Teams, fregatten en lessen

Teams worden steeds belangrijker in organisaties. Omdat deomgeving van organisaties steeds ingewikkelder wordt (denk aanmondialisering, snelle ontwikkelingen en hoge eisen aan deexpertise), zijn teams slagvaardiger dan individuen. De kritiekesuccesfactor is misschien wel het leervermogen van teams in eenveranderende omgeving.

Bedrijfskundige en reserveofficier Tom Bijlsma onderzocht watkernmerkend is voor het leervermogen van teams binnen deNederlandse krijgsmacht. Militaire eenheden opereren altijd in eenteam, alleen al om 24 uur per dag te kunnen optreden. Maar ook omsnel in te kunnen spelen op de meest uiteenlopende situaties overde hele wereld.

Dat bij militaire operaties mensenlevens gemoeid zijn, maaktbovendien dat deze teams zich geen fouten kunnen veroorloven en duszeer effectief moeten werken. Bijlsma onderzocht het functionerenvan tientallen teams bij defensie, verdeeld over de operationelecommando’s, defensie materieel organisatie en bestuursstaf. Ookvoer hij mee op fregatten om teams te observeren eninterviewen.

Bijlsma ontwierp en testte een model voor ‘teamleren’, waarbijdrie elementen het meest belangrijk bleken te zijn: ‘single looplearning’,  zelfbeoordeling en planning. Als die drieelementen goed lopen, heeft een team de grootste kans op voldoendeleervermogen om goed te functioneren en zich aan te passen aan eenveranderende omgeving.

Single loop leren houdt in dat het team een cyclusdoorloopt van plannen, doen, het eigen functioneren beoordelen ende uitkomsten daarvan vervolgens verwerken. De drie elementenhebben betrekking op verschillende niveaus in Bijlsma’s model: dievan respectievelijk teamreflectie, teamgevoel en teamactie.

Hij concludeert dat het leervermogen van teams kan wordenverbeterd door bijvoorbeeld meer aan teambuilding te doen, hetbewustzijn van het leren in een team te vergroten en goedeevaluatiemethoden te gebruiken. De conclusies en aanbevelingen vanhet onderzoek gelden niet alleen binnen defensie, aldus depromovendus, maar ook daarbuiten.

De teams aan boord van de Nederlandse fregatten zijn volgensBijlsma perfecte exponenten van lerende teams. Een fregat kanbeschouwd worden als een high reliability organization(HRO): een organisatie die processen extreem goed moet beheersenomdat de risico’s zo groot zijn dat zij zich geen fouten kanveroorloven. De teams van een fregat hebben niet alleen een grootlerend vermogen, maar zijn ook bijzonder flexibel en hebbenbevoegdheden om in te grijpen in bijzondere situaties. De teamledenvoelen elkaar zeer goed aan en zijn bovendien in staat hun werk enelkaar kritisch te beoordelen.