5 scenario’s na 20 commissies
Pavlovs hond
De reacties uit het HO, de studentenbonden en de politiekwaren op 1 april niet verrassend toen de 20 Cie’s hun ei legden.Pavlovs hond blafte. Toegankelijkheid, kwaliteit, leraarschap,allemaal stonden ze op de tocht, zo leek het wel. Niemand nam hetintussen op voor de ‘slachtoffers’ van de heroverwegingscommissie’onderzoek en innovatie’, zoals Syntens, TNO en GTI’s.
Zij moesten lezen dat hun generieke subsidiestromen best minderbureaucratisch en duur, meer gestructureerd en met meerinhoudelijke programmering verdeeld konden worden. En de groteR&D-intensieve bedrijven konden dat geld eerder missen dan deMKB’ers die vooral bij specifieke projecten baat hebben en bijlectoraten.
De ‘productiviteit in het onderwijs commissie’ die de scholen eninstellingen tot meer efficiency moest aanzetten, kreeg de wind hetstevigst van voren. De motie-Hamer indienster kon haarverbijstering over het idee van ‘1 jaar korter havo/vwo’ nietonderdrukken, bijvoorbeeld. In het hoger onderwijs werd deboekhoudkundige geaardheid van deze commissie echter geprezen alseen tactisch briljante zet. Niet openlijk, maar toch.
Beloken complimenten
Immers, deze groep ambtenaren had zich, onder leiding vanVU-voorzitter en IP-lid René Smit, ernstig van haar taak gekweten.Zij hadden correcte calculaties op tafel gelegd, die als rationeelen ook daardoor als onuitvoerbaar zouden gelden. Dit kon de neigingtot ingrepen in het onderwijs bij de politieke partijen engedurende de formatie weleens finaal ontmoedigen, is degedachte.
“Stel je voor dat Smit die ambtenaren het pad op gestuurd had vanallerlei stapsgewijze, technisch haalbare, lange termijn operaties.Dan had het nog kunnen leiden tot serieuze vervolgacties. Dat heefthij knap weten te voorkomen,” werd tegen ScienceGuidegezegd bijvoorbeeld. De afkeurende teksten vanuit het HO overvisieloze, boekhoudkundige excercities van de 20 commissies, dieuitvoering van de motie-Hamer onmogelijk zouden maken, zijn dan ookeven zo vele beloken complimenten aan de VU- en CDA-bestuurder enkandidaat-minister.
Veel lastiger vinden HBO en WO het om de HO-scenario’s tebestrijden. Vijf liggen nu feitelijk op tafel en elk daarvan kan inde formatie doorgedrukt worden. Al naar gelang de uitslag op 9juni.
Scenario 1: Afschaffing SF
Wie zijn er in Den Haag tegen het omgooien van deSF?
Alleen CDA, SP en ChristenUnie. Deze 3 zullen samen wel geencoalitie met een meerderheid willen en kunnen fabriceren, al zouzo’n sociaal-conservatief ideologisch kabinet wel een interessanten verrassend coherent experiment kunnen blijken. Tot 2 april leekook D66 zijn paarse vrienden hier nog in de steek te zullen laten.De linksliberalen waren eerst wel voor vervanging van de WSF dooreen ‘sociaal leenstelsel’ en toen weer niet.
Partijleider Pechtold ging namelijk twijfelen in de loop van maart.Het kon de stroom studentenkiezers in de gemeenten van 3 maartweleens wegjagen. Dus switchte hij naar een lijn à la het CDA.Maar op 2 april switchte hij opnieuw: D66 is nu weer voorafschaffing van de huidige SF. Op termijn en met eventueleterugploeging van de opbrengst. Dat was al de
Nog opvallender bijna dan Pechtolds pirouettes is het standpunt vande PvdA. De partij van Cohen kiest voor de lijn-Bos: een sociaalleenstelsel, behoud van aanvullende beurzen voor jongeren uit armegezinnen, behoud van de bestaande bekostiging per student. Over deterugploeging van de ‘winst’ hiervan is het PvdA-program zoduidelijk als het orakel van Delphi: “De opbrengsten komen tengoede aan de kwaliteit van het onderwijs.” Op de vraag vanScienceGuide of Cohen zich hier niet versprak en zoals VVDen D66 die opbrengst zou herinvesteren in het hoger onderwijs vande studenten die dit ‘inleveren’,
Gelet op de rest van het partijprogramma voorspelt dat weinig goedsvoor het HO. Dit beschrijft namelijk en detail wat er allemaal moetgebeuren om de kwaliteit van de vele “zeer zwakke scholen”,”kwetsbare jongeren”, “schoolmaatschappelijk werk”, “ondersteuningvan autisten” en anderen met handicaps en gedragstoornissen teverhogen. De SF-winst zal daar dus eerst heen gaan. Nobel, maarniet waar het HO en de studentenbonden op hadden gerekend. Welmogen studenten collegegeld terug gaan vorderen als het onderwijs”beneden de maat blijkt.”
Scenario 2: 5% eraf bij alles
Wie zijn er tegen 5% efficiencykortingen op HBO enWO?
Geen enkele partij, aangezien iedereen belooft de kleilagen,overhead en andere vormen van ‘management’ en ‘bureaucratie’ aan tepakken. Het zijn de “sympathieke interventies” van PVV en SP -in dewoorden van VU-filosoof en BON-voorzitter AdVerbrugge- die de rechtvaardiging vormen voor zulke populairebezuinigingen.
Het CDA-program past hier de methode-Deetman toe uit de jaren 80:als het HO zelf de bureaucratie reduceert, mag het de opbrengstherinvesteren. Langs die weg realiseerde de toenmaligeO&W-minister omvangrijke ombuigingen, die tegelijkertijd defragmentatie van de hbo- en wo-opleidingen beëindigde. Het huidigeHBO met 2/3 van de studenten in het HO is daar de vrucht van.
Balkenende en de zijnen kunnen hiermee op allerlei punten scoren:men onderscheidt zich door ‘eigen verantwoordelijkheid nemen’effectief te belonen volgens klassiek Balkenendiaans recept. Tevenskan het CDA de interne investeringen in kwaliteit en begeleidingbinnen het HO de komende jaren claimen als vruchten van authentiekchristendemocratisch beleid. Extra collectieve uitgaven zijndaarbij niet nodig, terwijl de opmars naar de ‘top 5’ uit demotie-Hamer toch aangemoedigd wordt.
Doen de HO-instellingen op dit punt de komende jaren zelf weinig ofniets, dan zullen studenten, docenten en bedrijfsleven klagen enkan voor de kabinetsperiode 2014-2018 alsnog met gerechtvaardigdeoverwegingen besloten worden tot scherpe bezuinigingen omontbureaucratisering dan maar op te leggen. Zo komt deonvermijdelijke ‘tweede tranche’ van 15 miljard, om tot 29 miljardin 2020 te komen, reeds nu als uitvoerbaar op tafel. “Reculer pourmieux sauter,’ kortom.
Scenario 3: Geen OV-kaart
Wie is er tegen een soberder OV-kaart?
Niemand. Dit punt staat precies zo in het verkiezingsprogrammavan het CDA. En de partijen die de SF willen fiscaliseren ofanderszins onttakelen, hadden al geen grote zin om voor 2013-18 eenpeperduur vervolgcontract met de NS en andere vervoerders tesluiten. Ze willen immers af van het complexe en dure stelsel alsgeheel.
Het CDA biedt die soberder kaart aldus als uitruil voorde andere partijen in aanstaande onderhandelingen, waarmee debasisbeurs overeind gehouden zou kunnen worden. Nu pleiten voor dehuidige OV-kaart is dus pleiten tegen SF-behoud. Een gifbeker wordthier aan LSVb en ISO gereikt: drinken en sterven of niet nippen ende kaart verliezen.
Scenario 4: Hoger collegegeld
Wie zijn er tegen collegegeldverhogingen?
De 20 commissies laten zien dat zo’n scenario tenminste éénmerite heeft: het is quick and dirty. KISS: keep itsimple and stupid. Al in 2015 levert dit honderden miljoenenop, zo’n 50% meer dan de andere HO-varianten die men voorrekent. Deattractie hiervan kon alleen al hierom onweerstaanbaar zijn in dezomer na 9 juni.
Als de onderhandelaars in de formatie noch SF-afschaffing -met dankaan een sterk CDA- noch snoeien op de HO-infrastructuur -met dankaan de kracht van de motie-Hamer- kunnen realiseren, dan wordt dezeroute zeer waarschijnlijk. Men kan zelfs de Commissie-Wijnen enhaar Kwaliteit-en-Studeerbaarheid fonds (1995-1999) hiervoor vanstal halen.
Die werd immers ingesteld om een collegegeldverhoging van 500 mlnte helpen verzachten door extra investeringen. Oftewel: decollegegeldverhogingsopbrengst zou ook nu eenmalig inkennisinvesteringen gestoken woren, zulks net al bij ‘Wijnen’ meteen strenge monitoring van de kwalitatieve richting van deinvestering via deze middelen. Dit zou de impact van detariefsverhoging verzachten en de kwaliteitsverhoging extra impulsgeven.
Scenario 5: Bezuinigen op zijn Fins
In dat vorige scenario raken de heroverwegingswerkgroep’onderzoek en innovatie’ en die voor het HO/SF-beleid elkaarineens. De innovatie-club wijst op de besparingen die mogelijk zijndoor de sanering van regelingen en verdeelinstanties voor R&D.Hier zit mogelijk enkele honderden miljoenen, zoals prof.Eijffinger in zijn nadere analyse aangeeft. Ook de PvdA heeft een passagedie hier op wijst in haar program.
Het CDA-programma biedt bovendien een uitgelezen instrument om dezeopbrengst in te boeken: Balkenende’s idee van de omvorming van hetInnovatieplatform in een soort Fins Sitra, een lange termijnfinancieringsclub naar Noords en Singaporees model. De doorvoeringdaarvan kan efficiencywinsten boeken en kan de opbrengst daarvankoppelen aan zo’n afkoopsom voor een collegegeldverhoging en aan deaardgasbaten.
Deze geldstromen zouden in 1 hand gebracht worden, zo wil het CDA,en daarmee zou een prioritering en toedeling van geld voor de langetermijn geborgd worden. Het te verdelen bedrag zou in dit scenarioin de miljarden kunnen lopen: 900 mln collegegeld in 2020, deFES-gelden, 400 mln uit R&D efficency, 200 mln uit allerleiministeriële innovatieprojecten. De vele clubs à la Syntens,Agentschap NL,TNO, GTI, SKO, SIA/Raak en anderen zoudenovervleugeld en opgeslokt worden. Het vaak als lelijke eendjeweggelachen IP, zou als zwaan herrijzen en zorgen voor morebang for a buck op weg naar de Top 5.
Sitra is hiervoor een overtuigend model. Wie werd daar in 2004overigens de chef van, totdat hij recent naar Nokia vertrok als denieuwe baas? Esko Aho, de premier en grondlegger van het Finseinnovatie- en kennisbeleid die daarna nieuw emplooi zocht. [Leeshier zijn
Hij zou zomaar de eerste voorzitter kunnen worden van zo’n SitraNL,die vanuit het 5e scenario erg veel kennisgelden en lange termijnstrategie mag gaan bepalen. Of zoals hij tegenScienceGuide zei in zijn
