Cultuur HO-bekostiging scherp bezien

Nieuws | de redactie

29 april 2011 | Breed in bestuurlijk en politiek Nederland wordt gepleit voor een kritische doordenking van de financiering van het hoger onderwijs. Sommige Kamerleden willen een parlementaire commissie of een indringende hoorzitting. Maar ook elders zoekt men fundamentele oorzaken en oplossingen.

Waken voor beeldvorming

De cultuur “in politiek en samenleving waarin onderwijs vooralals een bedrijfsproces wordt gezien,” heeft te veel greep op debekostiging, vindt de protestantse scholenkoepel, de Besturenraad,bijvoorbeeld. “We moeten waken voor beeldvorming op basis vanincidenten. Er ontstaat nu ten onrechte het beeld dat ook alleandere opleidingen van Inholland en het totale hbo niet deugen.Daar is zeker geen sprake van. Nederland telt veel goed presterendehbo-instellingen,” zegt de Besturenraad met enige nadruk ineen verklaring.

Maar juist daarom is het noodzakelijk de achterliggende oorzakenen factoren te doordenken die hogescholen tot een eenzijdigefocus op hun rendement hebben gebracht, vindt de scholenkoepel. Alsinstellingen financieel primair worden aangestuurd op normen vangroei en doelmatigheid, kan het verbazen als die factoren hunbeleid zullen gaan domineren. “Oorzaak van de uitwassen in hethbo is onder andere een cultuur in politiek en samenleving waarinonderwijs vooral als een bedrijfsproces wordt gezien, die opsommige plekken geleid heeft tot een aansturing die gericht is oprendementsdenken in plaats van onderwijskwaliteit. Daardoor staanniet de student en het onderwijs centraal, maar vooral de diploma’sen de cijfers.”

Bekostiging wordt al vernieuwd

In dat licht moet ook de actuele bijstelling van deHO-bekostiging bezien worden, onderstreept de protestantsebesturenkoepel dan ook. “Voorheen was de bekostiging voor het hogeronderwijs voor een belangrijk deel gebaseerd op het aantaldiploma’s dat behaald werd. Per 1 januari 2011 heeft er eenwetswijziging plaatsgevonden die regelt, dat het hoger onderwijsbekostigd wordt op basis van:

-het aantal bekostigde inschrijvingen per regulierinschrijvingsjaar bij geaccrediteerde bachelor- enmasteropleidingen (nominaal)

-het aantal bekostigde bachelor- en mastergraden dat isverleend

-een instellingsspecifieke onderwijsopslag (= vaste voet).

De Besturenraad vindt deze nieuwe bekostigingssystematiek eengoede ontwikkeling omdat deze de diplomafinanciering deelsterugdringt.”

Opnieuw de zondeval

AHK-voorzitter en oud-NVAO-voorman Olchert Brouwer had al eerderhet vraagstuk van de cultuur achter de bekostiging aan de ordegesteld. “Mij stoort de hypocrisie,” schreef hij al in augustus2010 op ScienceGuide, toen de ‘Theo-route’ bijde MEM-opleiding van Inholland ernstige vragen opriep. “Natuurlijkmoeten alleen diploma’s worden gegeven aan studenten als devereiste prestaties, kwantitatief en kwalitatief, geleverdzijn. Niettemin is er – gegeven de bewuste prikkels in debekostiging – voor hogescholen een enorme premie gezet op hetuitreiken van diploma’s en een stevige boete op het niet uitreikenervan. Dan is te verwachten dat de kwaliteit onder druk komtte staan en is het eigenlijk een wonder dat er -voor zover bekend-weinig gesjoemeld wordt, zou je bijna denken.”

“Wat fraude was en is, moet scherp worden veroordeeld en hetbekostigingssysteem is er geen excuus voor. Maar feit is ook, datdat systeem bewust beoogde  om met financiële prikkels gewenst gedrag te stimuleren. Wie dat met economische prikkelsdoet, moet verwachten -en verwacht kennelijk ook want waarom zou jeze anders invoeren- dat mensen  economisch reageren enproberen met zo weinig mogelijk inspanning een zo hoog mogelijkresultaat te halen. Mensen worden daar op den duur steedscreatiever in en houden de grenzen van wat wel en niet kan nietaltijd scherp in de gaten. Niet goed te praten, maar wel hetvoorspelbaar gevolg van een door bestuurders, ambtenaren enpolitici gewild systeem.”

Het oogt als daadkracht

Het is dit fundamentele punt, dat Kamer, OCW en koepels in hetkader van ‘Veerman’ niet kunnen negeren. Parlementaire commissiesmet daarin alleen docenten en studenten en andere vormen vanwegvluchten voor de politieke verantwoordelijkheid doen daar weinigaan af.

Of zoals Brouwer reeds aangaf: “Procedurele maatregelen omveronderstelde inhoudelijke feilen te verhelpen: het oogt alsdaadkracht, maar het helpt geen zier. Waar het om gaat is dekwaliteit van de besluiten van of namens de examencommissie en diekrijg je niet zo gemakkelijk in het vizier. Dit zou bij deaccreditatie moeten gebeuren. De daartoe strekkende visitatieszouden dan op dit punt wel dieper moeten gaan dan naar mijn indruk tot nutoe gebruikelijk is.”