Langstudeerboete wordt kaasschaaf
In zekere zin zou men de aanpassing door staatssecretarisZijlstra van zijn wetsvoorstel kunnen interpreteren als hetintrekken ervan. De alternatieve versie die nu overblijft haaltniettemin wel de beoogde besparing binnen. Vanuit hetoogpunt van de noodzaak €18 miljard te vinden aan bezuinigingen opde rijksuitgaven realiseert OCW wel de opdracht uit hetregeerakkoord op dit punt. Maar van een inhoudelijk gedreveningreep om het langstuderen tegen te gaan is feitelijk niet ofnauwelijks sprake meer.
‘Dit wringt’
De Raad van State geeft in zijn advies scherp aan, dat hij eenonderbouwing van de voorstellen soms node mist. “Om hundeel van de verantwoordelijkheid voor het voorkomen vanstudie-uitval en vertraging waar te kunnen maken, moet deinstelling over instrumenten kunnen beschikken om het langstuderentegen te kunnen gaan. Met uitzondering van het bindend studieadviesin het eerste jaar, heeft een instelling die middelen niet.
Een instelling kan zich daarom nauwelijks verweren tegen eenlangstudeerder, hetgeen wringt met het gegeven dat het wetsvoorstelervan uitgaat dat studenten en instellingen een gezamenlijkeverantwoordelijkheid dragen om langstuderen te voorkomen en met devereiste evenredigheid tussen middel en doel.”
De Raad zegt derhalve, dat “kan worden gesteld dat de instellingenals gevolg van het voorstel worden geconfronteerd met eenbezuiniging van € 370 miljoen structureel per jaar, ongeacht hetresultaat van hun inspanningen met betrekking tot het terugdringenvan het aantal langstudeerders.
Gelet hierop is het onduidelijk in hoeverre het voorstel deinstellingen kan prikkelen het aantal langstudeerders terug tedringen. De Afdeling leidt hieruit af dat het wetsvoorstel bovenalwordt ingegeven door bezuinigingsmotieven, inhoudende dat het hogeronderwijs een korting krijgt van € 90 miljoen per jaar die kanoplopen tot € 370 miljoen per jaar.”
Niet ‘evidence based’
De analyse van de Raad is zo scherp, dat OCW er nietomheen kan voor deze feitelijk te zwichten. “Naar aanleiding vandie toelichtende passages heeft de Afdeling [van de Raad] diversekritische opmerkingen gemaakt over de wijze waarop deinstellingsbudgetten zullen worden gekort. Ik deel bij nader inziende opvattingen van de Afdeling op dit punt.” Door de korting ‘opeen andere wijze vorm te geven’ is OCW in zijn NaderRapport verder niet meer gehouden de argumentatie van de Raadvan State van repliek te dienen.
Ook erkent de bewindsman in dat stuk bijna expliciet, dat deinhoudelijke onderbouwing niet erg rijk was. Dat blijkt uit devolgende nadere toelichting: “Vooropgesteld zij, dat het probleemvan het langstuderen nog niet eerder op deze manier is aangepakt.Het voorstel is in die zin dan ook niet ‘evidence based’; er zijngeen cijfermatige gegevens voorhanden over het mogelijke effect vande collegegeldverhoging.
De verwachting dat van de collegegeldverhoging een positief effectuitgaat uit een oogpunt van studierendement, is gebaseerd op deervaringsregel dat wanneer bepaalde (publieke) voorzieningen ofvormen van dienstverlening van welke aard dan ook duurder worden,daarvan kritischer gebruik wordt gemaakt.”
In tweeën geknipt
Om toch aan de beoogde opbrengst te komen knipt OCW debezuiniging in twee. De instelling zal voortaan de extracollegegeldinkomsten à €3000 per langstudeerder moeten afstaan aanminister De Jager. Geen plus en geen min ten opzichte van heden,netto. De korting die OCW daar bovenop wilde leggen – met alsmotief: ‘dat bevordert dat de instelling werk zal maken vanstudierendement’ – verdwijnt. Het bedrag van 190 tot 200 mlndat hiermee opgebracht moest worden, wordt omgeslagen over alleinstellingen, ongeacht de hoeveelheid langstudeerders. OpPrinsjesdag wordt dit verwerkt in de Rijksbegroting.
Tegen deze achtergrond blijft dus een algemene collegegeldverhogingover voor studenten die lang ingeschreven willen staan en eenalgemene korting volgens het kaasschaafprincipe. Voor deinstellingen met een fiks rendementsprobleem, zoals de TU’s, zaldit al met al een zekere opluchting zijn. Voor instellingen die hunrendements- en studiesuccesbeleid op orde hebben is hettegelijkertijd wat zuur. Zij moeten nu feitelijk extra ‘meebetalen’ voor perikelen elders. De LSVb ziet in de bijgepuntemaatregelen zelfs een nieuwe “perverse prikkel” opdoemen.”Instellingen hebben er financieel baat bij dat er zoveel mogelijklangstudeerders zijn, zodat zij minder gekort worden in debekostiging.”
