Vrijheid en computergames

Nieuws | de redactie
12 maart 2010 | Rosa Braidotti (UU) vergelijkt voor het Nationaal Comité 4 en 5 mei de spelregels voor de vrijheid met die van een computerspel. "Grenzen zijn behulpzame piketpaaltjes die ons naar een hoger niveau kunnen helpen in het verwerven van vrijheid: ‘next level up’."

Geen enkele zinvolle discussie over vrijheid is mogelijkzonder te erkennen dat het om ‘werk in uitvoering’ gaat. Vrijheidis een constant proces dat er steeds op is gericht om haar eigenvoorwaarden te definiëren en veilig te stellen. Vrijheid is dan ookgeen stabiel fenomeen. Normen, regels, regelingen en de erbijbehorende onderhandelingen vormen een integraal onderdeel van hetvredesproces.

Het probleem van regels is dat ze tegenwoordig een negatief imagohebben. Ze worden vaak gezien als bindend en moralistisch. Daaromhebben we vaak lak aan de regels. Regels lijken onze persoonlijkevrijheid te beknotten. Bepaalde regels bemoeien zich te veel metons leven en lijken ons te onderdrukken in onze vrijheid om onszelfuit te drukken.

Een voorbeeld hiervan is de onderhuidse ergernis die zich openbaartin de publieke discussie over het uiterlijk van anderen.Punkkapsels of de zwarte kleren en haren van de Goths wekken bijsommigen irritatie, terwijl het dragen van een hoofddoek soms zelfsagressieve reacties kan oproepen. Het lijkt alsof de vrijheid vanmeningsuiting van anderen botst met de onze. Dat wordt dan een bronvan misverstanden en intolerantie. Maar is dit wel een goede manierom de kwestie van vrijheid te benaderen?

Ik wil voorstellen om bepaalde regels niet langer als vervelendeobstakels te zien, maar om ze op een andere manier teinterpreteren-zoals dat bijvoorbeeld in computerspellen gebeurt.Hier beginnen spelers hun spel alsof ze een andere ruimte, eenander land of zelfs een andere planeet betreden. Ze staan open vooreen nieuwe ervaring, omdat ze nieuwsgierig en geïntrigeerd zijn.Toch kan het spel niet gespeeld worden zonder eerst de basisregelste leren. De beste manier om dit te bereiken is door simpelweg meete doen. Leren hoe je de knoppen moet bedienen is de grootsteuitdaging.

Het is vooral belangrijk dat spelers op een plezierige eneffectieve manier met elkaar om kunnen gaan. Om dat tebewerkstelligen zijn er gedragsregels en gebruiksaanwijzingennodig. Deze regels vereisen enig inzicht in de voorwaarden van hetspel en vergen een zekere kennis van de benodigde handelingen encommunicatie met de andere spelers. Iedere speler weet ook dat heteen voordeel is om een goed geheugen en snelle reflexen te hebben.Dat veel spellen over oorlog en gewapend verzet gaan, maakt ze toteen miniatuurstrijd voor vrijheid, ook al hebben ze lang nietallemaal expliciet vrede tot doel.

Spelregels staan of vallen met begrip: begrip van de regels van hetspel zelf, maar ook van de context waarin het spel zich afspeelt envan de allianties en rivaliteit tussen de spelers. Zowel specifiekeals algemene voorwaarden zijn van belang bij het construeren vaneen raamwerk om de regels van het spel te begrijpen. Dit soortbegrip is niet passief, maar vergt een actieve houding die op eenaantal belangrijke voorwaarden berust:

• Kennis van de regels en protocollen van het spel
• Inzicht in het algemene doel van het spel
• Ontwikkeling van geheugen en vaardigheden
• Vertrouwen dat de andere spelers dezelfde waarden en regelsnastreven
• Verantwoordelijkheid voor jezelf en voor anderen

Hieruit blijkt dat alle sociale activiteiten, ook het spelen zelf,collectief en interactief zijn. Pas dan kan het spelbeginnen.

Vergelijkbare spelvoorwaarden zijn van toepassing bij het verwervenvan vrijheid in de samenleving. In de analogie tussen de ‘virtuelerealiteit’ van computerspellen en de sociale realiteit van deopenbare sfeer staan regels centraal. Deze regels, die zowel decollectieve als individuele vrijheid reguleren, worden van buitenafopgelegd in de vorm van wetten, overheidsbeleid, morele regels,gedragscodes en andere verplichtingen. Ze vergen echter ook eenzekere mentale instelling.

Evenals bezoekers aan een ander land of een andere familie zijnspelers in een computerspel het a priori met elkaar eens dat zedeel uitmaken van een spel. Aan het begin van het spel heerst eralgemene consensus, wat betekent dat elk spel gebaseerd is oponuitgesproken afspraken. Daarom zijn harmonie en een minimum aanbeleefdheid noodzakelijke voorwaarden, net als een elementairgevoel van wederzijds vertrouwen. Deze mentale instelling is nodigvoor een fundamentele vorm van democratische participatie.Samenleving, vrijheid, maak je met elkaar.

Om de waarden van harmonie, tolerantie, en vertrouwen te kunnenwaarderen, vormt het culturele geheugen een belangrijk element voorhet spel van vrijheid. Door kennis van het verleden en besef vanhet heden te combineren kunnen we een houdbare toekomst creëren.Zij versterken elkaar en maken de ontwikkeling van een hoger niveauvan onderling begrip en vertrouwen mogelijk. Een goed geheugen iseen belangrijke eigenschap voor spelers; hoe meer je speelt, hoebeter het wordt. Geheugen is geen statisch gegeven, maar eendynamisch vermogen dat, net als een spier, door oefening getrainden gecultiveerd kan worden. Het culturele geheugen is onmisbaar omsteeds weer het belang van vrijheid voorop te stellen, want anderskunnen we niet leren van het pijnlijke verleden waarin vrijheid zovaak op het spel heeft gestaan.

Het spelen van het interactieve spel van vrijheid bevat nog eenander cruciaal element: het vergt een constante inschatting van deeigen beperkingen. Deze zijn zowel extern (overmacht van regels,codes en protocollen) als intern (eigen niveau van competentie enbekwaamheid). We leren gaandeweg de regels kennen in het spel,omdat ze pas aan het licht komen in de omgang met anderen. Deessentie van het interactieve spel van vrijheid, zoals van allespellen, is dat het slechts mogelijk is door de noodzakelijkebeperkingen en begrenzingen.

Regels zijn dan ook niet alleen maar een teken van bemoeizucht,maar noodzakelijk in de pragmatische en positieve omgang metanderen. Grenzen zijn behulpzame piketpaaltjes die ons naar eenhoger niveau kunnen helpen in het verwerven van vrijheid: ‘nextlevel up’. Het begrijpen van grenzen door ze te testen in hetsociale spel met de anderen om ons heen, is een cruciaal elementvoor het creëren van voorwaarden die de vrijheid in stand houden.Educatie en training kunnen helpen om de grenzen te verkennen en teontwikkelen, want regels versterken ons geheugen alsook onzetalenten en vaardigheden.

Natuurlijk is vrijheid geen spel in de oppervlakkige betekenis vanhet woord, maar het impliceert wel een speels genieten van regelsen het delen van verantwoordelijkheid. Als de regels van hetdemocratische spel en verantwoorde interactie met anderen goedgenoeg zijn voor computerspellen, waarom beoefenen we ze dan nietmet hetzelfde plezier en enthousiasme in de sociale sfeer? Virtuelevrijheid en echte vrijheid zijn de twee kanten van de medaille vandemocratie in het derde millennium: let’s play on!

Rosa Braidotti is faculteitshoogleraar geesteswetenschappen endirecteur van het Centre for the Humanities van de UniversiteitUtrecht.


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK