Polen doen het beter

Tussen 2002 en 2007 nam hij als minister het Nederlandse stelselvan sociale zekerheid op de schop. Sinds 2007 is hij alsplaatsvervangend secretaris-generaal van de OECD onder meerverantwoordelijk voor het onderzoek dat de OECD doet naar het hogeronderwijs.

Leren van Polen

De Geus sprak op een jubileumcongres van de SER in Den Haagover onder meer de selectie in het onderwijs in verschillende hoogontwikkkelde landen. Nadat een hoge Poolse ambtenaar had uitgelegdhoe zijn overheid met behulp van PISA-scores en andereOECD-gegevens een succesvolle invoering van de ‘middenschool’ hadgerealiseerd, betoogde De Geus dat Nederland op dit punt het nodigevan Polen kan leren. “Voor wat betreft het wegnemen van socialeongelijkheden in het onderwijs heeft Nederland nog een lange weg tegaan.”

De co-referenten bleken echter niet erg ontvankelijk voor hetPoolse voorbeeld. Fons van Wieringen (voorzitter Onderwijsraad)dacht niet dat de invoering van een latere selectie in Nederlandveel zou helpen. “Een kwart van de instroom in het hoger onderwijskomt uit mbo en vmbo. Dat is geen marginaal verschijnsel. Het isweleens lastig om dat aan de OECD duidelijk te maken”, aldus VanWieringen. Hij ziet meer in betere begeleiding van leerlingendan in latere selectie. En Lex Herweijer (SCP) sneerde dat JeroenDijsselbloem over 20 jaar in Polen zou kunnen vaststellen hoeslecht de centralistische hervormingen daar zijngeweest. 

Zo werd een belangrijke impliciete boodschap van het SER-congresgeïllustreerd door de aanwezigen: Nederland is slechter in hetoppakken en toepassen van OECD-onderzoeksresultaten dan pakwegPolen.

Remmende voorsprong

Na afloop van het congres signaleerde De Geus in gesprekmet ScienceGuide een patroon: “Nederland is notoir slechtin monitoren en verantwoorden.” Zo lijkt de interesse vanonderwijsinstellingen om leeruitkomsten openbaar te maken, nietbijster groot. “Het boven tafel krijgen van learningoutcomes is een geweldige kans om te zien wat goed is gegaanen wat niet. In Nederland gaat de discussie daarover echter al heelsnel over de integriteit van de docent, daarom denken we dat hetgevaarlijk is learning outcomes te publiceren.

Ik kom nu veel in andere landen. Dan valt mij op dat Nederland tenopzichte van veel andere landen veel huiveriger is om resultaten temonitoren en als leeruitkomsten te zien. Op veel gebieden gebeurtdat overigens wel. Competitie tussen bedrijven is er natuurlijkwel, ook worden resultaten van financiële dienstverleners weldegelijk gemeten. Maar op de terreinen waar het moeilijk te metenis, zoals gezondheidszorg en onderwijs, zijn we huiverig. Misschienheeft dat te maken met onze calvinistische achtergrond, dat weintegriteit en professionaliteit zo nauw verbinden.

Remmende voorsprong

De Geus denkt dat er op dit punt sprake is van eenremmende voorsprong. “Het gemiddelde inkomen in de Randstad ishoger dan het gemiddelde van Europese stedelijke gebieden, maar degroei is lager. Dat is een groot gevaar voor landen die eennatuurlijke rijkdom hebben waar ze niet hun best voor hebben hoevendoen.”

“Vergelijkbare mechanismen zie je in Noorwegen (gas en olie), maarook in Rusland. Rusland is veel minder ver in ontwikkeling, maarook daar zie je dat eventueel moeilijke debatten over moeilijkeonderwerpen worden afgekocht omdat toch meer dan de helft van destaatsinkomsten uit royalties komt. Daarom zeg ik: Nederland, wordtwakker. Op het eerste gezicht ziet het er goed uit, op het tweedegezicht is onze welvaart heel kwetsbaar.”

Lees de analyse van de onderwijsspecialist van de OECD, AndreasSchleicher, over de impact van de onderwijsinnovatie en desnel stijgende PISA-scores in Polen in de afgelopen jaren hier.