Gevonden: brief van Descartes

Het is niet de eerste keer dat Erik-Jan Bos een onbekende briefvan Descartes heeft gevonden, meldt het
Meditationes
De brief, die op kasteel Endegeest bij Leiden op 27 mei 1641geschreven werd, is gericht aan Marin Mersenne, een Fransewiskundige, theoloog en filosoof, aan wie Descartes het drukken vanMeditationes had toevertrouwd. De ingrijpende veranderingin opzet van dit werk blijkt uit het slot van de brief. Descartesverzoekt Mersenne drie teksten te verwijderen, namelijk eenLatijnse vertaling van het vierde deel van zijn Discours de laméthode (1637) die voorin afgedrukt zou worden, het voorwoordop de Meditationes zelf, en een inleiding op de eerstetegenwerpingen die hij ontving. Ter vervanging stuurt Descartes eennieuw voorwoord mee, en dat is het voorwoord van deMeditationes zoals we het nu kennen. Ook blijkt uit debrief de reden voor deze ingrijpende maatregelen: De Franseingenieur Pierre Petit had zich uiterst kritisch uitgelaten overhet vierde deel van het Discours de la méthode. Descartesdiende Petit daarop in het oorspronkelijke voorwoord openlijk enheftig van repliek. Een bezoeker van Descartes uit Frankrijk wistzijn misnoegen tegenover Petit dusdanig te verzachten, datDescartes hier van af zag.
Descartes en Gassendi
De brief werpt ook een nieuw licht op de relatie tussenDescartes en de bekende filosoof Pierre Gassendi. Ook Gassendischreef tegenwerpingen op de Meditationes waaroverDescartes zich in reeds bekende brieven laatdunkend uitliet. In denu ontdekte brief, waaruit blijkt dat Descartes de tegenwerpingenvoor het eerst zag, laat hij echter een ander geluid horen: destijl en inhoud van de tegenwerpingen van Gassendi zouden hettoekomstig lezerspubliek behagen, en Descartes in staat stellenzijn eigen ideeën nog beter te verwoorden. Waarom Descartes inlatere brieven zo vijandig op Gassendi reageert, is nogonduidelijk.
De Italiaanse dief
Oorspronkelijk behoorde de brief toe aan de bibliotheek van hetInstitut de France te Parijs. In de eerste helft van de negentiendeeeuw werd de brief, samen met een groot aantal andere brieven vanDescartes, gestolen door Guglielmo Libri, een Italiaanse geleerdein Franse dienst. Deze bibliofiel en aartsdief van zeldzamemanuscripten en boeken verkocht de brieven van Descartes en werd in1850 voor deze diefstallen bij verstek veroordeeld. Hoewel velebrieven van Descartes in de loop van de tijd hun weg terug naarParijs vonden, bleven verschillende brieven vooralsnog spoorloos.De nu gevonden brief kwam ten slotte terecht in de collectie van debrievenverzamelaar Charles Roberts, wiens weduwe in 1902 decollectie schonk aan Haverford College. Omdat dat de briefuiteindelijk geroofd bezit bleek, heeft het Haverford College nubesloten de brief van de Franse filosoof terug te schenken aan hetInstitut de France. Uit waardering voor het meer dan een eeuwzorgvuldig bewaren van de brief krijgt het Haverford College injuni 2010 een prijs van het Institut de France.
De publicatie van de brief later dit jaar in Archiv fürGeschichte der Philosophie is in voorbereiding. Daarnaast werktErik-Jan Bos aan een nieuwe kritische uitgave van de gehelebriefwisseling van Descartes, in het kader van het project’Descartes and his Network’, geleid door prof. Theo Verbeek. Ditonderzoek, dat plaatsvindt binnen het ZENO Instituut voor deWijsbegeerte en haar Toepassingen, wordt gefinancierd door NWO.
Meest Gelezen
Bekostiging per student in het hbo en wo gaat dalen
NS onderzoekt financiële prikkels om studenten uit de spits te weren
De student als consument maakt vrouwelijke docenten extra kwetsbaar
Fel debat over internationalisering tekent zich af in hoger onderwijs
VVD ruilt kennisgeld Groeifonds in voor fossiel belastingvoordeel
