Capaciteitsbekostiging universiteiten mooie droom
Het rapport van de commissie Veerman voorzag verscheidene vormenvan bekostiging die het hoger onderwijs zouden aansporen totdifferentiatie en zwaartepuntvorming. De missiebekostiging is alsbeleidsinstrument al bijna van de kar af gevallen. In de Kamerleven verschillende, soms principiële bezwaren tegen een overheiddie zou ‘discrimineren’ in publieke financiering op basis van dedefinitie van (particuliere) missies van maatschappelijkeondernemingen. Artikel 23 GW lijkt zich daar inderdaad tegen teverzetten en dat kan de neutrale-staat-bepleiters zowel verrassenals verheugen.
HBO als afvalputje voor het VWO
Maar ook de gedachte van een capaciteitsbekostiging van het WOlijkt in de nevelen van de herfst te verdwijnen. Hier speelt deincoherentie van dat concept met de visie op het lot van het HBO.Kerngedachte was: het WO kan krimpen door selectiviteit als we ditfinancieren op capaciteit en het HBO zo attractief wordt voorVWO’ers dat het WO de minder gewenste student in spe daar kanstallen.
Het lijkt inmiddels tot OCW doorgedrongen dat die denklijn deuniversiteiten niet werkelijk zal helpen. Het HBO als afvalputjevoor het VWO, dat tegelijkertijd de MBO-emancipatiestroom moetdifferentiëren is een wel erg makkelijke panacee voor elkHO-dilemma. HU-voorzitter Geri Bonhof zag die bui al meteen hangentoen Veerman zijn idee in het VSNU-café toelichtte, bijvoorbeeld.
Want een snelle invoering van capaciteitsbekostiging zal er toeleiden, dat het WO met behoud van zijn ‘jaarbudget’ zijnstudentental flink zal willen verlagen. Het bedrag per student kanalleen zo omhoog. Niet overal is krimp natuurlijk wenselijk, wantin de medische en bèta technische studies kan ons land een reductieallerminst hebben. De algemene krimp van het WO zal dus vooral uitde algemene, gammagerichte studies moeten komen, want veel alfastudies heten niet voor niets al vaak ‘de kleine letteren’.
De VWO’ers in die richtingen zullen dan naar het HBO moetengaan, of hardnekkig pogen alsnog toegelaten te worden bijvervolgselectie tot de universiteit. De universiteiten zullen henniet willen, omwille van de verlaging van hun bedrag peringeschreven student en het HBO wil hen eigenlijk evenmin. Wantvoor zo’n stroom niet erg beroepsgerichte studenten ontbreekt hetde hogescholen aan personeel, curricula en faciliteiten. Hunrendement kan daar dan ook verder door onder druk komen te staan,zoals de gewenste vergroting van de MBO-instroom toch al zalbewerkstelligen naar verwachting.
Voorlopig geen capaciteitsbekostiging
Capaciteitsbekostiging van het WO zal daarom leiden totdemotivatie van een flink deel van de VWO’ers, prijsverhoging vanhet WO en lagere rendementen in het HBO die zullen dwingen totbezuinigingen binnen de hogescholen. Bij de universiteiten dus’minder studenten voor meer geld’ en bij de hogescholen ‘meerstudenten voor minder geld’. De extra groei van het HBO vanuit hetVWO kan immers niet gefinancierd worden door een navenanteWO-krimp, niet bij gefixeerde bedragen per universiteit.
OCW heeft deze doorrekeningen inmiddels zelf ook gemaakt.Aangezien staatssecretaris Zijlstra al in juni met een nieuwebekostigingssysteem wil komen, zal de capaciteitsbekostigingopschuiven naar een verre toekomst. Op het
Dat alternatief zit er voorlopig niet in. De expansie van deHBO-masters met flinke lectorale input staat nog in dekinderschoenen. Bovendien heeft OCW geen financiële reserveringengemaakt of extra investeringen in het regeerakkoord verworven ombovenop de vierjarige HBO-bachelor voor een grote groep nieuwestudenten masters te gaan bekostigen. Doorstroom van deHBO-bachelor naar WO-masters wil men met Veerman in de handbovendien ontmoedigen, dus dit snijdt een extra route die voorVWO’ers aantrekkelijk is af.
Een doodlopende steeg
Bij de differentiatie in het HO is trouwens niet de VWO’er dekern van het probleem, al helemaal niet de VWO’er met minderacademische ambitie. Reeds nu blijft maar een klein deel van henwerken in een academische of fundamentele R&D-omgeving. Veellastiger is het om de talentdoorstroom HAVO-HBO en MBO-HBO op tekrikken. Daar ligt met de introductie van de Associate Degree en dedoorlopende leerwegen een zeer grote opdracht voor het hogeronderwijs. Minister van Bijsterveldt heeft zowel de bloei en dedoorstroom van het MBO als die van het “hoger leggen van de lat”haar centrale ambities gemaakt. Totdat daar grote doorbraken zijnbereikt, zal het VWO-aspect binnen het HBO minder zwaar wegen.Daarmee is ook in financiële zin de ruimte voorcapaciteitsbekostiging voor universiteiten een mooietoekomstdroom.
OCW beseft namelijk dat “een ontwikkeling van nieuweinstrumenten nodig is, zoals de missiebekostiging. Maar daar gaannog wel enige stappen overheen voordat het zover is,” erkendeMinnee. En omdat ook capaciteitsbekostiging van het WO “op kortetermijn niet mogelijk is” en “de huidige financiële kaders lastigzijn, maar het maken van keuzes daarmee niet minder nodig is,”lijkt men in een doodlopende steeg te zijn beland.
Minnee stelde daarom vast dat “de zwakke plek in de sturing vanhet geheel, de bekostiging, blijft. Nu daagt deze vooral uit tegroeien en heeft zo alleen maar een generieke instrumentatie vanbeleid mogelijk gemaakt.” Specifieke instrumenten zijn nog jong enzeer beperkt. “Het mag daar niet bij blijven.”
