Tijd voor volgende stap lectoraten
Van oudsher, in zoverre daar bij negen jaar lectoraten vangesproken kan worden, hebben lectoren de volgende vier opdrachten:curriculumontwikkeling, professionalisering van docenten, uitvoerenvan praktijkgericht onderzoek en kenniscirculatie. In de praktijkblijkt dat de invulling van deze vier kerntaken, en de prioriteringdaartussen, per lectoraat enorm verschilt. Bovendien is desamenhang niet altijd even helder. Dit is vooral afhankelijk van devoorkeur van de lector zelf, en – in mindere mate – vande keuze van de betreffende hogeschool. Een dergelijke variatiekan, vooral in een opstartfase, zeker zinvol zijn. Laat veelbloemen bloeien en pluk aan het eind de mooiste.
Inmiddels zijn we echter de opstartfase voorbij. Het is tijdvoor een volgende stap en een duidelijkere profilering van lectorenop deze kerntaken. Dat is niet alleen van belang voor een meereffectieve inzet van lectoren, maar betekent ook een volgende,noodzakelijke stap naar verdere professionalisering vanlectoren.
Eén kerntaak
In mijn ogen wordt het centrale doel – kwaliteitsverbetering vanhet onderwijs door integratie van onderzoek en onderwijs – het bestbereikt door te focussen op één kerntaak: het uitvoeren vanpraktijkgericht onderzoek. Praktijkgericht onderzoek dat perdefinitie samen met het veld wordt geprogrammeerd en uitgevoerd. Deoverige drie kerntaken zijn zeker belangrijk, maar dienen vooral inde slipstream van praktijkgericht onderzoek te worden opgepakt.
Een primaire gerichtheid op een van deze andere drie taken,zonder een directe koppeling met onderzoek, kan mogelijk positiefuitwerken, maar kan beter door anderen worden geïnitieerd enuitgevoerd. Lectoren kunnen daar wel een rol bij spelen, maarbedacht moet worden dat zij in eerste instantie geen docenten zijndie verantwoordelijkheid dragen voor het curriculum van opleidingenvan de hogeschool. Ook zijn zij in eerste instantie geen docentendie andere docenten moeten leren wat onderzoek is.
Naast het uitvoeren van praktijkgericht onderzoek kunnenvervolgens de overige drie (afgeleide) kerntaken hun plaatskrijgen: de resultaten vinden hun plaats in het curriculum,studenten en docenten participeren in dit onderzoek en de opgedanekennis wordt zowel in- als extern actief gecirculeerd. Door dezeprioritering krijgen de vier taken van lectoren een logischesamenhang en wordt ook meer recht gedaan aan de aard van hetlectorschap.
Financiering
Dit alles moet natuurlijk ook bekostigd worden. Vanuit alleen deeerste geldstroom kan dit helaas niet gerealiseerd worden, dus moetactief worden gezocht naar andere mogelijkheden. In de gevoerdediscussies en in het beleid van veel hogescholen is het opvallenddat er – als het gaat over de inzet van lectoren – vaak wordtaangestuurd op een versterking van vooral de derde geldstromen.
Dat lijkt in deze, financieel gezien moeilijke tijden, een voorde hand liggende keuze. Immers, hiermee kunnen lectoren niet alleen(een deel van) hun salaris terugverdienen, maar ontstaan er ookextra financieringsstromen die hogescholen in tijden vanteruglopende eerste geldstromen goed kunnen gebruiken. Deze keuzeis zeker interessant als we hiermee ook nog kans zien om studentenen docenten te laten participeren in onderzoek.
Desondanks is het de vraag of deze primaire keuze voorderde geldstromen in dit kader de juiste is: lectoren zijn in hethbo geïntroduceerd vanuit kwaliteitsoverwegingen en niet vanuitfinanciële belangen. Het gaat erom dat onderzoek naast onderwijseen primaire kerntaak is.
Niet vanwege het onderzoek op zich. Bij integratie vanbeide wordt enerzijds de onderzoekende houding van studenten (maarook docenten) bevorderd, anderzijds wordt geborgd datdocenten (maar ook studenten) leren hun eigen vakgebied kritischbij te houden en de laatste wetenschappelijke inzichten in hunhandelen te integreren. Een primaire gerichtheid op financieelbelang kan tegenstrijdig zijn met de oorspronkelijke doelstelling:de kwaliteitsimpuls.
Tweede geldstromen
Van belang bij tweede geldstromen is dat deze altijd eendeel eigen financiering vereisen, dat gemiddeld rond de 20% ligt envoortkomt uit de eerste geldstroom. Gezien het primaire doel vankwaliteitswinst is dat overigens niet onterecht. Het vraagt echterwel om een duidelijke keuze om hiervoor te gaan en de inhoud goedaf te stemmen op de huidige en toekomstige behoeftes vanuit hetveld. Het vraagt ook om een stevige infrastructuur die lectorenondersteunt bij het scannen naar mogelijkheden, het efficiëntindienen van voorstellen en, last but not least, bij hetprojectmanagement.
Met name als het gaat om het verantwoorden van de noodzakelijkevermenging van geldstromen, en om het adequaat plannen en begroten.Hier moeten hogescholen nog een behoorlijkeprofessionaliseringsslag maken, waarbij veel geleerd kan worden vanorganisaties buiten het onderwijs die een groot deel van hun omzetgenereren uit deze tweede geldstroom.
Zoiets betekent niet dat de keuze voor derdegeldstroomactiviteiten niet terecht is. Integendeel. Dit kanuitstekend werken, mits de argumentatie ervoor maar helder is. Tevens moet er volop ruimte zijn voor het uitvoeren vanpraktijkgericht onderzoek vanuit het perspectief vankwaliteitsverbetering waarbij de andere drie kerntaken explicieteen rol krijgen.
Willen hogescholen de benodigde kwaliteitsimpuls echtrealiseren, dan vraag dat om expliciete keuzes en een explicietbeleid om dit mogelijk te maken. Maar ook voor lectoren is er werkaan de winkel. Willen zij zichzelf verder professionaliseren,dan zullen ook zij keuzes moeten maken. Te beginnen bij hetprioriteren en verder uitbouwen van hun kerntaak: uitvoeren vanpraktijkgericht onderzoek.
