Voedsel door sneller veredelen
Hans de Jong spreekt de rede uit bij de aanvaarding van het ambtvan persoonlijk hoogleraar Cytogenetica aan WageningenUniversity. Cytogenetica neemt binnen de biologie volgensprof. Hans de Jong een bescheiden plek in, “maar vervult daarin weleen unieke en belangrijke plaats”.
Dat vakgebied kijkt naar de organisatie en gedrag van chromosomenin de celkern, en brengt bij de mens afwijkingen daarvan in verbandmet ziektes als Down’s syndroom, kanker en steriliteit en bijplanten afwijkingen aan de voortplanting en het uiterlijk.Chromosomen spelen een sleutelrol bij geslachtsbepaling en demanier waarop genen aangestuurd worden.
“Chromosomen vormen een weinig gedetailleerd beeld van ons genoom,”legt prof. De Jong uit. “Maar ze geven wel de meeste zekerheid overwaar genen en repetitieve sequenties zijn gelegen. En daarmee neemtde cytogenetica toch een onmisbare positie in”.
Kortere ontwikkeltijd
Hans de Jong ziet in zijn inaugurele rede ‘Challengesof modern chromosome biology for plant breeding and genomics’een veelbelovende toekomst voor de nieuwe techniek van omgekeerdeveredeling ofwel “reverse breeding”. Daarmee kan deontwikkeltijd van nieuwe rassen flink worden bekort. Reversebreeding wordt ontwikkeld voor hele snelle productie vanhybridezaad en is in essentie een alternatief voor vegetatiefvermeerderen van planten (kloneren). Reverse breeding geeft demogelijkheid om voor een gekozen plant snel ouderlijnen te maken:wanneer je die ouders kruist krijg je als nakomelingen planten dieidentiek zijn aan de gekozen plant.
“Die techniek is van essentieel belang voor bedrijven in dezaadveredeling”, aldus prof. de Jong, doelend op de talrijkezaadveredelingsbedrijven die Nederland rijk is. “Met deze techniekzijn we in staat om de ontwikkeltijd voor nieuwe rassen terug tebrengen van tien naar twee jaar.”
Een andere krachtige techniek in de cytogenetica is chromosomepainting, waarbij stukjes DNA met een kleurtje heel precies opde chromosomen zijn te onderscheiden. Bovendien wordt hiermee derelatie direct zichtbaar tussen genetische kaarten op verschillendeschalen: Van de grovere chromosoomkaart, de genetische kaart naarde gedetailleerde fysische DNA-kaart.
Gevolgen van de hongerwinter
De verpakking van genetische informatie op een chromosoomkan veranderen zonder dat het overerfbare DNA verandert. Deze zgn.epigenetische veranderingen komen onder meer tot uiting onderextreme omstandigheden, zoals fysiologische stress bij plant, dieren de mens.
Een bekend voorbeeld bij de mens is de negatieve invloed van dehongerwinter in de Tweede Wereldoorlog op het geboortegewicht vankinderen én later hun kinderen. Kennelijk geeft het epigenoomomstandigheden door aan het nageslacht. Bij planten weten we datook bepaalde hybriden sterke veranderingen in hun epigenoom hebbenondergaan.
