48 uur langstudeerboete

Nieuws | de redactie

14 april 2011 | Het hoger onderwijs mag het eigenlijk niet weten, maar Halbe Zijlstra verdient misschien wel een standbeeld. Het gevecht in de coalitie over de onderwijsbezuinigingen ging namelijk niet vanzelf, zo hoort ScienceGuide in het Haagse.

De echte gedoogpartij van de gedoogcoalitie is de SGP. Misschienwel het meest verrassende aspect van de worstelpartij rond deonderwijsuitgaven van de voorbije 48 uur is de afwezigheid van dePVV in de discussie. Nog bij het smeden van het regeerakkoord warenvelen er van overtuigd dat de partij van voorzitter en enig lidGeert Wilders door haar gedoogpositie en de slechts één zetelmeerderheid van de coalitie een buitengewoon sterke positie hadverworven. Anderen hadden de indruk dat de PVV zichzelf had klemgezet doordat alle financiële elementen van het coalitieakkoorddoor de gedoogpartij gesteund moesten worden. De gebeurtenissen vangisteren wijzen erop dat die laatste analyse dichter bij dewerkelijkheid zit.

Twee hoofdpijndossiers

De verrassende herschikking van de onderwijsbegroting begonal op 2 april. Het CDA-partijcongres nam toen met grote meerderheideen resolutie aan tegen de bezuiniging op het passend onderwijs.Het was niet eerder voorgekomen dat de achterban van die partijzich openlijk kritisch uitliet over beleidsdaden van haar vroegerevoorzitter, Marja van Bijsterveldt. Integendeel, de minister enoud-voorzitter heeft in haar partij een ijzersterke reputatie engrote aanhang. De afwijzing van de ingreep in het passend onderwijswas dan ook een alarmsignaal voor heel de coalitie.

Tegelijkertijd, maar inhoudelijk los daarvan, begon binnen VVDen CDA ernstige twijfel te rijzen aan de wijsheid en politiekehaalbaarheid van de langstudeerboete. Het juridisch advies dat de studentenbondenhierover inwonnen was de druppel die de emmer deed overlopen. Ditadvies gaf namelijk vooral de fracties in de Eerste Kamer – nietalleen die van de SGP – ernstige hoofdbrekens over de redelijkheiden kwaliteit van het komende wetsvoorstel.

De gedoogcoalitie stond hiermee voor een tweesprong. Men konunverfrohren doordouwen en met één zetel meerderheid in deTweede Kamer zijn gelijk halen, maar dan in de Senaatwaarschijnlijk sneuvelen. Of men kon al in het debat met de TweedeKamer vooral de blik richten op de ruimte die in de Eerste Kamermogelijk leek.

De onderwijsbonden krijgen hun zin

Wat al in het tweede kabinet Balkenende onmiskenbaar was, blijktook nu weer. Mark Rutte is op het terrein van het hogeronderwijsbeleid vooral een realist. VVD en CDA hebben de voorbije48 uur hun knopen geteld en eieren voor hun geld gekozen. De tweehoofdpijndossiers zijn op de lange baan geschoven en de financiëledekking daarvoor kan niet anders dan uiterst creatief genoemdworden. De onderwijsorganisaties hadden immers zelf vele bezwarentegen de salarisverhoging voor hun leden die in het regeerakkoordwas opgenomen onder de vlag van de prestatiebeloning. De bondenkrijgen dus hun zin en mogen hun achterban uitleggen waarom dieextra beloning hen nu onthouden wordt.

In dit gevecht heeft staatssecretaris Halbe Zijlstra zichteruggevochten vanuit een verloren positie, zo verneemtScienceGuide vanuit de Haagse jungle. De opstelling van OCW was datmen in de Tweede Kamer de langstudeerboete vurig zou verdedigen enmet de kleinst denkbare meerderheid er door zou slepen. Die tactiekleidde er toe dat de SGP zich loskoppelde van het door haargesteunde kabinetsbeleid.

Een meerderheid in de Eerste Kamer was daarmee een illusie endat leidde er direct toe dat hoger onderwijsprominenten in deSenaatsfracties van CDA en VVD ook heel weinig zin meer hadden omZijlstra’s voorstel te steunen. Voor de VVD-bewindsman doemde nueen zeer onaantrekkelijk perspectief op. Hij had al in de Senaatzijn financiële aanslag op de kunsten moeten opschuiven en nudreigde een tweede forse nederlaag op zijn portefeuille. Politiekzou Halbe Zijlstra gecastreerd worden.

Langstudeerboete gecompliceerd

In de krachtmeting binnen de coalitie tussen CDA en VVD lag delangstudeerboete zeer gecompliceerd. De VVD was van het begin geenwarm pleitbezorger van deze boete en collegegeldverhoging. Zij hadmet haar paarse bondgenoten liever de studiefinanciering aangepakt,maar Maxime Verhagen had dit in de onderhandelingen voor hetregeerakkoord vakkundig geblokkeerd. De collegegeldverhoging voorlangstudeerders was een punt uit het CDA-program. Halbe Zijlstrakwam dus in de akelige positie dat hij politiek beschadigd zouraken door een nederlaag op een punt uit het CDA-program. Geenwonder dus dat de VVD net zo graag van dit onderwerp af wil als hetCDA van de ingreep in het passend onderwijs.

Het opschorten van de collegegeldverhoging zou een gat slaan van190 miljoen in de begroting. Zijlstra begreep in deonderhandelingen achter de schermen dat het risico zeer groot wasdat hij bij uitstel de kaasschaafbezuiniging van 190 miljoen op deinstellingen toch nog moest verdedigen. De bereidheid van HBO en WOom dan zich in te spannen voor een krachtige uitvoering van hetrapport Veerman zou op die manier tot nul gereduceerd worden.

ScienceGuide vernam dat het opschuiven van de aanslag op deinstellingen het werk van Halbe Zijlstra persoonlijk isgeweest in de slotronde van de coalitieonderhandelingen.  Hetpakket financiële maatregelen dat nu naar buiten is gekomen is dusde vrucht van drie onverwachte coalitiepartners: de reformatorischepolitici in de Senaat, het CDA-partijcongres en de advocaten van destudentenbonden.