Groei HO niet door crisis

Nieuws | de redactie

9 juni 2010 | De student trekt zich weinig aan van de crisis. "De arbeidsmarkt lijkt in beslissingen rond studeren nauwelijks een rol te spelen. Motieven rond persoonlijke ontplooiing en interesse zijn dominant." En dus moeten de ramingen voor HO-deelname verder omhoog.

Het aantal buitenlandse studenten groeit, maar die groei is in2009 niet sterker dan in de jaren ervoor. Zowel relatief alsabsoluut is de directe doorstroming (van vo naar ho) in 2009groter, maar ook de indirecte instroom is toegenomen.
Research voor beleid analyseerde het hoe, wat en waar van de’aanmeldingsgolf van 2009′.

‘Als we de doorstroom vanuit havo, vwo en mbo naar het hbovergelijken, dan blijkt die vanuit het mbo het sterkste gegroeid tezijn. Maar dit is aan schommelingen onderhevig: in 2006 was dezedoorstroom bijvoorbeeld wel hoger dan in 2009. De instroom vaneerstejaars in het hbo is vanuit het mbo wel sterker gegroeid danvanuit het havo.’

Jonger en meer masters

Het totale bestand aan studenten is iets jonger dan vorig jaar;deze trend is al enkele jaren gaande. Er zijn geen aanwijzingen datstudenten als gevolg van de crisis het afstuderen uitstellen: hetaandeel studenten die meer dan 5 jaar studeren is in 2009 niethoger dan in de jaren ervoor. Wel is er iets meer doorstroming vanhbo-afgestudeerden naar het wo.

In absolute aantallen zijn de economische opleidingen van allesectoren het sterkst gegroeid. Relatief is de groei in het hbo bijsociaal-agogische opleidingen en in het wo van universitairelerarenopleidingen en landbouwopleidingen nog wat sterker. In aldeze sectoren geldt dat er al enige jaren groei is, maar dat dezesterker is geworden in 2009.

De groei van aantallen masterstudenten is relatief sterkergeweest (hbomasters 8,2%, wo-masters 10,3%) dan vanbachelorstudenten (hbo 4,9%, wo 6,8%). In het wo wordt die groeimede verklaard door het overgaan van oude ongedeelde opleidingen ineen bachelor-masterstructuur. Omdat de aantallen bachelorstudentenbeduidend groter zijn, is in absolute zin een groot deel van degroei te verklaren uit de groei van bachelors.

Nauwelijks verband studiekeuze-crisis

Bijna geen enkele student, zowel onder degenen die al langstuderen als degenen die met een tussenjaar in het ho begonnen,legt een verband tussen studiekeuzes (welke dan ook) en dearbeidsmarkt/recessie. De arbeidsmarkt lijkt in beslissingen rondstuderen nauwelijks een rol te spelen; motieven rond persoonlijkeontplooiing en interesse zijn zoals gezegd dominant. Ook alsstudenten gevraagd wordt of in hun omgeving het afstuderenuitgesteld wordt of de arbeidsmarkt moeilijk blijkt, is hetantwoord negatief.

Anderzijds kan uit de feitelijk gemaakte keuzes een ander beeldontstaan. Zo blijken economie-opleidingen een nog meer dangemiddelde groei door te maken. Dat zou op een verband kunnenduiden: ‘met een economische opleiding heb je uitzicht op een goedebaan’.

Maar sterk is dat verband waarschijnlijk niet. Want ookopleidingen met een minder sterke ‘arbeidsmarktreputatie’ groeidenbovengemiddeld (bijvoorbeeld multimedia design, liberal arts &sciences). De groei in 2009 blijkt -zoals in de werkelijkheid vanmensen wel vaker, het gevolg van meerdere factoren. Voor de meestevan die factoren geldt dat het versterkingen zijn van trends die alenige jaren zichtbaar waren.

Langer lopende trends

Zo steeg het aantal buitenlandse studenten en het aantal hbo-ersdie van het mbo komen, maar de bijdrage van beiden aan de stijgingwas in 2009 juist lager dan in sommige jaren daarvoor. Ook deopleidingen die de sterkste stijging doormaakten zaten in veelgevallen al jaren ‘in de lift’. Dat maakt het lastig te beredenerenof en hoe sterk deze ontwikkeling (sterke stijging van met nameeerstejaars) in de komende jaren zal zijn.

Het grootste deel van de stijging komt ‘gewoon’ van Nederlandsestudenten die in 2009 besluiten te gaan studeren na één of meertussenjaren (indirecte instroom) of direct aansluitend aan hetvoortgezet onderwijs. Hierbij speelt ook demografie mee: het aantalvwo-afgestudeerden in 2009 was zo’n 5% hoger dan in 2008. 

De economische crisis zou een rol kunnen spelen in bijvoorbeeldde iets grotere directe doorstroming vanuit vo naar ho; anderzijdsis ook dát een trend die al enige jaren zichtbaar is. In iedergeval spelen de crisis en arbeidsmarktmotieven in de beleving vanveel studenten nauwelijks een rol.

HO-ramingen moeten omhoog 

Daarnaast zien zij ook in hun omgeving geen ‘crisis-gerelateerdstudiegedrag’. Bovendien: als de economische crisis wél een rol vanbetekenis zou spelen, dan zou dit de voorspelling er nietmakkelijker op maken. Want het probleem van de crisis is nu juistdat deze een onvoorspelbaar karakter heeft. Weinigen hebben decrisis zien aankomen, en een voorspelling van de conjunctuur- enarbeidsmarktsituatie over een jaar, laat staan een langere periode,is met veel onzekerheden omgeven.

Daarom is het waarschijnlijk dát de studentenaantallen ook dekomende jaren, ceteris paribus, verder zullen stijgen. En aangezienhet aantal eerstejaars sterker steeg dan het bestand als geheel,zullen de effecten van de stijging in 2009 ook nog enkele jarenvoelbaar blijven. Dit leidt dit er wellicht toe dat de ramingenvoor de komende jaren naar boven moeten worden bijgesteld,waarschuwt Research voor beleid.

Dat komt overeen met de eerdere analyses van OECD-CERI, waarinwordt gemeld, dat ons land nog een inhaalfase tegemoet gaat watbeterft de deelname aan het hoger onderwijs. U leest het betoog vanOECD-topman Dirk van Damme daarover hier op ScienceGuide. 

“De massaliteit van het hoger onderwijs van de voorbije jaren endie verdere expansie zijn geen toeval. Het is een trend dieeconomisch doordacht is en jonge mensen veel sociale mobiliteitbiedt in de globale kenniseconomie. De return oninvestment van HO-deelname is en blijft fors, zeker in eencrisisperiode,” schetste hij al in december 2009. “U heeft nog watin te halen.” Een meer uitgebreid gesprek van ScienceGuidemet Van Damme over deze lange termijn analyses van het HO leest uhier.