Studenten bieden nieuw zicht op planeten
Studenten Rik van Lieshout en Tullio Bagnoli voerden metingenuit op de sterrenwacht van La Palma (Canarische Eilanden). Ditdeden zij in het kader van het onderdeel ObservationProject van de masteropleiding Astronomy and Astrophysics vande UvA, waartoe zij eerst een waarneemvoorstel schreven. Hunmetingen zijn zo boeiend dat zij hebben geleid tot een artikelin het wetenschappelijke tijdschrift Astrophysical Journal Lettersvan deze week.
Ze bestudeerden de Herbig Be-ster MWC 147, een zeer jonge, pasgevormde ster in het overgangsgebied tussen zware en minder zwaresterren. De massa van deze ster is ongeveer zes maal de massa vande zon. De vraag die de studenten wilden beantwoorden is of sterrenveel zwaarder dan de zon in staat zijn om planeten tevormen.
Herbig Be-sterren zijn omgeven door een schijf met gas- envaststofdeeltjes. De metingen, die Van Lieshout en Bagnoli dedenmet de Belgische Mercator-telescoop, geven een nieuwe kijk op destructuur van de gas- en stofschijf vlak bij de ster, op eenruimtelijke schaal veel kleiner dan de baan van Mercurius om dezon. In die schijf kunnen zich mogelijk planeten vormen.
Observaties op deze schaal worden meestal gedaan met de grootstetelescopen ter wereld. Dankzij een nieuw instrument, ontwikkelddoor medewerkers van de K.U. Leuven, konden de studenten dezemetingen doen met een kleinere telescoop. Zo konden zij eenbeschrijving geven van de fysische eigenschappen van de gas- enstofschijf, onder andere van de geometrie enoppervlaktehelderheid.
Er is sprake van een binnen- en buitenschijf. De binnenschijf isplat en blijkt tot vlakbij het steroppervlak door te lopen; debuitenschijf is veel dikker en heeft een conische vorm (de vorm vaneen toeter). De binnenschijf bestaat volledig uit gas, vanwege dezeer hoge temperatuur door de korte afstand tot MWC 147 (te heetvoor stofdeeltjes). De overgang tussen deze twee delen van deschijf komt overeen met eerdere bevindingen.
De vraag is of sterren die veel zwaarder zijn dan de zon, in staatzijn om planeten te vormen. De vorming van rotsachtige planetendoor de groei van stofkorrels lijkt in het binnenste, platte deelvan de schijf rond MWC147 niet mogelijk, omdat daar geenstofkorrels kunnen bestaan. Dit platte deel van de schijf heeft eenafmeting die ongeveer overeenkomt met de afstand tussen de zon enMars in ons zonnestelsel.
Een beter begrip van de vorming van planeten kan leiden tot meerinzicht in de vorming van ons zonnestelsel. Hiertoe moet ook destructuur van de gas- en stofschijf (de protoplanetaire schijf,waar die planeten in kunnen ontstaan) van andere sterren nauwkeurigin kaart worden gebracht.
