Amerikaanse visie klinkt in Commissie-Veerman

In 2010 komt de commissie-Veerman met een advies over detoekomstbestendigheid van het Nederlands hoger-onderwijsstelsel.Eén van de benchmarks voor het HO is op aandrang van ministerPlasterk het stelsel in de VS. In het bijzonder het stelsel van destaat California geldt daarbij als richtingwijzend.

Wat zal de Amerikaanse input in de commissie-Veerman worden?ScienceGuide sprak met commissielid Bob Berdahl,president van de Amerikaanse universiteitsvereniging AAU. Enwellicht nog interessanter, de oud-president van de University ofCalifornia.

Autonomie schept kwaliteit

Berdahl draait er niet omheen als het gaat om de kern van zijnopvattingen. Hij gelooft in sterke, autonome instellingen enfaculteiten. “Autonomy creates quality”, zo stelt hij. Geefuniversiteiten verantwoordelijkheid en ze zullen zo’n toegenomenverantwoordelijkheid ook gaan voelen, deze oppakken en daarnaarhandelen.

Daar komt nog een belangrijke notie bij, die samenhangt met eenextra aan eigen beleidsruimte en verantwoordelijkheid voorinstellingen. Berdahl wijst er op dat hiermee gezonde concurrentietussen autonomer opererende faculteiten kan opbloeien. Diebenadering zorgt voor een kwaliteitsimpuls, aldus de ervaring in deVS.

Berdahl erkent dat het Amerikaanse HO-stelsel ook zijn zwakkeplekken kent. En dat is de sterk marktgedreven karakteristiekervan. “The US has a market-driven higher education system that isrewarding the rich.” De Nederlandse situatie is in het HO veelminder ‘eenzijdig’ op de markt en marktconforme gedragslijnengeoriënteerd. Ons land is ook voor hem niet met de VS tevergelijken op dit punt, maar er kan wel lering uit getrokkenworden door de commissie-Veerman.

Berdahl voelt natuurlijk heel wel aan dat zeker op dit aspect inNederland en Europa een zekere terughoudendheid bestaat. De invloedvan de private sector op het hoger onderwijs kent hier anderetradities en gevoeligheden. Maar zijn reactie hierop is ere en vanaansporing: “Do not fear private influences in higher education, itwill only result in gradual change over time”. Zijn ervaring is datprivate invloeden juist kwaliteits- en concurrentieverhogend kunnenwerken.

Interdisciplinariteit en kwaliteit

Excellentie komt tot stand wanneer onderzoeksdisciplinessamenkomen. Berdahl is hier duidelijk over: “Break downmono-disciplinary power silo’s in universities”.  Deoverheid heeft hier nadrukkelijk instrumentaria voor in handen. Zijkan die ‘breakdown’ stimuleren door onderzoeksgelden te verstrekkenvoor interdisciplinair onderzoek. Dit gebeurt in Europa volgensBerdahl nog onvoldoende.

Dat is ook daarom jammer, omdat het besef van kwaliteit en vanhet belang van de borging daarvan, ook als publieke zaak, in onsland en ook elders in Europa sterk ontwikkeld is. “Europe is aheadof the USA on Quality Assurance,” zegt hij stellig. Hier zit danook een sterk punt voor een HO-stelsel als het onze, eeninteressante observatie van een lid van de commissie-Veerman vanbuiten Europa.

Collegegeld en deelname

Berdahl is bij de doordenking van het HO-bestel helder overoplossingsrichtingen die uitmonden in het verhogen vancollegegelden. Hij is daar zeer terughoudend over, vanuit de eigenervaring in de VS. Recente Amerikaanse ontwikkelingen op ditterrein en hun effecten op de deelname aan het hoger onderwijs zijnniet mis. Berdahl beschrijft deze als volgt: “A decline of publicstate support has resulted in higher tuition fees. This hasaffected the attendance; there is now a smaller percentage ofundergraduates. This is a real concern in the USA.”

In het kader van de Kamerbrede motie-Hamer en de 50%hoger-opgeleiden doelstelling van de EU-landen in deLissabon-agenda, die voor 2020 nog verder aangescherpt wordt, doetde commissie-Veerman er dus goed aan om niet alleen naarAmerikaanse succesverhalen te kijken. Ook ‘bad practices’ en deeffecten die zij hebben op de ontwikkeling van het hoger onderwijszijn relevant in het denken over toekomstbestendigheid.

Berdahls adagium van “Autonomy creates quality” is in elk gevalvoor 2010 een nog steeds – of opnieuw – uitdagend uitgangspunt. Inrecent onderzoek concludeerdede Europese universiteitsvereniging al dat autonomie eensuccesfactor is voor universiteiten in de verschillende HO-stelselsdie de EU rijk is.

En past dat adagium niet helemaal in 2010, waarin de fameuzeHOAK-nota, die de grondslag legde voor een HO met meerautonomie en meer kwaliteitsverantwoording, zijn 25-jarig jubileumviert?

Bron interview: Scriptie ‘Europeanisation or Americanisation in HigherEducation’ van nieuwe ScienceGuide redacteur Sebastiaan denBak