Nothing to Fear
Cocktails en handigheidjes
‘FDR’ was een groot man, recordhouder als president van deVerenigde Staten van Amerika, een vilein tacticus en uitzonderlijkstrateeg. Hij maakte zijn land tot wereldmacht. Tijdens zijn 12jaar als president werden de eerste kernwapens gemaakt, zonder datzelfs zijn opvolger Truman dat mocht weten, kwamen socialevoorzieningen voor ouderen en werklozen tot stand, werd de CIAopgericht en werden grootse musea en stuwdammen gebouwd. Zijncocktails waren even sterk en berucht als zijn handigheidjes.
Niets leek Roosevelt voor te bestemmen tot staatsman en desuccesvolste democratische politicus ooit. Hij was enig kind vaneen gefortuneerd ouder echtpaar van Dutch Reformed huize. Franklingroeide op in de aristocratische weelde van de Hudson Valley in NewYork, erg beschermd, een tikje ouwelijk zelfs. Toen hij aan Harvardging studeren – waar hij niet uitblonk – verhuisde zijn moeder SaraDelano mee om dichtbij haar aanbeden zoon te wonen. Zij bouwde ookhet stadspaleisje in New York waar hij ging wonen na zijn huwelijkmet achternichtje Eleanor, richtte het naar eigen smaak in enbetrok het pand ernaast. Eleanor leidde al snel aandepressies.
FDR was als politicus meteen een succes. De jeugdigestaatssecretaris voor Marinezaken kon zich in de EersteWereldoorlog al snel onderscheiden, ook omdat hij als uitstekendzeiler alles van schepen wist. Maar zijn succes zat bovenal in zijntemperament: warm, extravert, vief, niettemin serieus en somskeihard, charismatisch, eloquent, een knappe man, loyaal en erghandig ook. Met mensen, met macht, met journalisten, met beelden enmet timing.
De schok die alles veranderde
Het bijna gladde rijkeluiszoontje kreeg een schok die allesveranderde toen hij in 1921 polio kreeg. Hij was bijna 40 en moestjaren revalideren, verlamd aan een rolstoel gekluisterd. Hetstaalde zijn ziel en maakte het zondagskind een man die begreep hoemiljoenen mensen dagelijks moesten knokken voor hun bestaan. Dearistocraat met ‘a cottage’ voor zeilvakanties met 34 kamers bleefhij, maar hij werd wel iemand die bijna vaderlijk-opbeurend zijnmedeburgers kon bemoedigen, enthousiasmeren en raken. “We havenothing to fear but fear itself.”
De gehandicapte Roosevelt trainde zich als een topatleet, leerdeautorijden met handpookjes en hoe hij staand achter het katheder inzijn kilo’s zware korset schijnbaar moeiteloos hele stadions of hetCongres toe kon spreken. Na afloop van die veelgeroemde speecheswerd hij achter het toneel opgevangen met baddoeken om zijnuitgeputte lichaam af te drogen en een stevige bourbon, terwijl dezaal ovaties en spreekkoren liet donderen. Zijn grootsteverkiezingstoespraak hield hij kort voor zijn dood, in september1944. Roosevelt maakte daarin een heerlijk valse grap over eenaanval van de Republikeinen op zijn hondje Fala. Met de uitspraak”he has not been the same dog since” ruïneerde hij de campagne vanzijn opponent Thomas Dewey.
Franklin Delano Roosevelt werd in 1928 nipt gekozen tot gouverneurvan de staat New York. In 1929 stortte de economie in en in 1932versloeg hij president Hoover verpletterend. Zijn New Deal tot 1937was een groot onvoorbereid experiment van tientallen interventies,economische en fiscale wetten en impulsen om productie enconsumptie op te peppen. Veel lukte. Veel bleek toch een flop.Alles gaf nieuw elan, energie en optimisme over de toekomst van hetland en de economie. Roosevelt had geen echt plan, maar vroeg zijnadviseurs simpelweg: ‘Will this work?” En dan liet hij zeaanpakken, speelde ze ook tegen elkaar uit om maximaal effect tehebben en zelf aan de touwtjes te blijven trekken.
I welcome their hatred!
Miljoenen nieuwe banen en vele grootse publieke projecten maaktenFDR een held voor de gewone man en grootste moderniseerder van deAmerikaanse overheid ooit. Zijn herverkiezing in 1936 werd min ofmeer een democratische kroning. De afkeer van de reactionairerijken was na vier jaar in het Witte Huis van deze ‘traitor to hisclass’ ongekend. “They are unanimous in their hate for me. And Iwelcome their hatred!” zei Roosevelt in het kolkende Madison SquareGarden tegen partijgenoten daags voor de verkiezing.
Zijn voor de radio ideale bariton – toen al geïmiteerd door dejonge sportverslaggever Ronald Wilson Reagan – was een vanRoosevelts beste wapens tegen de Republikeinen. Hij haalde met60,8% tegen 36% de grootste stembusoverwinning ooit. DeRepublikeinse kandidaat won in twee staatjes met slechts 8kiesmannen.
De herkozen president liet de economie in 1938-39 door een volgendegolf investeringen nog eens herleven, vooral in nieuwetechnologieën en defensie na ‘München’. Zijn afkeer van Hitler wasondubbelzinnig. Verachting had hij voor Mussolini, omdat hijdiens grote mond zonder enige prestatie maar al te goed herkendeals vleesetend politiek dier. Hij steunde de Britten financieel enstrategisch tijdens de Blitz, maar niet eerder dan dat hijzeker wist dat zij geen deal met Hitler zouden sluiten om hunEmpire overeind te houden ten koste van de rest vanEuropa.
Toen Nazi-Duitsland Rusland binnenviel, ging Roosevelt ook Stalinen zijn legers steunen met miljarden dollars steun, graan,wapens en technologie. Tot op de dag van vandaag probeertRusland deze cruciale redding uit het nationale geheugen weg tepoetsen. Roosevelt beloofde intussen dat de Amerikaanse kiezersniet bezorgd hoefden te zijn. “I shall say it again and again. Yourboys are not going to be sent into any foreign wars”, zei hij braafbij zijn ongeëvenaarde herverkiezing voor een derde termijn innovember 1940. Zijn opponent Wilkie ontplofte bij het horen van dierede op de radio en riep: “That hypocritical son of a bitch!”Speechschrijver Sam Rosenman protesteerde intern ook: Roosevelt zoutoch Duitsland of Japan overweldigen zodra dat kon? Het antwoordwas typisch Roosevelt: “If we’re attacked it’s no longer a foreignwar.”
The thing
En zo geschiedde. Rusland overleefde. Nazi-Duitsland werdmeteen doelwit 1, ook al was Japan begonnen op 7 december 1941. FDRkreeg intussen in oktober 1939 een brief van Albert Einstein overwat Duitsland zou kunnen met uranium en liet in diep geheim hetmiljarden verslindende Manhattan Project opstarten. Hitler wist vanniets, maar Stalin zat van meet aan via spionnen mee te rekenen aande bouw van de Bom.
De president hield dit project zo geheim dat vice-president HarryTruman evenveel wist als de Führer over ‘the thing’ toen hijRoosevelt in april 1945 moest opvolgen. FDR kon niet alleen begaafdpolitiek liegen, maar ook voor zijn naaste vrienden en collega’selke kaart probleemloos dicht tegen de borst houden. Het wekt geenverbazing dat de CIA door hem is opgericht.
Zijn vrouw Eleanor, die hij ook na zijn verlamming voortdurendbedroog, legde een minister ooit uit hoe haar echtgenoot opereerde.De bewindsman had na een gesprek met de president een plandoorgedrukt omdat ‘the Boss’ het met hem eens was geweest. In deSenaat en de pers was dat plan vervolgens gekielhaald en deminister ontdekte dat Roosevelt daar zelf aan mee had gewerkt.Eleanor bracht hem het volgende bij: “When Franklin nods that bighead of his while you are explaining your ideas and says,’Marvellous!’ or ‘Yes, yes, wonderful!’, it doesn’t mean a thing.It just means that he hears you.”
Een complex man
Enkele maanden geleden overleed professor Lincoln Gordonvan het Brookings Institution op 96-jarige leeftijd. In 1986vertelde hij de hoofdredacteur van ScienceGuide urenlangover zijn belevenissen, ook die met FDR. Gordon begon alsstafmedewerker bij Roosevelt en vervulde vervolgens topposities alsMarshall Plan directeur, ambassadeur en praatpaal van depresidenten Truman, Kennedy en Johnson.
Over Roosevelt was hij het meest beknopt. “A brilliant president.But remember, a most complex, even devious man! He chose Truman ashis successor, at the last moment in ’44. Harry couldn’t be moredifferent from President Roosevelt. Who must have known this. Nodoubt about it, brilliant! I’m still in awe after all thosedecades.”
Geen Amerikaans staatsman na Roosevelt heeft uit diens schaduwkunnen treden, op Ronald Reagan na wellicht. Die was trouwens eenvurige bewonderaar en supporter, als Hollywoodster en linksevakbondsvoorman in California. Toen hij later, veel rechtserinmiddels, zijn eigen successen behaalde, bleef hij schatplichtigaan zijn grote voorbeeld, als ‘the great communicator’, nationaleoptimist en vader des vaderlands. Barack Obama’sgezondheidswetgeving werd recent genoteerd als de laatstehervorming die de Democraten na FDR maar niet wilde lukken.Roosevelt blijft de benchmark, ‘a tough act to follow’, nog in de21e eeuw.
Hoe zit dat overigens met die grootse musea waar we al even naarverwezen? Dat zit zo. De rijkste man van de USA in de jaren ’20 en’30 was Andrew Mellon. Deze Republikeinse bankier en minister vanFinanciën onder 3 presidenten haatte Roosevelt. De president lietzijn vijand min of meer uitkleden door het bankentoezicht en defiscale recherche. En toen bood hij Mellon een deal aan: schenk jeschilderijencollectie aan de gemeenschap en sponsor de bouw van eensoort Rijksmuseum, of anders…
Zo kon the National Gallery in Washington midden in de crisis- enoorlogsjaren gebouwd worden, gevuld met de grootste en fraaisteverzameling impressionisten buiten Parijs, de beste El Greco’sbuiten Spanje en ga zo maar door. Tientallen andere puissant rijkefamilies begrepen de hint hoe eervol zo’n schenking aan de natiewel niet kon zijn. Uiteraard hield Roosevelt bij de opening van hetenorme bouwwerk voor de schone kunst een rede die klonk alseen klok.
Nothing fancy
Tegen het einde van zijn leven vroeg een vriend de president watvoor standbeeld of iets dergelijks hij later hoopte te krijgen. “Ohnothing fancy, just a slab of marble. Nothing bigger than thisdesk,” lachte hij in zijn rolstoel achter de aangepaste werktafel.Decennia nadien financierden bewonderaars en oude vrienden in eenparkje in Washington zo’n brok steen, netjes bijgevijld naar dejuiste proporties van dat bureau met daarop slechts zijn naam.Onder Clinton is na vele jaren en afgekeurde ontwerpen eenofficieel, uitvoerig nationaal FDR Memorial aangelegd. Op zichniets mis mee, maar wel wat laat en met te veel sentimentelebombast, net als Clinton zelf.
Roosevelt had dat brok steen vast aardiger gevonden. Hij kon zijneigen leven en loopbaan even zelfbewust als bescheiden duiden, depolio had hem wel leren relativeren. Op 11 april 1945 schreef hijaan een speech ter herinnering aan Thomas Jefferson die hij -voor13 april gepland- nooit zou uitspreken. De laatste regels die hijdie dag met pen invoegde in het concept van zijn voorlichters zijn:”The only limit to our realization of tomorrow will be our doubtsof today. Let us move forward with strong and active faith.”
