Kip en ei rond het zwarte gat
Wat was er eerder, de allesverslindende superzware zwarte gatendie materie opslokken of de enorme sterrenstelsels waarin ze zichbevinden? Uit recente ESO-waarnemingen van een ‘dakloos’ zwart gatis een geheel nieuw scenario naar voren gekomen: zwarte gaten’bouwen’ wellicht hun eigen sterrenstelsel. Dit zou kunnenverklaren waarom de massa van zwarte gaten groter is insterrenstelsels die meer sterren bevatten. Het onderzoeksresultaatis gepubliceerd in een paper in Astronomy & Astrophysics.
“De ‘kip-of-ei-vraag’ (wat was er eerder, het sterrenstelsel ofzijn zwarte gat) is momenteel een van de meest besprokenonderwerpen in de astrofysica”, zegt eerste auteur David Elbaz.”Onze onderzoeksresultaten duiden erop dat superzware zwarte gatenstervorming kunnen bewerkstelligen en zo hun eigen sterrenstelsel’bouwen’.”
HE450-2958
De astronomen kwamen tot deze opmerkelijke conclusie door de quasarHE450-2958 uitgebreid te observeren. Dit eigenaardige object, zo’nvijf miljard lichtjaar van ons verwijderd, is de enige quasarwaarvan nog geen bijbehorend sterrenstelsel is gedetecteerd.
Tot nu toe vermoedde men dat het sterrenstelsel waarin deze quasarzich bevindt, schuilgaat achter enorme hoeveelheden stof. Daarommaakten de astronomen mid-infraroodopnamen met ESO’s Very LargeTelescope in Chili. Op die golflengte schijnen stofwolken heelhelder en zijn ze gemakkelijk te detecteren. Die stofwolken vondende astronomen niet, maar ze ontdekten wel een ogenschijnlijkniet-verwant sterrenstelsel in de buurt van de quasar, dat aan delopende band sterren produceert, ongeveer 350 per jaar. Dat ishonderd keer zoveel als gebruikelijk voor sterrenstelsels in hetnabije heelal.
Spugende quasar
Eerdere waarnemingen lieten zien dat het begeleidendesterrenstelsel onder vuur ligt: de quasar spuugt een ‘jet’hoogenergetische deeltjes en een stroom snel bewegend gas naar zijnmetgezel. Deze injectie van materie en energie in hetsterrenstelsel kan betekenen dat de quasar wellicht zelf destervorming veroorzaakt en daarbij zijn eigen sterrenstelselcreëert; in dat scenario zou het sterrenstelsel zijn gevormd uitgaswolken die zijn geraakt door de krachtige jets van dequasar.
“De twee objecten zullen in de toekomst zeker samensmelten: dequasar beweegt met een snelheid van slechts enkele tienduizendenkilometers per uur en hun onderlinge afstand is slechts 22 duizendlichtjaar,” zegt Elbaz. “Hoewel de quasar nu nog ‘naakt’ is, zalhij uiteindelijk ‘gekleed’ zijn, zodra hij met zijn sterrijkemetgezel is versmolten. Hij zal dan uiteindelijk in eensterrenstelsel wonen, net als andere quasars.”
