Antieke röntgen werkt nog prima

Nieuws | de redactie
22 maart 2011 | "Het enige lichtschijnsel kwam van de gasontlading in de buis en van de vonken van de hoogspanningsgenerator. Met het knetterende geluid leverde dat een nogal spookachtige sfeer op." Een Maastrichts röntgenappraat uit 1896 doet het nog en levert nieuw inzicht op.

Onderzoekers  van het  Maastricht UMC+ hebben onlangsmetingen gedaan aan één van de eerste röntgenapparaten, een machineuit 1896. De kwaliteit van de met de oude apparatuur gemaakteopnames bleek verrassend goed. Anatomische details bleken met hetprimitieve apparaat nog steeds wonderbaarlijk scherp in beeld tebrengen.

Daarbij hebben zij ook vastgesteld dat de stralingsdosisdie het nodig heeft voor het maken van een foto vele malen hogerligt dan bij hedendaagse apparaten. De wetenschappelijke publicatievan het onderzoek verschijnt binnenkort in het gerenommeerdeAmerikaanse tijdschrift Radiology.

HBS-directeur als medisch pionier

Klinisch fysicus dr. Gerrit J. Kemerink meldt dat zijn ernooit eerder systematisch metingen verricht zijn aan eerstegeneratie röntgenapparaten. De meetapparatuur die daarvoor nodigis, kwam namelijk pas beschikbaar toen die eerste apparaten al langwaren vervangen door modernere versies.

Wilhelm Röntgen publiceerde over zijn revolutionaire vinding indecember 1895. Al enkele weken later gingen twee Maastrichtenarenaan de slag om de techniek in de praktijk te brengen en een’röntgenapparaat’ te bouwen. Het waren de directeur van deplaatselijke HBS, de natuurkundige dr. H.J. Hoffmans,  enziekenhuisdirecteur dr. L. Th. van Kleef. Met materialen van deschool van Hoffmans werd een primitief röntgenapparaat gebouwd,waarmee ook daadwerkelijk röntgenfoto’s zijn gemaakt. Al die foto’szijn bewaard gebleven.

Maar het primitieve apparaat van Hoffmans en Van Kleef bleek alsnel achterhaald door de zich snel ontwikkelende techniek en raaktein de vergetelheid. Het apparaat belandde uiteindelijk in eenopslagloods. Ongeveer een jaar geleden werd het door prof. dr. Josvan Engelhoven, voormalig hoofd van de afdeling Beeldvorming vanhet Maastricht UMC+, gebruikt voor een TV-programma over degeschiedenis van de gezondheidszorg in Zuid-Limburg. 

Spookachtige sfeer en hoge straling  

Het apparaat bleek nog te werken, en Kemerink besloot vervolgensom metingen aan het apparaat te gaan verrichten. “We werkten in eenvolledig afgeschermde en verduisterde ruimte. Het enigelichtschijnsel kwam van de gasontlading in de buis en van de vonkenvan de hoogspanningsgenerator. Samen met het knetterende geluid datdaarbij ontstaat, leverde dat een nogal spookachtige sfeer op.”

De onderzoekers vergeleken de stralingsdosis en de elektrischeeigenschappen van het apparaat uit 1896 met die van hedendaagseapparatuur. Om een opname van een hand te maken bleek een 1500 keerhogere stralingsdosis nodig te zijn (74 mGy (milligray) tegen 0,05mGy bij moderne apparatuur). Ook in de belichtingstijd bleken groteverschillen te bestaan. Waar tegenwoordig een belichting gedurende21 milliseconden volstaat, moest de patiënt destijds anderhalf uuronder het röntgenapparaat.

Waar de onderzoekers destijds overigens geen rekening meehielden, waren de gevolgen van langdurige blootstelling aan hogestralingsdoses. De pioniers van het eerste uur werden dan ook nogaleens getroffen door brandwonden, haaruitval en oogklachten. “Veelvan de mensen die de apparatuur bedienden, liepen ook ernstigeschade op aan hun handen, waardoor soms zelfs amputatie nodig was,en velen overleden later aan kanker”, aldus dr. Kemerink.


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK