Takkie en de big mogen blijven
Simin Rafati woont al sinds 1984 in Nederland en vertaaldeCheckpoint Jerusalem van Tineke Bennema. Maar dat durfdede uitgever uiteindelijk niet aan, uit angst problemen te krijgen.Toen kwam zo op een heel ander idee: de verhalen van Jip en Jannekehad Rafati aan haar eigen dochter en zoon – nu 12 en 9 -voorgelezen.
Muisjes of klontjes?
‘Toen ze ermee thuiskwamen van de kleuterschool dacht ik: wateen leuke verhaaltjes. En ja, voor Iraanse kinderen lijken Jip enJanneke zo ver weg, zo anders. Maar er zitten heel veel dingen indie alle kinderen van de wereld begrijpen, stoute dingen die zeallemaal doen, stukjes natuur dichtbij huis waar ze op avontuurgaan. Het leven is nog simpel, er is geen computer, er zijn geengames en de moeders zijn allemaal thuis. Dat zijn ze nu in Iran netzo min als hier.’ De tweede uitgever die ze benaderde durfde hetHollandse avontuur wel aan.
Het vertalen was nog best lastig. ‘Gebruik je schrijftaal ofspreektaal? Spreektaal is minder mooi maar schrijftaal mindergezellig.’ Ze koos voor een mix. En er is natuurlijk geen beschuitmet muisjes in Iran. Ze heeft er maar gekleurde suikerklontjes vangemaakt. Sinterklaas kreeg een lange voetnoot.
Moeite met Takkie
Sinterklaas was geen probleem voor het ministerie vanIslamitische Begeleiding, waar uitgevers ieder manuscript moetenvoorleggen. Kerst ook niet. Rafati: ‘Wat denk je nou, in Iran wordtook kerst gevierd. Daar wonen allerlei christelijke minderheden.Als ik rond kerst in Teheran ga winkelen denk ik: ben ik nou hierof in een dorp in Engeland?’
Maar hondje Takkie bleek wél een steen des aanstoots. Rafati: ‘ Heteerste deel van Jip en Janneke kwam heel gemakkelijk door hetministerie. Daarna stuurde de uitgever maar meteen vier delen ineen keer op. En toen viel Takkie op. Honden zijn van oudsherverschrikkelijk onrein in de Perzische islam. Toch had ik het nietverwacht, ik redeneerde: Takkie is weliswaar een hond, maar eenhond in een heel ándere cultuur.’
Toch mocht Takkie blijven, getuige de illustraties. Ook hetvarkentje mocht blijven! ‘Het was ook geen optie om hem tevervangen door een kat, want er zit al een kat in’, zegt ze. Maarze heeft nog geen tijd gehad om haar oorspronkelijke tekst naast dedefinitieve versie van de uitgever te leggen, om in detail tekijken of er nog passages zijn gewijzigd.
Nederlandse islamologen
Het komend jaar is Simin Rafati heel druk met haar tweemasterstudies: Comparative Religion en Islam in the ContemporaryWest (‘Die laatste gaat vooral over West-Europa’) en daarna wil zehet vertalen weer graag oppakken.
‘Maar geen kinderboeken. Ik wil de Nederlandse islamologen gaanvertalen, bijvoorbeeld de boeken van professor Van Koningsveld. Datis leuk, en ik vind het ook nodig. Er is zo weinig bekend over water hier gebeurt. De laatste tijd dringt in Iran iets meer door overwat islamologen in Duitsland doen, maar dat is vooral van horenzeggen. Boeken worden al helemaal niet vertaald.’
Eigen namen
Jip en Janneke zijn al in vele talen vertaald, van Engels totChinees. ‘Ik was erg blij dat ze in het Perzisch hun eigen naammochten houden’, zegt Rafati. Het is toch ook goed om te weten hoemensen in andere talen heten.’ Als het niet had gemogen had ze erSina en Mina of iets dergelijks van gemaakt. ‘ Maar gelukkig mochthet wel en zelfs Poppejans heet nog Poppejans.’
Hoe de serie gaat lopen in Iran moet nog blijken. ‘Binnenkort is erin Teheran een grote boekenmarkt. Ik hoop dat hij daar wordtgepresenteerd. Wel heeft de Nederlandse ambassade er al vijfhonderdvan ingekocht.’
Deel 4 van Jip & Janneke in het Perzisch.
Annie M. G. Schmidt, Jip va Janneke 1-5
Vertaling naar het Perzisch door Simin Rafati
Oorspronkelijke titel: Jip en Janneke deel 1-5
Uitgeverij Ney, Teheran ISBN 978-964-185-049-6 (heleserie)
