De ScienceGuide Top 10 2010

Bij de opening van dit academisch jaar presenteert ScienceGuide voor de tiende keer zijn Top 10 van machtigste en meest inspirerende vrouwen en mannen uit HBO, WO, onderzoek en innovatie. En ook nu weer de Tip 5 van de up and coming talenten en beslissers.

De informanten wilden dit jaar echt andere, liefst nieuwe namen naar voren brengen. De tiende aflevering moest maar eens ontsnappen aan het vaste rijtje koepelbazen, CvB-bobo’s en politieke zekerheidjes, zo werd ScienceGuide meegegeven. Bij de uiteindelijke weging van de input viel op dat zoiets aan de ene kant erg leuk lukt, maar aan de andere kant ook weer niet helemaal. Sommige mensen zijn blijkbaar niet weg te denken uit de Top van de macht én de inspiratie.

De lijst voor 2010 ziet er als volgt uit en bij elke naam leest u enkele van de opvallendste overwegingen die kenners van de sectorScienceGuide meegaven.

1. 1|Cees Veerman

“Een inkoppertje”, aldus een expert uit de top van R&D. Een man die “een kunststukje leverde,” dat zo overtuigde dat het “bijna achterdocht wekt. Is this too good to be true?” Het rapport-Veerman ontstond na een tikje ongeplande speech vanMinister Plasterk. En na het bedankje van Jaap de Hoop Scheffer om deCommissie te leiden, die Plasterks voorzetje moest ombouwen tot iets bruikbaars.

Een topvrouw uit het WO zegt daarover: “Als we maar beseffen dat dit geen free lunch is, maar dat wij nu zelf keuzes moeten maken. Toen Veerman met zijn stuk kwam, hebben we immers allemaal geapplaudisseerd.” Vluchten kan niet meer, of toch nog wel? Met de nodige zelfspot vreest Veerman zelf dat OCW “de la waarin het stuk zou passen al heeft uitgezocht” zei hij vorige week.

Zoiets durft alleen een bestuurder te zeggen die zeer zeker van zijn zaak is. Of een boer die naar de hemel kijkt en weet uit welke wolk aan de horizon straks de bui gaat vallen. Veerman is er best trots dat hij beide is.

2|Richard T. Clark

Hoevelen hadden ooit gehoord van Merck? Laat staan van de CEO van dit Amerikaanse bedrijf? Toch heeft de heer Clark met één pennenstreek de ambities van een kennisnatieNederland, die opklimt naar de Top 5 van de wereld, ruw ontnuchtert. De sluiting van MSD in Oss kwam onverhoeds,”eigenhandig en ondoorgrondelijk beslist,” zoals een kenner schrijft.

De privaat gefinancierde R&D in Nederland was al relatief zwak en gering van omvang. De investeringen daarin van het bedrijfsleven waren al een van de minst succesvolle aspecten van de KIA en de Lissabon agenda. Nu werd nog eens duidelijk merkbaar hoe kwetsbaar en afhankelijk de R&D-inspanningen zijn van een beperkt aantal bedrijven.

3|Bert van der Zwaan, Yvonne van Rooy & RobbertDijkgraaf

Dit trio markeert de opmerkelijk krachtige, gezaghebbende positie van de Nederlandse kennissector in het klimaatonderzoek wereldwijd. Professor Van der Zwaan (UU) en zijn collegevoorzitterVan Rooy presteerden het om het eerste grote EIT-programma ‘naar ons land te halen’. De UU trekt het Europese consortium van kennisinstellingen en bedrijven dat het klimaatonderzoek van het hele continent een forse impuls moet geven.

Robbert Dijkgraaf – “de superintelligente knuffelbeer van dewetenschap” – volgens een respondent werd door de VN gevraagd hetomstreden klimaatproject van de IPCC door te lichten en dezekritische <ahref=”/201008/dijkgraaf-presenteert-klimaattoets-.aspx” target=”_blank”>evaluatie haalde prompt de wereldpers.Tussendoor deed hij nog iets: Hij legde “zelfs een beetje voor heelhet HO een toekomststrategie neer” voor de HBO kunstopleidingen.Die strategie werd al direct beschouwd als de <ahref=”/201008/ocw-dijkgraaf-springplank-voor-veerman.aspx” target=”_blank”>sleutel voor de concrete uitvoering vanVeerman.

4|Theo

De Theo-route bleek de codenaam voor versoepeling van afstudeertrajecten voor sterk vertraagde HBO-studenten. De meest betrokken docent had namelijk deze voornaam. Precies tienjaar  na de HBO-fraude met de ‘Vlaamse carrousel’ leek zo’n nachtmerrie weer op te doemen. In de zomerse komkommertijd werden dan ook sterke verhalen en broodjes aap gretig geserveerd. De gesjeesde burgemeester van Maastricht werd gevraagd een integriteitsonderzoek te starten. HBO-topman Olchert Brouwer legde de vinger op de zere plek: De hypocrisie van rendementsbekostiging als variant van de Hof van Eden.

5|Martin Bosma en Mariëtte Hamer

Twee Kamerleden met een flagrant verschillende missie en een opvallende impact op het kennisbeleid. Bosma (PVV) is deHO-woordvoerder van de partij van het (enig) lid Wilders en diens sparring partner, speechschrijver en intellectueel factotum. Hij is bekend als bestrijder van inspanningen van allochtoon studiesucces, omdat dit autochtonen zou discrimineren. Wie weet waaraan ECHO-ambassadeur Mark Rutte nog is ontsnapt, met dank aan Ab Klink c.s.

Hamer (PvdA) stond in 2009 op 2 in de Top 10. ‘Waarom?’, vroegen velen toen informeel aan ScienceGuide. Twee weken later diende zij de motie-Hamer in die kamerbreed werd aangenomen. Het effect was enorm, helemaalt oen de partijen versneld hun verkiezingsprogramma’s moesten opstellen. “Zij heeft het onderwijs behoed voor forse bezuinigingen,” meldt een kenner lapidair.

Maar wellicht nog belangrijker: met de ‘Top 5 in 2020’ heeft Hamereen scherpe, breed gesteunde ambitie geformuleerd waar geen KabinetRutte omheen kan. Van welke samenstelling dan ook. Zou zij eerder in deze kabinetsformatie al in een sleutelpositie gekomen zijn, dan was Mariëtte Hamer in 2010 vermoedelijk de nummer 1 van de Top 10geweest.

6|Marja van Bijsterveldt

Niemand profiteerde zo van de kwestie Uruzgan als deze CDA-bewindsvrouw. Ook met die wat valse leuze werd Van Bijsterveldt getipt door een van de velen die haar noemden. “Plasterk is van mij,” die Tweet bij de herverdeling van de portefeuilles bij OCW na de val van het kabinet zal haar wel een tikje blijven achtervolgen.

“Ze weet menigeen te winnen, van leraar tot bestuurder en vooral ook haar eigen ambtenaren,” neemt een Haagse kenner waar. Binnenhaar partij is zij als laatste succesvol te noemen voorzitter iemand met groot gezag en nog groter netwerk. Haaronderwijsvernieuwingen van educatieve minoren tot ‘Eerst de Klas’ zijn “even concreet als effectief” gebleken, zegt men in de top van het WO wat verrast.

“Goedlachs” noemt een waarnemer haar, maar pas op! De manier waarop zij de nieuwe Stichting van het Onderwijs kapittelde over het ontbreken van studenten en scholieren daarin gaf aan hoe scherp een in charme verpakt mes kan snijden.

7|Appy Sluijs, Eveline Crone & ErikVerlinde

Drie jonge hoogleraren die in hun vakgebied nu al als toppers gelden. Crone draait bovendien als bestuurder al fors mee in de mannenwereld van R&D: voorzitter Jonge Akademie, lid onderwijsonderzoeksraad NWO en zo volgt er vast nog veel meer. Appy Sluijs is al zowat een vaste auteur inNature en Science, maar werkt ook op YouTube, bij De Wereld DraaitDoor en is het jongste lid van de Jonge Akademie. De klimaatonderzoeker annex hardrock musicus onderstreept daarmee nog eens de rol van de mensen op 3 in de Top 10 die hem zijn vleugels doen uitslaan. Erik Verlinde (UvA) is zo gedurfd en origineel in zijn denken over fysica dat hij Newton hoopt te verbeteren. Een beetje hoofdschuddend bewondert Robbert Dijkgraaf hem wel. De New York Times interviewde hem al als nieuw fenomeen onder de theoretici van de natuurwetten in het heelal.

8|Dirk Jan van den Berg en Ron Bormans

Bormans biedt “consequent hoge kwaliteit in zijn bijdrage aan elk debat voor het HO,” zegt een topman in de kennissector. DeHAN-voorzitter was de enige actieve HO-bestuurder die lid mocht worden van de Commissie Veerman. Het verzet daartegen van de rectores van de universiteiten mocht niet baten. Dan sta je niet alleen boven de partijen, maar ook boven de materie.

TU-voorman Van den Berg kwam van de ambassade in Beijing naarDelft. Beleidschinees of mandarijnen cultuur schudde hij snel van zich af. Met zijn pleidooi voor het Zwitsers model na het Fins model van het Innovatieplatform heeft hij de kennisagenda een verrassend nieuw accent gegeven.

9|Robert-Jan Smits en Frans van Vught

Kennisbeleid in Europa kent een forse Nederlandse inbreng. En dat ondanks de euroscepsis van Plasterk en de anti-europese reputatie die ons land na het referendum in 2005, deEP-verkiezingen van 2009 en de Kamerverkiezingen van 2010 inBrussel en bij de key-players in Europa inmiddels heeft verworven.Smits en Van Vught horen bij de top van het Europese kennisbeleid die de naam van ons land nog wat sauveren.

Smits werd recent DG research bij de Europese Commissie en geldt als “opperambtenaar met onnoemelijke invloed” die scherp terugkoppelt naar de stakeholders in eigen land. Van Vught weet van U-Map de belangrijkste doorbraak te maken dankzij de Leuven-summit van het Europees HO. Ranking en kwaliteitsdiscussies zijn nu al niet meer mogelijk zonder U-Map perspectief en ook het rapport Veerman onderstreept dat Van Vughts classificatieconcept de leidende toekomstvisie belooft te worden.En dat Barroso en zijn commissarissen naar Van Vught luisteren, is natuurlijk ook mooi meegenomen.

10|Jasmijn Koets

Ze viel in als LSVb-voorzitter, en hoe! Eigenhandig maakte zijvan de toekomst van studiefinanciering een topitem van de vervroegde verkiezingscampagne. Haar tongue in cheek stemadvies voor het CDA was wel het laatste dat studentikoos en links Nederland had verwacht. Het mochtBalkenende niet meer helpen, maar de studenten zullen wellicht nog opkijken.

Zou het uiteindelijke regeerakkoord behoud van de basisbeurs, gekoppeld aan een generieke verhoging van het collegegeld, bevatten, dan is dat ook de triomf van Jasmijn. Zelfs als haaropvolgers daar niet echt blij mee zouden zijn. Naar verluidt wasmen onder Opstelten al zo ver.

Origineelste bijdrage

Als elk jaar beloont ScienceGuide een van de respondenten voorde meest originele bijdrage. Dit jaar is dat Rens van Tilburg. Ook omdat hij eerlijk toegaf niet één vrouw te hebben voorgedragen en ook vond dat dat eigenlijk niet deugde. Hij krijgt een pakketboeken met inspirerende portretten van mensen uit de kennissector: ‘Bijzondere Bèta’s, onder wie veel vrouwen alsIngrid Mulder (Hogeschool Rotterdam), de Inspiratiebundel van de lectoraten uit Rotterdam en het boek Geloven in Samen Leven’ van Ina ter Avest (VU), nieuwe lector bij Inholland over integratie in het onderwijs.