Student in het rood
Hoeveel studenten hebben schulden en om wat voor schulden gaathet dan? Bijna 1 op de 5 studenten geeft aan dat ze een schulden/of een betalingsachterstand heeft naast de lening bij deIB-Groep. Hiervan heeft bijna 40 procent een schuldbedrag hoger dan€ 3000,-. Een aantal heeft zelfs een schuldbedrag van meer dan € 15.000,-.
Onlangs rondde het Lectoraat Dynamiek van de Stad van HogeschoolINHolland het onderzoek
Omvang en aard van de schuldenproblematiek
Studenten hebben de meeste schulden bij de bank in de vorm vanroodstand op hun betaalrekening. Ook betaling van het collegegeldblijkt behoorlijke problemen op te leveren. Opvallend hoog scoortook de betalingsachterstand bij de zorgverzekering. Uit de gegevenswordt duidelijk dat 2 op de 3 studenten zorgtoeslag ontvangt maardat een opmerkelijk hoog aantal, 1 op de 3 studenten, daar geengebruik van maakt. Het is niet duidelijk wat hier de reden voor is.Een klein percentage is nog geen 18 jaar en heeft derhalve geenrecht op zorgtoeslag. Daarnaast zullen enkele studenten geen rechthebben door de hoogte van hun inkomen, maar gezien de hoogte vande inkomensgrenzen voor vaststelling van zorgtoeslag is hetonwaarschijnlijk dat dit om 1 op de 3 studenten gaat.
Het is niet uitgesloten dat een deel van de studenten geenzorgtoeslag ontvangt terwijl ze er wel recht op hebben. Dit ideewordt ingegeven door het grote aandeel studenten dat aangeeft nietop de hoogte te zijn van de wettelijke voorzieningen en hetbehoorlijk aantal studenten dat aangeeft een betalingsachterstandte hebben bij hun zorgverzekering. Overige schulden die regelmatiggenoemd worden, zijn schulden m.b.t. studieboeken, telefoonkosten,privé-schulden en leningen bij banken. Tenslotte blijkt dat eenaanzienlijk aantal studenten schulden heeft die betrekking hebbenop de vaste lasten zoals huur, hypotheek, energie en belastingen.Dit is een zorgelijk resultaat omdat achterstanden in dezecategorie de bestaanszekerheid kunnen aantasten. Het kan leiden tothuisuitzetting, verkoop eigen woning of tot stopzetting van delevering van gas, elektriciteit of water.
Kenmerken van studenten met financiëleproblemen
Welke studenten hebben nu de grootste financiële problemen?Studenten die financiële ondersteuning ontvangen van familie hebbenaanzienlijk minder schulden (1 op de 10 studenten) dan studentendie niet financieel ondersteund worden (1 op de 4 studenten). Ietsminder dan de helft van de onderzochte studenten wordt financieelondersteund door familie en de rest niet. De financiëleondersteuning blijkt samen te hangen met de omschreven cultureleachtergrond van de studenten. Studenten die hun cultureleachtergrond als Nederlands omschrijven worden beduidend meerfinancieel ondersteund dan studenten met een andere omschrijving.De veronderstelling is gerechtvaardigd dat dit is terug te leidentot de sociaal-economische positie van de ouders. Uit deArmoedemonitor 2008 blijken er grote verschillen te zijn tusseninkomenspositie van allochtone en autochtone huishoudens. Hetaandeel huishoudens met een laag inkomen is onder allochtonehuishoudens vier keer zo hoog als bij autochtone huishoudens. Ookblijken de huishoudens met een laag inkomen geconcentreerd te zijnin één van de vier grote steden. Ouders met een laag inkomen zullennauwelijks in staat zijn om een financiële bijdrage te leveren aande studie van hun kinderen.
Dit zou ook een verklaring kunnen zijn voor het feit datstudenten die hun culturele achtergrond als Nederlands omschrijvenminder geld lenen dan studenten met een andere cultureleachtergrond. De studenten die hun culturele achtergrond alsAntilliaans en Kaapverdiaans omschrijven, scoren het hoogst quageld lenen. Als er minder financieël ondersteund wordt, is de kansgroter dat er geld geleend moet worden. Culturele elementen kunnenook een rol spelen. Hoe kijken studenten met verschillendeculturele achtergronden aan tegen geld, het lenen van geld enbe?nvloedt deze visie hun financiële gedrag.
Studenten die zelfstandig alleen wonen of zelfstandig wonen meteen kind hebben veel vaker schulden dan studenten die thuis wonen,in een studentenkamer of zelfstandig wonen met meerdere mensen. Eengroep studenten die hier duidelijk uitspringt zijn zelfstandig wonende studenten met kinderen. 3 op de 4studenten met één of meerdere kinderen hebben schulden. Dit zijn dealleenstaande moeders, allen voltijd studerend en geen van henontvangt financiele ondersteuning van familie. De positie vanalleenstaande moeders in het hoger onderwijs is zeer kwetsbaar.Door de combinatie van zorg en studie zijn deze studenten vaak nietin staat om meer te gaan werken om meer inkomen te genereren. Studievertraging of uitval is dan helaas het gevolg. De
Belemmeringen bij de studievoortgang door financiëleproblemen
Grofweg 1 op de 10 studenten zegt dat de schulden eenbelemmering vormen voor de studievoortgang. Het niet kunnenaanschaffen van studieboeken en/of materiaal wordt als grootstebelemmering gezien. Dit wordt gevolgd door het minder kunnenconcentreren op de studie en het meer moeten werken, waardoor erminder tijd is voor de studie. Rond de 40% van de studenten dieschulden als belemmering ervaart, heeft regelmatig geen geld voorde dagelijkse boodschappen of heeft problemen met de betaling vanhet collegegeld. Elf studenten zijn op grond van financiëleproblemen in het verleden al een keer gestopt met een studie.Daarnaast ondervinden studenten immateriële problemen, zoalsstress, wat zich o.a. uit in hoofdpijn, slapeloosheid engewichtsverlies.
Het voorkomen van studievertraging ofstudie-uitval
Interessante vraag is in hoeverre financiële problemen bijstudenten een rol spelen bij studie-uitval en hoe cultureelbepaalde elementen over omgaan met geld hiermee samen hangen.Belangrijk is om te bekijken of deze problemen in een eerdere fasevoorkomen of aangepakt kunnen worden? Dit betekent dat er ookgekeken dient te worden naar het bestedingsgedrag vanstudenten.
Het blijkt dus dat studenten met specifieke kenmerken, te weten;geen financiële ondersteuning van familie, zelfstandig wonen en dezorg voor kinderen een groter risico lopen op financiële problemen.Daarbij beïnvloedt het de kans op een geslaagde afronding van destudie. Gezien de relatie tussen de financiële problematiek enstudievoortgang mag een onderwijsinstelling haar ogen daar nietvoor sluiten.
Bij de begeleiding van studenten door een decaan, eenstudieloopbaanbegeleiding, individuele docenten, is het belangrijkdat bovenstaande kenmerken bekend zijn en dat hierdoor financiëleproblemen eerder gesignaleerd worden. Vroegtijdige signalering zalleiden tot een eerdere aanpak van het probleem en wellicht tot eenreductie van mogelijke studievertraging of studie-uitval.Hogeschool INHolland heeft ter ondersteuning van haar studenten eenwebsite ontwikkeld enbiedt in samenwerking met de Kredietbank Rotterdam hulpverleningvoor studenten met financiële problemen.
Afke Theunissen is docent bij de School of Law en onderzoeker bijhet Lectoraat Dynamiek van de Stad van Hogeschool INHolland.
Het onderzoek van het Lectoraat Dynamiek van de Stad isuitgevoerd door Aartie Hanoeman en Adelia da Silva, studenten vande School of Law van Hogeschool INHolland Rotterdam en AfkeTheunissen, fellow bij het Lectoraat. Het onderzoek is uitgevoerdin opdracht van de directeur van de School of Law van HogeschoolINHolland. Het complete onderzoeksrapport is te downloaden viade
