Zondeval, bekostiging en hypocrisie
Mijn verbazing betrof het feit, dat God zélf die verboden boomin de Hof van Eden had geplaatst. Dat was toch vragen ommoeilijkheden? En als die dan komen een beetje boos zitten zijn opde mensen die voor de verleiding bezwijken. Pas veel later kwamGods zoon met de suggestie om de mensen niet in verzoeking teleiden. Had zijn vader dat niet eerder kunnen bedenken…..
Ik was als jongen niet brutaal genoeg deze vragen openlijk testellen. Immers, God was alwetend en almachtig, dus er moest een diepere verklaring zijn. Maar mijn verbazing en onbegrip waren er niet minder om.
Vlak voor de zomervakantie kwamen deze jeugdige herinneringen weer bij mij op rond de consternatie die ontstond over afstudeertrajecten in het hbo. Het bericht dat bij één van de opleidingen van de Hogeschool INHolland de hand gelicht zou zijn met de exameneisen wekte alom verontwaardiging, in de media.Bestuurders en politici vielen hen snel bij. Laten dat nu juist de lieden zijn die in de jaren negentig het huidige bekostigingssysteem met een stevige diploma bonus in de toedeling van gelden hebben uitgevonden. Ziet u de parallel met het paradijselijke mechanisme uit Genesis?
Mij stoort de hypocrisie. Natuurlijk moeten alleen diploma’s worden gegeven aan studenten als de vereiste prestaties, kwantitatief en kwalitatief, geleverd zijn. Niettemin is er -gegeven de bewuste prikkels in de bekostiging – voor hogescholen een enorme premie gezet op het uitreiken van diploma’s en een stevige boete op het niet uitreiken ervan. Dan is te verwachten dat de kwaliteit onder druk komt te staan en is het eigenlijk een wonder dat er -voor zover bekend- weinig gesjoemeld wordt, zou je bijna denken.
Ik zeg met opzet “voor zover bekend”. Niet omdat ik aanwijzingenheb dat het regelmatig gebeurt, maar omdat het niet zo gemakkelijkte controleren is. Ik heb een redelijk vertrouwen in hetverantwoordelijkheidsgevoel van de HBO- docenten en daarom neem ikniet aan, dat er intensief gesjoemeld wordt. Maar een beetjebijbuigen van de eisen? Waarom mensen in verleidingbrengen?
Ik herinner aan de HBO-fraude van nu tien jaar geleden. Daar is naar mijn indruk van echte fraude slechts beperkt sprake geweest.Wat fraude was en is, moet scherp worden veroordeeld en het bekostigingssysteem is er geen excuus voor. Maar feit is ook, dat dat systeem bewust beoogde om met financiële prikkels gewenst gedrag te stimuleren. Wie dat met economische prikkels doet, moet verwachten -en verwacht kennelijk ook want waarom zou je ze anders invoeren- dat mensen economisch reageren en proberen met zo weinig mogelijk inspanning een zo hoog mogelijk resultaat te halen. Mensen worden daar op den duur steeds creatiever in en houden de grenzen van wat wel en niet kan niet altijd scherp in de gaten. Niet goed te praten, maar wel het voorspelbaar gevolg van een door bestuurders, ambtenaren en politici gewild systeem.
In reactie wijzen de bewindslieden van OCW op de recente aanscherping van de wettelijke eisen aan de examinering, waaronder de versterking van de positie van de examencommissies. Dat zijn regendansen. Procedurele maatregelen om veronderstelde inhoudelijke feilen te verhelpen: het oogt als daadkracht, maar het helpt geen zier. Waar het om gaat is de kwaliteit van de besluiten van of namens de examencommissie en die krijg je niet zo gemakkelijk in het vizier. Dit zou bij de accreditatie moeten gebeuren. De daartoe strekkende visitaties zouden dan op dit punt wel dieper moeten gaan dan naar mijn indruk tot nu toe gebruikelijk is.
Het kabinet heeft onlangs, met instemming van de TweedeKamer, een nieuw bekostigingssysteem afgekondigd, waarin de bekostiging voor een deel afhankelijk blijft van het aantal uitgereikte diploma’s. Gelukkig is de mate waarin diploma’s de bekostiging beïnvloeden met name in het hbo flink gedaald.Daar was die mate van impact buitengewoon hoog. Maar deze financiële prikkel blijft wel bestaan en hij blijft ook primair gericht op de hogescholen als instelling. En dat terwijl de prestatie die moet worden geleverd – ondanks alle aandacht voor ‘studeerbaarheid’ – toch grotendeels er een van de student is. Afschaffen van elke vorm van ‘outputbekostiging’ is een rechtstreekse en naar mijn mening doeltreffender bijdrage aan de bewaking van het niveau van de gediplomeerden dan welke vorm van regelgeving of controle ook.
Olchert Brouwer is voorzitter van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten
