Leren van ander soort fastfood

Als mensen met verschillende achtergronden bij elkaar komen ineen omgeving waarin zij zich prettig voelen en elkaar beter lerenkennen dan is de kans groot dat nieuwe kennis, energie encreativiteit ontstaat. Alle drie zijn essentieel om te komen toteen duurzamere samenleving. Sociaal leren noemt prof. Arjen Walsdat bij de aanvaarding van het ambt van buitengewoon hoogleraarSociaal leren en duurzame ontwikkeling aan Wageningen University op27 mei.

Al langer leeft het besef dat wij onze leefomgeving in ecologischeen technologische zin ‘overvragen’ en we in een duurzaamheidscrisisverkeren. Van meer recente datum is het inzicht dat milieukwestieszich niet alleen beperken tot milieu en ecologische omstandigheden,maar ook bepaald worden door sociale, economische en culturelecondities, alsook door de geografische schaal. Al die factoren zijnonderling nauw verweven en dat maakt dat ecologische ‘verstoringen’zoals klimaatverandering zo onzeker en complex zijn, zo zal Walsuiteenzetten in zijn inaugurele rede, Message in a bottle -learning our way out of unsustainability.

Duurzaamheid als doel

Wals stelt dat de dominante mechanismen,oplossingsrichtingen, wetenschappelijke benaderingen en onderwijsnog steeds in essentie eerder zijn gebaseerd op gefragmenteerdebenaderingen dan op onderkenning van samenhang, relaties ensynergie. Dat maakt ze eerder onderdeel van het probleem dan van deoplossing.

In zijn rede schetst Wals een historische ontwikkeling vaneducatie, communicatie en leren vanaf denatuurbeschermingseducatie, al meer dan vijftig jaar terug, via demilieueducatie die nu een stevige basis heeft in nationaalonderwijsbeleid in diverse landen, naar het leren met duurzaamheidals doel (Education for Sustainable Development, ESD). Het laatsteis meer gebaseerd op internationale afspraken en nieuwebestuursvormen die betrokkenheid van de burgers bijvisieontwikkeling en besluitvorming benadrukken.

Sociaal leren

Juist duurzaamheidsontwikkeling vraagt meer dan beleidrond technologische vernieuwing, betere wet- en regelgeving enbeleidsverandering. De menselijke factor mag niet uit het oogworden verloren, vindt Wals. Opvoeding en onderwijs zijn daaromeveneens noodzakelijke voorwaarden. We zullen vooral moeten grijpennaar alternatieve vormen daarvan en verder gaan dan de traditionelekennisoverdracht. ‘Sociaal leren’, het bijeenbrengen van mensen metzeer verschillende achtergronden die gezamenlijk kennis en ervaringdelen en op basis daarvan samen creatieve oplossingen bedenken enbediscussiëren, kan bij uitstek de methode zijn voorduurzaamheidseducatie.

Sociaal leren is een manier van leren die mensen beter in staatstelt om van en met elkaar te leren en op creatieve en concretewijze betekenis te geven aan duurzaamheid in het alledaagseleven.Wals is met zijn leerstoel vooral geïnteresseerd in het lerenop de grens van schools en buitenschools waarbij verschillendemaatschappelijke organisaties, bedrijfsleven, lokale overheden,scholen, hogescholen, universiteiten en kennisinstituten elkaarskwaliteiten benutten en verder ontwikkelen.

Case: Fast food

ls voorbeeld van effectieve duurzaamheidseducatie noemtWals het in klassikaal verband uiteenrafelen van het heleproductieproces van een ‘happy meal’ van een bekendefastfood-gigant. De leerlingen worden daarbij aan het werk gezetmet twee vragen: wat zit in de diverse ingrediënten en waar komthet vandaan? Het eerste resultaat was dat naarmate de leerlingenmeer vonden, zij enthousiaster werden voor het project.

Ze kwamen zoveel te weten dat zij hun houding ten opzichte van fastfood wijzigden en zich stortten op een derde vraag: kunnen we eenalternatief, eerlijk product ontwikkelen waar iedereen echt blijvan wordt? En het antwoord op die vraag lokt weer volgende vragenuit waardoor dit project in het bijzonder sociaal leren werd in debetekenis die het moet hebben: een voortdurende zoektocht langsdatgene wat nodig is om de samenleving duurzamer te maken.