Geld voor kunst? Het kan
Museum het Louvre heeft een onorthodoxe stap genomen in zijnaankoopbeleid. Om het kunstwerk De Drie Gratiën (1531),gemaakt door de renaissanceschilder Lucas Cranach de Oudere,tekunnen verwerven is het door hen voorgesteld als Trésor National,’nationale schat’. Voor de aankoop was al drie miljoen verzameld.Om het resterende gat van één miljoen te dichten, vroeg het Louvrehet publiek om hulp. Via de website
Bovenstaande is een goed voorbeeld van het steeds populairderwordende fenomeen crowdfunding: financiering door bijdragen van eengrote groep mensen, de ‘crowd’. Nieuw is het niet. Het geven vangeld aan goede doelen dateert uit de eeuwen voor Christus. In feitezijn belastingen gebaseerd op een vergelijkbaar model: publiekegoederen worden door de massa gefinancierd. Met de opkomst vaninternet heeft crowdfunding een vlucht genomen en wordt het ingezetals nieuw ondernemingsmodel. Niet verplicht, zoals belastingen, enook niet gebaseerd op louter altruïsme, maar als een mogelijkheidom mensen aan je product te binden en hen bij te laten dragen aande kosten. Ook binnen de creatieve sector ontstaan meer en meercrowdfundingprojecten.
De kunstenaar en de crowd
Een van de voortrekkers van crowdfunding met behulp van internetwas de Britse rockgroep Marillion, die in 1997 $60.000,- bijeenwist te schrapen om een toer door Noord-Amerika te financieren.Maar ook dichter bij huis zijn er successen. De Utrechtse artiestLeon Giesen bijvoorbeeld, die optreedt onder de naam ‘Mondo Leone’.Giesen is muzikant, filmmaker en verhalenverteller en combineertdeze talenten in zijn producties. Samen met zijn manager EstherWillemse besloot hij Club Mondo Leone op te richten. Leden van deze’vriendenclub’ willen betrokken zijn bij wat Mondo Leone doet. Deleden worden niet alleen op de hoogte gehouden van activiteiten,maar ook uitgenodigd voor intieme bijeenkomsten, zoalskleedkamerconcerten. Leden worden geworven via de website en viamailings en persoonlijke berichten wordt het contactonderhouden.
Giesen en Willemse hebben inmiddels op verschillende manieren deleden ingezet voor de financiering van een project. Het eersteproject betrof de financiering van een nieuwe cd; leden die in deopname investeerden, kregen achteraf een cd met hun naam op hetboekje toegestuurd. Het ‘kadonateurschap’ is de nieuwste uitvindingvan Club Mondo Leone. Leden kunnen twee cd’s kopen: één voorhenzelf en één om cadeau te doen. Binnen in het boekje en op devoor- en achterkant worden de gulle gever én de ontvanger vermeld.Zo maakt de ‘crowd’ het mogelijk dat de cd’s van Mondo Leoneuitgebracht kunnen worden.
Fotograaf Rob Hornstra is één van de eerste beeldend kunstenaarsdie het concept crowdfunding in Nederland toepaste. Samen metschrijver en filmmaker Arnold van Bruggen ontwikkelde hij TheSochi Project. Van 2009 t/m 2014 documenteren Van Bruggen enHornstra de veranderingen in het gebied rond de stad Sochi inRusland, waar in 2014 de Olympische Spelen plaatsvinden. Zij volgende metamorfose die het deels mondaine, deels verarmde gebied zalondergaan: vluchtelingenflats en armoedige resorts verdwijnen,nieuwe stadions, hotels en een vernieuwde infrastructuur wordengebouwd, tijdelijke prefab-woningen voor duizenden arbeidersdomineren het straatbeeld.
Om dit project te financieren, werd de hulp van de massaingeroepen. Hornstra en Van Bruggen formuleerden drie categorieënvan betrokkenheid. Bronzen leden doneren tien euro per jaar.Daarvoor krijgen ze toegang tot het afgeschermde gedeelte van dewebsite van het project. Daar zijn niet alleen alle artikelen,fotoseries, interviews en gepubliceerde verhalen te vinden, maarook achtergrondinformatie over de productionele en inhoudelijkedilemma’s rond The Sochi Project. Zilveren donateursschenken vanaf honderd euro per jaar en ontvangen, naast toegangtot de website, alle publicaties rond The Sochi Project.Ze worden persoonlijk op de hoogte gehouden en kunnen evenementengratis bijwonen. Gouden donateurs doneren duizend euro of meer perjaar. Zij krijgen naast eerder genoemde voordelen eenspeciale verzamelbox, waarin elk jaar een handwerkafdruk vanHornstra en een speciaal voor dit doel bestemd epistel van VanBruggen opgenomen wordt. Bovendien komen de kunstenaars persoonlijkbij de donateur langs om het project toe te lichten.
Crowdfunding platforms
Langzaam maar zeker wordt er steeds meer enthousiasme opgevatvoor deze nieuwe manier van creatief ondernemen. Crowdfunding viainternet is een nieuwe, transparante manier van financieringwaarbij de verbintenis tussen ondernemer en het publiek centraalstaat en waarbij de mogelijkheden van internet ten volle kunnenworden benut. Waar Mondo Leone en The Sochi Project het opeigen kracht doen, ontstaan er steeds meer online platforms diecrowdfunding faciliteren. Zeven jaar geleden werd het AmerikaanseArtistShare gelanceerd, dat gebaseerd was op het conceptdat de organisatoren ‘fanfunding’ noemden. Fans konden via dewebsite bekende artiesten steunen in het maken van een album.SellaBand nam dit model in 2006 over voor onbekendeartiesten die een album uit willen geven. Uiteindelijk is SellaBandfailliet gegaan door een gebrek aan focus; het bedrijf nam zowel deproductie, als marketing en distributie van albums op zich en wasmet een beperkt budget niet in staat in alle facetten evensuccesvol te zijn als de oude giganten uit de platenindustrie. Eenpaar dagen na het faillissement werd SellaBand overigensovergekocht door een nieuwe investeerder die heilig gelooft in detoekomst van het platform.
Inmiddels winnen crowdfundingplatforms ook in Nederland aanpopulariteit. Het Amsterdams Fonds voor de Kunst heeft recentelijkde website voordekunst gelanceerd. Doel van de website isom kunstenaars en kunstliefhebbers met elkaar in contract tebrengen en zo ideeën te realiseren. Op de site worden verschillendeprojecten getoond, met het daarvoor noodzakelijke doelbedrag, hetpercentage ervan dat tot dusver is binnengekomen en de tijd die nogrest om het bedrag te halen. Wanneer het lukt om een projectvoor honderd procent te financieren, dan wordt hetgerealiseerd.
Een ander voorbeeld is TenPages. Op deze website kunnenbeginnende schrijvers tien bladzijden van hun boek plaatsen.Vervolgens worden bezoekers aangemoedigd voor vijf euro aandelenkopen. Zijn er tweeduizend aandelen verkocht? Dan wordt het boekuitgegeven door een gerenommeerde uitgeverij.
Inmiddels is zelfs de bancaire wereld overtuigd van de kansendie crowdfunding kan bieden. Zo doet ABN Amro onderzoek naarcrowdfunding. Een al bestaand platform is CrowdAboutNow.Via CrowdAboutNow kan iedereen investeerder of ondernemerworden. De ondernemer pitcht zijn of haar onderneming op dewebsite, en investeerders kunnen voor minimaal tien euro deelnemen.Wanneer het benodigde startkapitaal is behaald wordt dit viaCrowdAboutNow aan de ondernemer gestort, die dan aan deslag gaat. Na een afgesproken looptijd keert de ondernemer hetbedrag, plus een eventueel winstpercentage, uit aan deinvesteerders. Die kunnen vervolgens een nieuwe ondernemingsteunen.
Voordelen crowdfunding
Wat zijn de voordelen van crowdfunding voor de creatieveondernemer? Het levert, in het gunstigste geval, financiering voorje (beginnende) organisatie of voor een project op. Maar dat isniet het enige. Het succes van The Sochi Project heeftvoor de makers geleid tot nieuwe projecten. En Esther Willemsebenadrukt dat crowdfunding een middel is om een publiek voorlangere termijn aan je te binden. Leden fungeren als ambassadeurs,nemen hun vrienden mee naar concerten, tippen voorstellingen enbrengen nieuwe leden aan. Vaak blijven ze lange tijd trouw hetproject steunen. Zo creëert de club een olievlek vannaamsbekendheid, grotere bezoekersaantallen en financiële steun.Daarnaast komen uit de club verschillende goedbetaalde optredensvoort, doordat de leden als ambassadeur fungeren richting mogelijkeklanten.
Anders dan een eenmalige projectfinanciering van een fonds kanhet crowdfundingmodel dus op langere termijn, ruim na het mogelijkmaken van projecten en het vergroten van de bekendheid ervan, zijnvruchten afwerpen. Ook is crowdfunding, zeker door de directe vormvan communicatie van de deelnemers, flexibel. Terwijl fondsenmakers snel afrekenen op hun originele plan, kan daar bijcrowdfunding sterk van afgeweken worden. De leden van Club MondoLeone bijvoorbeeld stellen een vertrouwen in Leon Giesen dat hem devrijheid geeft onverwachte keuzes te maken of nieuwe wegen in teslaan.
Ook Hornstra ervaart die artistieke vrijheid. Hij noemtcrowdfunding de meest onafhankelijke vorm van financiering, omdatdonateurs geen invloed uitoefenen op de inhoud. Daarnaast biedtcrowdfunding voor kunstenaars de mogelijkheid om mensen aan zich tebinden die expertise bezitten die zij zelf misschien niet hebben.Men kan niet alleen bijdragen door middel van het investeren vangeld, maar ook door het delen van kennis of het als ambassadeuroptreden voor een onderneming of project.
Crowdfunding vergroot en versterkt je netwerk: met crowdfundingspreek je je bestaande netwerk aan om betrokken te raken bij jouwonderneming of project en spreek je onbekende investeerders aan dieook mee willen doen. Het netwerk van investeerders kan op de langetermijn en op onverwachte wijze zijn vruchten afwerpen als jij ervoor zorgt dat je op positieve wijze de aandacht blijfttrekken.
Social Media
Internet is bij uitstek de plek om verbintenissen aan te gaan ente onderhouden. Zo vertelt social media guru Erwin Blom op zijnblog: “Internet is een persoonlijk medium. Maak je dienst ofproduct en de relatie met klant, publiek of afnemer zo persoonlijkmogelijk. Dan wordt de band zo groot mogelijk.” In de tijd van web2.0 is het voor ondernemers meer dan ooit belangrijk om teluisteren, te leren en te delen met je klanten en users:listen, learn & share. Dus gebruik de sociale media omcontact te houden. Wanneer je net begint met werven, richt je danin eerste instantie op familie, vrienden en kennissen. Zij zijnover het algemeen zeer bereid om steun te verlenen en kunnen alsolievlek fungeren. Via hun netwerk en sociale media, en via hunenthousiasme, worden weer nieuwe investeerders aangetrokken.Gebleken is dat wanneer 25% van het behaalde doel (dat kan geldzijn, of een bepaald aantal betrokkenen) is behaald, het opeenssnel gaat.
Investeerders
Geld is zeker niet de belangrijkste motivatie voor investeerdersom deel te nemen aan crowdfunding. Veel investeerders blijken deelte nemen met de wens ‘to participate in the exciting adventure of astart-up’ (Schwienbacher & Larralde, 2010). Ze willen onderdeelzijn van een project dat ze steun toekennen. Echter, dat geld nietbelangrijk is, betekent niet dat mensen niets terugwillen voor huninvestering. Zeker binnen de creatieve sector kunnen moeilijkmeetbare componenten als passie en idealen van belang zijn ominvesteerders over de streep te trekken. Die verbinding heeft eenwaarde die niet altijd tastbaar is, maar wel degelijk essentieel.Een bepaalde exclusiviteitwaarde, publieke erkenning, uitbreidingvan het eigen netwerk en het verkrijgen van kennis zijn elementendie waardevol voor investeerders kunnen zijn. Bedenk van te vorenwelke waarden en tegenprestaties aantrekkelijk kunnen zijn en hoeje deze communiceert. En vergeet niet de expertise en het netwerkvan de investeerders aan te spreken: sommige mensen leveren eenkleine financiële bijdrage maar kunnen veel voor je projectbetekenen als het bijvoorbeeld gaat om het aantrekken van eennieuwe crowd of waardevolle contacten.
Beginnen aan crowdfunding
Genoeg voordelen én voldoende mogelijkheden voor enthousiastecreatieve ondernemers om crowdfunding voor financiering tegebruiken. Maar staat je project op een crowdfundingplatform, danben je er nog niet. Al worden er successen behaald, het isbelangrijk je te realiseren dat het binden van publiek en hetgenereren van financiering niet zonder slag of stoot gaat.
Een belangrijk element van crowdfunding is de ondernemer zelf.Een investeerder moet ervan overtuigd raken dat jij de investeringwaard bent. Het idee zelf moet aanslaan, maar minstens zobelangrijk zijn de passie, het vertrouwen, de integriteit en dekunde van de maker. Dit vraagt om veel openheid over het project ende ondernemer erachter. Dat is soms eng, maar kan ook heelenthousiasmerend werken; met een kijkje in de keuken kan je iemandovertuigen om in jou te investeren en misschien raakt iemand wel zoenthousiast over wat hij in de keuken ziet, dat hij ook op anderewijzen bij wil dragen aan het succes.
Investeerders moeten het jou gunnen om je plannen te realiseren.Dit betekent dat je een verbintenis met je investeerders aangaat,die verder gaat dan alleen het zakelijke. De leden van Club MondoLeone bijvoorbeeld vormen inmiddels een kring van kennissen. Dieband is erg waardevol voor alle partijen.
Lange adem
Investeren in je investeerders is essentieel maar ooktijdrovend. Hornstra en Van Bruggen gaan bijvoorbeeld regelmatigkoffie drinken met de gouden donateurs. En, zoals Hornstra zegt:”Wij zijn ons project. Ik durf geen nieuwe auto te kopen omdat ikbang ben dat mensen daar iets van gaan denken.” De investering isintensief en het kan bovendien even duren voordat deze zichterugbetaalt. Crowdfunding is dus zeker geen makkelijke manier omgeld te genereren. Het vergt een lange adem en slaagt misschienniet in één keer. Het is belangrijk dat je deze manier vanondernemen aantrekkelijk vindt en het contact met je investeerdersals integraal onderdeel van je werk beschouwt.
Staar je niet blind op crowdfunding. Het kan een belangrijkonderdeel van je onderneming worden, maar zal vaak niet het enigemiddel zijn dat je in moet zetten om je ideeën te realiseren.The Sochi Project is bijvoorbeeld nog steeds deelsafhankelijk van reguliere subsidie. De vruchten van crowdfundingbetalen zich niet altijd direct terug en soms heb je een lange ademnodig om tot het gewenste resultaat te komen. Voor creatieveondernemers die een lange termijn verbintenis met zijn of haarinvesteerders aan wil gaan biedt crowdfunding echter zeker nieuwe,vrije en uitdagende mogelijkheden voor financiering die de moeitewaard zijn om verder te onderzoeken.
Iris Loos is projectleider Xpert CMKB bij de Hogeschool voorde Kunsten Utrecht. Xpert CMKB stimuleert ondernemerschap,innovatie en netwerken in de creatieve industrie. Meer informatie:www.xpertcmkb.nl
Gijsbert Koren is mede-oprichter van CrowdAboutNow, hetNederlandse crowdfunding platform voor ondernemers eninvesteerders.
CrowdAboutNow werkt samen met waardevolle partners in hetstimuleren van ondernemerschap in Nederland, waaronder Xpert CMKB.Gijsbert presenteert zijn persoonlijke visie op crowdfunding op deweblog www.smartermoney.nl en is co-auteur van het boek”Crowdfunding – Het Nieuwe Investeren”. (
