Wint EZ van OCW?

Nieuws | de redactie

13 september 2010 | Achterin de achterkamer van Opstelten woedt een felle strijd om Haagse macht en posities voor de lange termijn. Krimp en herverkaveling van ministeries gaan om echte invloed, tot lang na Rutte-I. Hier lijkt OCW zwaar op verlies te staan en wordt de verborgen agenda van Maxime Verhagen als vice-premier op EZ zichtbaar. Wordt het CDA de kennispartij?

Rond de Hofvijver gaat hardnekkig rond dat CDA-onderhandelaarVerhagen in een coalitie met de VVD en gedoogsteun van de PVV wilverhuizen van BuiZa naar EZ. Rutte kan dan zijn rechterflankversterken tegen de PVV, bijvoorbeeld door Hans van Baalenminister van Buitenlandse Zaken te maken. Op EZ kan Verhagen alsvice-premier in alle relevante kabinetscommissies meebeslissen,vooral in de Zeshoek.

Oude wens

Maar dat EZ is dan niet meer het uitgeholde restantdepartementdat onder Jorritsma, Brinkhorst en Van der Hoeven overbleef.Verhagen zou een fors opgetuigd ministerie van bedrijvigheid enkennis gaan leiden. Dit is ook een oude wens van VNO/NCW, dathiermee milder gestemd kan worden na de scherpe waarschuwingen vanwerkgeversvoorzitter Wientjes en zijn collega’s tegen eenPVV-aandeel in het regeringsbeleid.

EZ wordt in de beoogde opzet het leidende ministerie voor hetnieuwe industriebeleid en het ‘Zwitsers model’ van kennis- eninnovatiebeleid. De door de R&D-, WO- en kennissectorverlangde, ambitieuze regie op dit terrein zoubij de vice-premier op EZ belegd gaan worden. Deze zal bovendiengrote delen van andere ministeries daarvoor mogen opslokken, medeten verstrakking van de Haagse bureaucratie. LNV zou geheelverdwijnen en via EZ toch in CDA-hand kunnen blijven rusten.

EZ zou hiermee het energiebeleid en -onderzoek -inclusief derenaissance van de kernenergie als CO2 verminderaar- hetlandbouwbeleid en -onderzoek en het voedselbeleid (sleutelgebiedvan het Innovatieplatform) gaan sturen. Bovendien zou Verkeer enWaterstaat grote delen van zijn domein afstaan, zodat ookmobiliteit, water en ‘Delta’ beleid en -onderzoek onder EZ zoudenvallen. De rest van V&W kan dan integreren met WWI en VROM totinfrastructuur-departement.

OCW naar tweede plan

OCW verzwakt als kennisministerie hiermee niet alleen relatiefbinnen het kabinetsbeleid. Als regieministerie zal EZ hetwetenschapsbeleid en de 2^e en 3^e geldstroomnaar HBO en WO de facto naar zich toe gaan trekken. De opheffingvan LNV maakt zelfs de vraag relevant waar ‘Wageningen’ en ‘FoodValley’ zullen ondergebracht worden. Dat zet de 3TU meteen in deetalage om ook bij EZ te belanden, conform de profilerings-opdrachtuit het rapport Veerman.

Ook verliest OCW hiermee zijn betekenis op Europees terrein,aangezien EZ voortaan de leiding zal hebben bij de crucialeEU-agendapunten als R&D, energie en kennisinvesteringen op elkterrein. De eurosceptische lijn van de voorbije jaren kost dan nogmeer geld, invloed en ‘sociaal kapitaal’ dan verwacht.

Deze afbrokkeling is aan Opsteltens tafel al in gang gezet, ookop andere terreinen die OCW een belangrijke beleidspositie gaven.Zo zal het financiële koekoeksjong van de kinderopvang weer uit hetnest verwijderd worden. Emancipatie zal terugkeren waar het hoort:bij arbeidsmarkt- en participatiebeleid op SZW. De onderPlasterk vertroetelde media-afdelingen zullen bovendien onderRutte een albatros voor de OCW-minister worden: een terrein waarhet mes er diep in moet. In plaats van vrolijke late nightoptredens met hoed zal geweeklaag de beeldvorming van de bewindsmangaan domineren op de buis.

Scherp verdediger

Nog een OCW-beleidsterrein van miljardenomvang staat op detocht: Studiefinanciering. Zou de VVD haar programma doorzettenverliest dat departement ook op dit terrein greep op eenomvangrijk thema. Introductie van  een volledig leenstelselzal immers de facto een privatisering inhouden van hetbeurzenbestel. Uitvoering ervan zou zelfs geïntegreerd kunnenworden in een samenvoeging van de ‘sociale transfer’ agentschappenvoor uitkeringen, woonsubsidies en andere toeslagen. Ook daar iseen miljardenbesparing voorzien.

OCW moet in dit opzicht hopen op het CDA, omdat dezepartij -met alleen de SP en PVV- het behoud van het huidigeSF-stelsel op de agenda had gezet. Scherpste verdediger van dielijn? Maxime Verhagen, die in het MTV-debat over ‘kennis’ op 3 juniVVD-woordvoerder Edith Schippers en PvdA-minister Ronald Plasterkhard aanpaktewegens het leenstelsel. Nu zit hij met Edith Schippers om tafel bijOpstelten. Vindt Verhagen nu dat ook op SF-terrein zijn partij”nu bescheidenheid past” blijft van OCW een ministerie over datprimair de leerplichtige fase bekostigt. Wat zal zwaarder wegen? Demacht van het nieuwe EZ of het CDA-program.