Versoberd pensioen raakt werkinzet
De verwachte arbeidsmarkttekorten alsgevolg van de vergrijzende samenleving zorgen ervoor datbeleidsmakers niet alleen aandacht moeten schenken aan het verhogenvan de arbeidsmarktparticipatie van ouderen, maar ook dat zijactief en productief zullen doorwerken. In zijn proefschrift’Pension rights, human capital development and well-being’ heeftRaymond Montizaan (Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarktvan de UM) onderzocht in welke mate hervormingen vanpensioenstelsels een effect hebben op de trainingsparticipatie, degeleverde inspanning op het werk, het welzijn en de mentalegezondheid van oudere werknemers.
Montizaans onderzoek is gebaseerd op een verandering in hetpensioensysteem van de publieke sector die volgde op de invoeringvan Wet Vut, Prepensioen en Levensloop. Het nieuwe pensioensysteemvoor de publieke sector werd geïntroduceerd op 1 januari 2006 enschrijft voor dat werknemers die geboren werden voor 1950 hun oudegenereuze prepensioenrechten (FPU-regeling) behouden terwijldegenen die geboren werden na 1949 worden geconfronteerd met eensubstantiële verlaging van hun pensioenrechten ineen poging langer doorwerken te stimuleren.
Een panel van circa zevenduizend mannelijke fulltime werknemers inde publieke sector die geboren werden in 1949 of 1950 werd driejaar met vragenlijsten gevolgd. Hun mentale gesteldheid en hunwelzijn werd gemeten met een vragenlijst die gebaseerd is op eeninternationaal gevalideerde depressieschaal.
Depressieklachten
Het onderzoek toont aan dat er aanzienlijk meer depressievoorkomt in de groep mannelijke fulltime medewerkers die in 1950geboren werd, ten opzichte van de groep die in 1949 geboren werd.Heeft in de groep van voor 1950 3,5% depressieklachten, in de groepvan na 1949 is dat 5,0%; een aanzienlijk groter aantal. De impactvan de verandering in het pensioensysteem op het welzijn van dezewerknemers is gelijk aan het effect van het hebben van eenjaarlijks bruto inkomen dat 39% lager is.
Het negatieve effect op het welzijn volgt vooral uit het feit datde werknemers met versoberde pensioenrechten zich oneerlijkbehandeld voelen als gevolg van de sterke discontinuïteit inpensioenrechten en zichzelf vergelijken met de iets ouderen die nogwel met FPU kunnen. Indirect kan dit grote negatieve effectenhebben op de productiviteit van deze werknemers. Het onderzoektoont aan dat de werkinzet vooral lager is onder werknemers metversoberde pensioenrechten die een sterke vergeldingsdrangkennen.
Verstorend effect
Werknemers die langer zullen moeten doorwerken trainen welmeer (5,7% hogere trainingsparticipatie) zodat hun productiviteiten werkinzet op peil blijft, maar dit effect wordt alleenwaargenomen in grote organisaties. “Voor anderen is het maar zeerde vraag of ze productief blijven als ze op deze manier gedwongenworden langer door te werken. Dit verstorende effect moeten wordenmeegenomen in de kosten-baten analyses van de verschillendebeleidsopties om pensioensystemen te hervormen”, aldus RaymondMontizaan.
“Er wordt altijd gekeken naar hoeveel mensen langer doorwerken,maar de vraag hóe ze dat doen, is minstens zo relevant.” Vooralkleinere organisaties zullen meer moeten gaan investeren in hunpersoneel om hun inzetbaarheid tot op latere leeftijd op peil tehouden en om de negatieve effecten van het versoberen vanpensioenrechten op de mentale gezondheid, het welzijn en dewerkinzet van oudere werknemers te compenseren.
Montizaan verdedigt zijn proefschrift ‘Pension rights, humancapital development and well-being’ op 23 september aan deUniversiteit Maastricht.
