De hybride decaan

In goed overleg

Wansbeek had als decaan van de economiefaculteit aan deRijksuniversiteit Groningen al de nodige ervaring opgebouwd voorhij naar Amsterdam kwam. De fusie met de bedrijfskundefaculteit wasbijvoorbeeld zijn werk. Voor de leiding over de gefuseerdefaculteit werd wel een buitenstaander voor gevraagd, Henk Sol uitDelft. Wansbeek stak niet onder stoelen of banken dat hij daarmoeite mee had en stapte over naar de UvA. De decaan staat nietbekend als een diplomaat van finesse. Zijn Groningse fusieverdedigde hij bijvoorbeeld met de slagzin: “Bedrijfskunde heefteconomie nodig voor de kwaliteit, economie heeft bedrijfskundenodig voor de kwantiteit.”

In Amsterdam riepen Wansbeeks plannen om de leiding van defaculteit te centraliseren weerstand op. Zijn plotselinge vertrekechter wordt geweten worden aan een slechte werkrelatie metCvB-voorzitter Karel van der Toorn. Folia berichtte dat intern deboodschap werd verspreid dat Wansbeek en het CvB ‘in goed overleg’hadden besloten dat de decaan per onmiddellijke ingang zijnwerkzaamheden zou neerleggen, vanwege een ‘verschil van inzichtover het te voeren beleid.’ Zo stelde de decaan de ‘kosten enbaten’ van de samenwerking met de HvA ter discussie, eensamenwerking waardoor de collegeleden naar zijn inschattingonvoldoende tijd overhielden voor het bestuur van de universiteit.Die kritiek, in een periode van zware financiële problemen van zijnfaculteit, werd door het College van Bestuur nietgeapprecieerd.

Hoeders of handlangers?

Er is alle reden om over de rol en betekenis van de decaanin de universiteit wat meer reflectie te plegen. Dat bleek op eensymposium in Utrecht in november 2009 over de historie enontwikkeling van het universitaire bestuur. Daar schetsteantropoloog Henk van Rinsum de kwetsbare positie van de decaan, diezich bevindt zich tussen de eigen faculteit en het college. Beideproberen – deels tegengestelde – belangen en posities via de decaante verwezenlijken.

Zo komt de decaan met al zijn goede wil tussen twee academische’stammen’ in te staan. Die van de onderzoekers is anarchistisch,houdt niet van autoriteit, gaat graag naar buiten en zal denken datde universiteit een inherent repressieve organisatie is.Tegelijkertijd staat die stam bol van de conflicten en de naijver.De andere stam schilderde de antropoloog als de controltribe. Meer hiërarchisch ingesteld, naar binnengekeerd, wars van complexiteit, gericht op exploitatie.

De decaan die zich tussen onderzoekers en bestuurdersbegeeft, komt in een spagaat terecht. De ene decaan benadrukt heelsterk dat hij ‘een van de wetenschappers’ is, andere decanen vindenzichzelf daarentegen toch meer een manager en sommigen denken datze ook wel een koekjesfabriek zouden kunnen runnen. CvB’s waken erintussen voor dat de decanen als groep te machtig worden, bevreesdals zij zijn dat de decanen zich ontwikkelen tot een ‘potentieelschaduw-CvB’, zoals oud-UU-voorzitter Jan Veldhuis het college vandecanen ooit betitelde.  

Hybride functionaris

Van Rinsum doet momenteel onderzoek naar decanalerepertoires. Hij onderscheidt vier typen decanen: de autonoom, hetslachtoffer, de hybride en de cynicus. Veel decanen wisselen ookverschillende types af, al naar gelang de situatie waarin zeopereren.

Maar een overeenkomst tussen de meeste decanen is dat ze graag inde liminale ruimte opereren, waarmee ze discretionaire vrijheidscheppen voor zichzelf. Ze zijn daarbij zowel handlangers van demacht als hoeders van de professie. Van Rinsum citeerde MaryDouglass, die ooit zei: “If you are unclear, you are unclean.” Alsantropoloog vergelijkt Henk van Rinsum de decanen daarom weleensmet de ‘onreine dieren van de gemeenschap’.