Poldervader en tacticus

Naar de Veemarkthallen

Van Veen gold als een opgeruimde, nuchtere CHU-man uit hetgemeentebestuur, toen hij in 1967 staatssecretaris werd op BiZa.Dat opgeruimd, zelfs vrolijk karakter behield hij ook als ministervan O&W die als eerste heel het land over zich heen kreegvanwege bezuinigingsvoorstellen. Daar ging hij op geheel eigenmanier mee om. Zo werd hij de inspirator van velebewindslieden na hem die zijn tactiek met vrucht kopieerden.

Wat deed Van Veen? Toen de lerarenbonden opriepen tot massaalprotest – ‘Van Veen Ga Heen!’, ook toen al viel onderwijsland opdoor gebrek aan esprit of fantasie bij leuzen – werden deVeemarkthallen te Utrecht bomvol gevuld met joelende onderwijzers.Wie verscheen daar onaangekondigd? Chris van Veen.

Klassieker

Hij had toen al intuïtief door wat pr-adviseurs politici nuproberen te leren: ‘framing the debate’. Hij werd uiteraard dooralle cameraploegen gespot en kreeg alle gelegenheid zijn verhaal tedoen. Van Veen prees de demonstranten als mensen met hart voor hetonderwijs en was vol begrip voor hun onrust. Hij had net als zijeen warm hart voor de zaak, zo onderstreepte de minister en beweesdat natuurlijk visueel optimaal door zijn opduiken bij de demo.Sterker nog, hij was blij met zoveel protest tegen akeligemaatrgelen, zo voegde hij de journalisten toe: “Ik zie dit als eenondersteuning van mijn beleid!” Een klassiek bon mot uit de Haagsepolitiek was geboren.

De boze bonden hadden dit natuurlijk niet op het ooggehad met hun loeiende Veemarkthallen. Hoe kon de minister dit nubeweren? Wel, zei Van Veen tot de media, dit protest laat aan decollega’s in het kabinet en aan de Kamer zien hoe menens het is enhoe stevig ik gedwongen ben geweest in te grijpen. Daar schrok hijvanwege het landsbelang natuurlijk niet voor terug, maar toch….

Vele discipelen

Deze politieke juijutsu-redenering, waarin protestuitingen deminister sterk maken in zijn positie en zijn beleid,heeft school gemaakt in onderwijsland. Van Deetman is bekend,dat hij zo zichtbaar gebukt leek te gaan onder de vele protestenuit alle mogelijke kringen, dat premier Lubbers deonderwijsbegroting gedurig ontzag. “Als Wim het al nauwelijks meerverantwoord vindt, dan krijg je niemand meer die nog minister wilworden,” placht hij in kleine kring te zeggen in zo’n situatie.

Na Deetman vielen vooral Ritzen en Rutte op als discipelen vanVan Veen. Zij ijverden hem na als er demonstraties waren tegen hunbeleid. En die waren er. Geen protestoptocht of het leekof zij liefst zelf vooraan in de stoet meeliepen en destudenten aanmoedigden vooral meer kabaal te maken tegen hun eigenbeleid.

Voorlopig laatste hoogtepunt van deze tactiek was het optredenvan Mark Rutte in Societeit Minerva. Daar zocht hij zelf dewoedende Leidse universiteit en de beschaafd-razende rector DouweBreimer op.  Dat gebeurde tijdens hun protestbijeenkomst tegende lage ranking van hun rechtenfaculteit in ‘Kennis in Kaart’ vanOCW en het lek daarover naar de media door het ministerie. Het werdwarempel nog gezellig na afloop.

College kenniseconomie

Van Veen heeft met zijn aanpak feitelijk de angel uit volleMalievelden en verontwaardigde protesttochten gehaald. Hij deed watde demonstranten wilden: hij luisterde naar ze. En dat was -net alsnu in meer populistische tijden- eigenlijk niet de bedoeling van deboze burgers.  

Het is dan ook geen toeval, dat de bonden van leraren enstudenten er al jaren nauwelijks in slagen en er ook weinigmotivatie voor vinden om dat klassieke middel ‘uit de kast tehalen’. Het blijft meestal bij ludiek bedoelde acties met een hoogstudentikoos of – nog vreselijker- onderwijzerscabaretgehalte. Zoheeft UvA-voorzitter Karel van der Toorn, een voortreffelijkgodsdienstwetenschapper, recent op het Plein in Den Haag eenopenlucht college kenniseconomie moeten geven.

Het succes van Van Veen bestond uit een verfijnde combinatie vanrelativering en openheid naar maatschappelijke geluiden van onrustof verontwaardiging. Daarmee kon hij na zijn ministerschap alseerste fulltime werkgeversvoorzitter tien jaar lang scoren en thuisop zijn werkkamer in informele gesprekken het vermaarde Akkoord vanWassenaar tot stand brengen.

Het maakte ook dat hij in de jaren 90 nog de open mindhad om de veranderde maatschappelijke en economische omstandighedenvoor het onderwijs te kunnen analyseren en de totstandkoming vanhet VMBO te adviseren. Zijn rapport daarover heette ‘Recht doen aanverscheidenheid’. Dat zou nu als motto voor de commissie-Veerman enhet beleid van zijn opvolger Plasterk niet misstaan. Opnieuw tweediscipelen dus, inmiddels 40 jaar na zijn ministerschap. Dat doenweinig politici Chris van Veen na.