Snijden aan de hand van Veerman
Ter invulling van het beleid voor economisch herstel, innovatieen “slimme, duurzame en inclusieve groei” in Europa schetst deregering in het concept-Nationaal Hervormingsprogramma (NHP)hoe ze het HO en de R&D wil vernieuwen. Dit is op korte termijnnoodzakelijk, omdat Nederland bij zijn innovatiecapaciteit en devertaling hiervan “in producten en diensten met een hogetoegevoegde waarde” structurele
Financieel is het beeld ondubbelzinnig: more bang for abuck. Minder middelen moeten veel doeltreffender opbrengstenopleveren. Subsidies worden “vereenvoudigd, gestroomlijnd engericht ingezet voor economische topgebieden.” Het FES verdwijntals kennisimpuls, TNO e.d. moeten gaan werken “als hefboom om extraprivate R&D-inspanningen te mobiliseren.” Omdat juist deprivate bedrijven het hier ernstig hebben laten afweten, zoals hetNHP-concept nu laat zien, is dit een riskante strategie. “Hetregeerakkoord laat zich niet uit over een NederlandseR&D-doelstelling”, geeft het kabinet nu lapidair toe.
Lagere systeemkosten en versnippering
Het kabinet meldt de Europese Commissie dat het Nederlandsehoger onderwijs “meer ruimte voor specialisatie” zal krijgen.Thematische onderzoekprogramma’s moeten universiteiten, overheid enbedrijven meer samenbrengen en “nieuwe bedrijven bijuniversiteiten” doen ontstaan. “Zo kunnen instellingen uitgroeientot topinstelling op een bepaald gebied,” stelt het concept-NHP. Dehogescholen, goed voor 2/3 van de studenten, worden niet genoemd indeze passages.
Bovenstaande ambities moeten worden gerealiseerd zonder grotemeeruitgaven. Alleen het ‘Agrofoodcluster’ lijkt te kunnen rekenenop verdere expansies: “Gerichte investeringen in innovatie enverduurzaming zijn nodig, ook vanuit het toekomstigGemeenschappelijk Landbouwbeleid.” De accentverschuiving ‘vankoeien naar kennis’ in de EU-begroting wordt zo afgeremd: er moetimmers geld via het landbouwbeleid voor de innovatie van de sectorblijven stromen. Het lijkt meer op ‘kennis door koeien’.
Voor de rest van het HO is de aanpak dat men nieuwe middelenmoet vrijspelen door vetzak-broekzak operaties. Deetmans TVC en STClijken in prolongatie aanstaande. Het concept-NHP zegt onomwonden:”De doelmatigheid van de kennisinfrastructuur wordt verbeterd doorbesparing op systeemkosten, het tegengaan van versnippering en hetbevorderen van samenwerking.” Waar demografische krimp en nu algeringe instroom in opleidingen aan de orde zijn, zal het HO dusmoeten herschikken en concentreren.
R&D-geld als hefboom
Daarbij zullen “de investeringen in groteonderzoekinfrastructuur” ook als hefboom gebruikt worden.Staatsecretaris Zijlstra gaf recent bij het LUMC reeds aan dat hetkabinet niet alle noodzakelijke ambities op dit punt kan en wilfinancieren. Men zou in HO en R&D zelf meer door samenwerkingonderling en met anderen hieraan kunnen en moeten bijdragen.
Door die grote R&D-structuren zo te benaderen kan OCW deinstellingen dwingen nadrukkelijker te kiezen waar ze wel en niettop in kunnen willen zijn Het NHP zegt openlijk dat men zo “deprofilering en specialisering van universiteiten, hogescholen enonderzoeksinstituten verder [kan] aanscherpen.” Dat kan nog wordenversterkt door deze taakverdeling toe te spitsen in fysieke zin met”het beter positioneren en lokaliseren van onderzoeksinstituten inde omgeving van universiteiten (clustervorming ‘on campus’).”
HBO-Techniek als pilot-sector
In het HBO wordt dit model deze week voor het eerst voor heteerst bij wijze van experiment toegepast. Daar worden deCentres of Expertise voor de upgrading van detechnieksector toegewezen, op basis van tienjarigesamenwerkingsplannen met bedrijven, overheden en anderekennisorganisaties rond de hogescholen. Zij moeten uitblinken intechnologische sleutelgebieden als chemie en automotive/logistieken een businesscase met hun partners kunnenpresenteren.
Hieruit zou een zichzelf bedruipend kenniscentrum moetenontstaan na een fase van vijf jaar stimuleringsgeld als kickstart.Een zeer beperkt aantal hogescholen zal kunnen beschikken over zo’ncentrum. Daarmee zullen het techniekprofiel en het aanbod vanopleidingen in die sector binnen enkele jaren duidelijkgeconcentreerd kunnen gaan worden door “het beter positioneren enlokaliseren van onderzoeksinstituten in de omgeving” van zulkeinstellingen.
Dat OCW dit model voor de invulling van de invulling van de’Veermanprofielen’ van HBO en WO zeer serieus neemt, bleek uit derede van DG Renk Roborgh bij HBO-raad symposium over deonderzoekstaak van de hogescholen. Hij verwees met nadruk naar deeerste toewijzing van deze Centres of Expertise alsvoorbeeld hoe hogescholen door scherpe profilering zichkunnen versterken, ook qua investeringen van buiten de overheid.Daarmee heeft het kabinet nu twee ‘post-Veerman modellen’ uit hetHBO aangereikt gekregen: het rapport-Dijkgraaf over de kunsten enhet regieorgaan daaruit, en het rapport-De Boer over de techniek enzijn Centers of Expertise.
