Meest surrealistische Prinsjesdag ooit
De Tilburgse hoogleraar zat op Harvard toen in de VerenigdeStaten de zaak uit het lood ging. Hij vertelde in zijnScienceGuide-weekboeken over de
Eens per eeuw ongeveer
Gister werd bekend dat je gesprekspartner in Harvard, BenBernanke, Man of the Year is. Terecht?
Ik gun Ben Bernanke van harte dat hij tot ‘Man van het Jaar’door Time uitgeroepen is. Laat hij hem er nog maar even vangenieten…
Over een of twee jaar zijn zal de VS en de rest van de wereld dekosten van dit extreem ruime monetaire beleid door de FederalReserve ondervinden, namelijk een hogere inflatie in de VS eneen waardevermindering van de dollar ten opzicht van de euro.Daarmee zal een een deel van de Amerikaanse overheidsschuld aan hetbuitenland “weggeinfleerd” worden en zal Europa nog moeilijker zijnexporten naar de VS op peil kunnen houden. Zoals de Amerikanenzeggen: “It’s our currency but your problem!”.
Je noemt dit voorbije jaar ‘krankjorum’. Wat was voor jouuiteindelijk toch het meest verbijsterende moment?
Daar begon het mee, september 2008! Het meest onthutsendevond ik dat men Lehman Brothers failliet liet gaan. Dat was hetmeest idiote, ik had echt nooit gedacht dat dát kon.
In mijn vak is er een nieuwe tijdsrekening gekomen: het tijdvakvoor 15 september 2008 en de tijd van na 15 september 2008. Wezaten erna in een financiële meltdown, tussen oktober endecember was er sprake van een implosie van het systeem onder dewereldeconomie. Zoiets maak je eens per eeuw mee,ongeveer…
Was dit bankroet van Lehman niet gewoon een onverantwoordedaad? Had de regering Bush zo vlak voor de presidentsverkiezingende touwtjes gewoon niet meer in handen moeten houden omgezaghebbend op te treden?
Dat speelt zeker en rol. Hank Paulson [minister van Financiënonder Bush, red.] trad hier onverantwoordelijk op. Hij had eenhekel aan Lehman-chef Richard Fuld bijvoorbeeld. Zoiets magnatuurlijk geen rol spelen, niet in zo’n situatie. Dat is weinigprofessioneel.
Als er dan toch een bank failliet had moeten gaan, dan hadden zenog beter consumenten-zakenbank Merrill Lynch om kunnen doenvallen. Lehman, was onmogelijk, omdat dit dé internationalesysteembank bij uitstek was. Lehman was zozeer verbonden met alleandere banken ter wereld, met heel het internationale geld- enkredietsysteem, dat zo’n failliet in elke bank in elk land zouingrijpen. Dat kon men weten en dat is ook gebeurd vervolgens.
Het argument dat als verdediging door vele collega’s wordtopgevoerd is: ‘er was sprake van
Staren in een zwart gat
De volgende dag, de ochtend na ‘Lehman’, dag één van jouwnieuwe tijdsrekening, was het in Nederland Prinsjesdag.
De meest surrealistische Prinsjesdag die we ooit hebbenmeegemaakt. Wat kon je op zo’n dag nou zeggen? De begroting was eenen al zonneschijn, terwijl we die ochtend in dat zwarte gatstaarden. De financiële meltdown was begonnen.
De maanden daarna werd de implosie van het financiële systeemeen feit, zo leek het een hele tijd, maar de wereld schijnt in 2009daar nog aan te zijn ontsnapt. Klopt dat en hoe kon dat?
Een complete implosie is voorkomen, dat is een feit.ECB-President Jean Claude Trichet heeft hier een grote rolgespeeld. Achter de schermen gaven de centrale bankiers gezamenlijkde cruciale wake-up call aan de ministers van Financiënvan de Verenigde Staten en Europa.
Een collega van me heeft de beste omschrijving in één zingegeven van wat dit op dat moment inhield: “When you look at theleft side of your balance sheet nothing is right, while looking atthe right side nothing is left!”
De regeringen hebben toen kapitaalinjecties aan banken gegevendie alleen overheden dan nog kunnen doen. Sommige banken zoals ABNAmro en Fortis moesten zelfs genationaliseerd worden, dat is in dekern ook een extreme kapitaalinjectie geven. De Britse enNederlandse ministeries van Financiën hebben het ‘Europese model’hiervoor opgezet. Bernard ter Haar, de Directeur Financiële Marktenop het Nederlandse ministerie, verdient een enorme pluim voor zijnwerk in die fase.
Sylvester Eijffinger
Je werd dit jaar nummer 3 in onze Top 10 vanwege je rol inde Commissie-Maas, als enige uit de wetenschap. Hoe heb je het werkdaarin ervaren?
Dat was alsof je in een Ferrari gaat rijden die meteen in devierde of vijfde versnelling optrekt. In november 2008 hoopte iknog op een beetje rustige kerst na de maanden van hectiek in mijnvakgebied en vele optredens in de media daardoor.
Halverwege die maand belde NVB-Voorzitter Boele Staal mij op. DeNederlandse Vereniging van Banken wilde een onafhankelijke, daaromook onbezoldigde ‘Commissie van Wijzen’ vragen de hele situatiedoor te lichten. Drie oud-topbankiers, in dit geval de voormaligeCFO’s en vicevoorzitters van ABN Amro, ING en Rabobank zouden er inkomen en ik als de enige hoogleraar. En wij moesten begin april welklaar zijn, dit kon geen vrijblijvend studieproject zijn. De bankenhadden zich gecommitteerd aan de uitkomsten.
Zeg dan maar eens ‘nee’. Of ‘ik wilde het met de kerst evenrustig aan doen.’
Zo was het wel, ja. We zijn begin januari gestart, meerderevergaderingen per week, veel stukken analyseren, vele intensievegesprekken met de bestuursvoorzitters van de banken. Maar ook metde Commissie-Financiën van de Kamer, met minister Bos, en detoezichthouders Wellink en Hoogervorst. We moesten scherponderzoeken, dit kon geen gezapig polderen zijn. En het rapportmoest dun en to-the-point zijn, precies melden wat er moestgebeuren en hard in het eigen vlees snijden
De Code-Tabaksblat heeft niet gewerkt
Wat is de kern voor jou? Boetedoening?
We hebben eerst vooral een fundament gelegd waar een bank indeze tijd ‘na 15 september’ toch echt op gebouwd moet zijn. En datis een heldere visie op het interne toezicht, de governance en hetrisicomanagement. De structuren van een bank volgen uit dietwee.
Het risicomanagement is niet een technische exercitie vanbestuurders, het is een strategische keuze waarmee je jepositioneert als bank. Daarom moet er voortaan in de Raad vanCommissarissen naast een Audit Committee ook een Risk Committeezijn. Een bank is immers in wezen een bedrijf dat vele soortenrisico’s van verschillende looptijden en gewichten coherent moetzien te managen. Dat maakt het ook zo complex om een bank tebesturen en hierop toezicht te houden.
Maar dan zul je ook commissarissen moeten aantrekken die ditaan kunnen, die hier meer dan alleen maar wat meepraten over dekoers en dus de strategische keuzes mede bepalen.
Zeker. Hun rol verandert. De governance, het interne toezichtmoet fundamenteel versterkt worden op basis van onze analyse. Wekonden constateren dat er helaas veel commissarissen waren die vanrisicomanagement geen verstand hadden. Sommigen wisten ookeigenlijk niet wat ‘een bank’ in wezen was als bedrijf, alsorganisatie.
Je kunt hier vaststellen, dat de Code-Tabaksblat niet gewerktheeft met de disciplinerende werking die deze veronderstelt bij deAlgemene Vergadering van Aandeelhouders (AvA) naar een Raad vanBestuur. Het boek ‘De Prooi’ van Jeroen Smit laat daar wel wat vanzien.
En dus kwam de Commissie-Maas met een nieuwe ‘CodeBanken’.
Die gaat per 1 januari 2010 in werking, de De Nederlandsche Bank(DNB) gaat de commissarissen voortaan niet alleen toetsen opintegriteit, maar nu ook op deskundigheid. Ze moeten voldoendetijd, verstand van zaken, integriteit hebben en liefst ook eenrechte rug. Niemand kan volgens mij een reeks van zulkecommissariaten bij banken zo maar even erbij doen, twee of driecommissariaten bij banken lijkt mij toch echt het maximum.
Dit brengt me wel bij een nogal kritische kanttekening. Tot mijnspijt volgt minister Wouter Bos deze Code Banken op dit punt nieten voldoet de nieuwe Raad van Commissarissen voor ABN Amro daarniet aan. Terwijl de minister deze code wel publiekelijkomarmt!
In de Tweede Kamer is hier al naar gevraagd dezer dagen en deminister zei, dat hij de nieuwe Raad “een goede afspiegeling” vindtbieden van het maatschappelijke veld rond de nieuwe bank. De DNBmoest dat nu maar gaan toetsen. Het is toch opmerkelijk dat deminister van Financiën zo’n risico neemt bij de start van de nieuweopzet? Wouter Bos had een unieke kans om bij de Raad vanCommissarissen een voorbeeld te geven en hij mist hem. Jammer.
Haal de drank weg!
Zo begint 2010 dan toch met een minpunt. Hoe denk jij datdit jaar ‘in economics’ zich verder gaat ontvouwen? Komt degevreesde W-vormige recessie?
Ik heb nooit geloofd in zo’n double dip crisis, eenW-vormige recessie. Er is een ander punt van zorg wat mijbetreft. Ik voorspel dat met name de Verenigde Staten en hetVerenigd Koninkrijk te laat hun exit strategie gaan inzetten,dus te lang wachten met het absorberen van de enormeoverliquiditeit en het afbouwen van stimuleringspakketten enoverheidsgaranties.
Eén van Bernanke’s voorgangers zei ooit dat centrale bankiersgeen leuk werk hebben. Ze zijn nu eenmaal vaak feestjesbedervers.”It’s our task to take the punch bowl away before the party isover.” En die ‘punch bowl’ moet nu inderdaad op het goede momentweggehaald worden. Anders gaat het feestje echt uit de handlopen.
Welk risico levert dat op voor het herstel, waarom ben jijdaar bezorgd over?
Bij een te late implementatie van de exit strategieën gaat deinflatie oplopen. Ik wees er al op toen we over de onderscheidingvan Bernanke door Time spraken. Waarom lijken LarrySummers en Timothy Geithner [de topeconomen rond Obama, red.] hierte talmen? Zijn ze soms aarzelende types? Nou als je dat gelooft,dan ken je Summers niet! De echte reden dat bij het ontluikendeherstel een dergelijke exitstrategie moeilijk te verkopen is.
Obama’s onopvallende benoemingen
En dus “It’s our currency but your problem” ?
De Verenigde Staten hebben best wel baat bij meer inflatienu, dat is wat er aan de hand is. Zo’n grote staatsschuld en zoveel particuliere schulden…..kun je die een beetje ‘weginfleren’,dan is dat best behulpzaam. En als je een president hebt met groteplannen, met ambities, die de gezondheidszorg wil hervormen, wilinvesteren in infrastructuur, en zo, dan heeft hij wel budgettaireruimte nodig. En die was door Bush grotendeels opgesoupeerd.
Dat kan een inflatie van 4 of 5% tot wel 6% opleveren. PresidentObama heeft hiervoor bovendien nog ijzers in het vuur. In 2010 envolgende jaren kan hij bijna de hele Board of Governorsvan het Federal Reserve System vervangen metnieuwe benoemingen. Daar kan hij dus meer duiven bij de Fedbenoemen wat betreft het inflatiebeleid.
Daar hoor je nooit iemand over. Wel hele beschouwingen overhet Supreme Court, of leden voor of tegen abortus en dergelijkezouden zijn. Dat benoemingsbeleid speelt ook in deverkiezingscampagnes altijd een grote rol. Maar dezebenoemingscyclus niet.
Dat is juist een aardig punt, zeker dit komende jaar en daarna.Het is minstens zo belangrijk als het Hooggerechtshof. Dit gaatover de fundamenten van de Amerikaanse economie en welvaart. En jehoort er nooit over, maar het is mijn grootste punt van zorg.
