De ene dag ben je premier, de volgende morgen is het voorbij
Op 22 mei ontving Balkenende een eredoctoraat van HofstraUniversity voor zijn verdiensten als beleidsmaker op het terreinvan sociaaleconomische politiek en deregulering. ScienceGuide kreegter plekke de gelegenheid een exclusief gesprek met hem te voeren,waarin hij reflecteert op zijn bijna 10 jaar als Minister Presidenten vooruit blikt op zijn nieuwe werk als strateeg bij eeninternationale consultancy onderneming.
Vintage JPB
Getooid in de traditionele, blauwe Hofstra eremantel sprakBalkenende de vele honderden graduate studenten, hun familie envrienden toe gedurende de Commencement ceremonie in eenbasketbal-hal. In zijn rede verwees hij natuurlijk naar debijzondere banden van ons land met de USA en in het bijzonder metHofstra, dat immers in 1935 is opgericht door Nederlandseimmigranten in Amerika. Hij zette de net afgestudeerden vol vuur-in vintage JPB proza- aan om “hun verantwoordelijkheid te nemen”als kenniswerkers in een wereld die in een enorm tempo verandertdoor sociale en technologische omwentelingen.
Een eredoctoraat van Hofstra krijgt niet iedereen: eerder werdenbijvoorbeeld generaal Eisenhower – in 1950, hij moest nog presidentworden-, dominee Martin Luther King in 1965, Freddy Heineken in1996 en president Clinton in 2005 zo geëerd. Voor Balkenende is deeretitel van Hofstra de vierde die hij ontvangt, na zulkebekroningen in Tokio, Boedapest en Seoul.
ScienceGuide-redacteur Tim-Patrick Limmer, een Duitsestudent uit het LearningLab aan de UvA, sprak met deoud-premier gedurende zijn periode als uitwisselingsstudent in NewYork. ScienceGuide is Hofstra University en Jan PeterBalkenende zeer erkentelijk voor beider bereidwilligheid om bijdeze bijzondere gelegenheid zo’n interview te mogenvoeren. [U vindt
Doha, Singapore, Davos
U was Minister President gedurende een zeer veelbewogendecennium in de Nederlandse samenleving en politiek, en ook brederin Europa. Nu heeft u een heel andere functie bij Ernst&Young.Laat het me maar een beetje direct vragen; ‘wat gaat u eigenlijkdoen op uw nieuwe post?’
In de kern bestaat mijn nieuwe baan uit drie componenten. Teneerste ondersteun ik het topmanagement van Ernst&Young op hetpunt van internationale, strategische onderwerpen en thema’s. Ikgeef hen advies bij de voorbereiding van hun positiebepaling ofpositioneringsstukken ten aan zien van internationaleontwikkelingen en belangrijke bijeenkomsten op dat terrein. Denkbijvoorbeeld aan sessies van de Doha Ronde op het terrein van deinternationale handelsafspraken, maar ook de bijeenkomsten van deG20 en de Davos-conferenties van het World Economic Forum. Dat ismijn meer interne rol binnen het bedrijf.
Een majeur tweede deel van mijn werk heeft te maken met denadruk op maatschappelijk verantwoord ondernemen, ‘corporateresponsibility’ dus, dat een wezenlijk onderdeel is van ons werkals bedrijf. Bijvoorbeeld, wij moeten zeer alert zijn op issues diedaarmee samenhangen in de advisering die wij als Ernst&Younggeven op punten als auditing en het beleid van firma’s ten aanzienvan hun fiscale zaken.
Wij ondersteunen onze klanten bij het actief worden op ditthema. Dezer dagen was ik bijvoorbeeld in Singapore voor gesprekkenmet de CEO’s van klantbedrijven voor wie dit een belangrijkvraagstuk aan het worden is. Op dit thema zal ik zelf ook actiefworden in de openbaarheid, mijn visie en ervaringen rond datonderwerp naar buiten brengen.
Het derde deel van mijn werk raakt de ondersteuning van klantenbij de ontwikkeling van hun global strategieën en relatienetwerken.Ik kan hen bijvoorbeeld achtergrondkennis en inzichten bieden overhoe zij in ontwikkelingslanden met succes kunnen functioneren.
Naast uw nieuwe werk bij Ernst&Young heeft u tevens encomeback gemaakt als hoogleraar!
Inderdaad, dat klopt! Ik ga college geven aan de ErasmusUniversiteit in Rotterdam over ‘governance’, ik hoop bij voorkeurnatuurlijk vooral over ‘good governance’……
Torentje vaarwel
U zou uw nieuwe positie in het bedrijfsleven en die bij deEUR persoonlijk als een enorme omslag in uw bestaan kunnen zien. Nabijna een decennium als premier, had u niet het gevoel dat uzichzelf als het ware ‘heruitvinden’ moest?
Nou, laat ik het in de goede volgorde langslopen. Het is beslisteen inbreuk in je leven als zoiets gebeurt als de val van jekabinet. Onze regering viel, zoals je wel zult weten, overonenigheden met de PvdA over onze rol in Afghanistan en detoekomstige betrokkenheid van ons land daar. Zo is het politiekbestaan, weet je. Op vrijdag ben je premier, de volgende morgen ishet voorbij.
Daarop kwam de fase van de overgang toen Mark Rutte een nieuwcoalitiekabinet ging vormen. Aangezien de Kamerverkiezingen en deformatieonderhandelingen gedurende de zomer plaatsvonden, moest ikeen nieuwe rijksbegroting voorbereiden voor de komende Prinsjesdagtijdens die zomermaanden. Dus toen Rutte het premierschap overnam,had ik het nodige om met hem vooraf te bespreken en daarover teinformeren. Bijvoorbeeld over de begrotingsmatregelen die wij noghadden voorbereid en op sommige punten ook al hadden moetennemen.
Een ander wezenlijk element van die overdracht betrof deachtergrondinformatie die ik hem moest geven over groteinternationale thema’s. Denk aan de agenda die wij als Nederlandseregering hadden voor de komende vergadering van de G20.
In oktober vorig jaar vertrok ik voor het laatst van mijnkantoor in Den Haag, uit ‘het Torentje’. Het was die week daaropmeteen de herfstvakantie van de scholen, dus ik ging met mijn geziner meteen een weekje uit om te ontspannen en ervan te genieten datwe zo’n week samen konden zijn. Daarna, in de loop van november,kreeg ik een eerste gesprek met mensen van Ernst&Young.
Move on!
Als premier begon u als eerste met een Innovatieplatformwaarin u bewindslieden, topwetenschappers en topmensen uit hetbedrijfsleven bij elkaar bracht om de lange termijn strategie vanNederland als kenniseconomie te ontwikkelen. Ziet u tegen dieachtergrond verbindingen met uw nieuwe rol nu bij Ernst&Youngen uw eerdere werk?
Oh ja, die zie ik zeker. Het thema van ‘maatschappelijkverantwoord ondernemen’ was al deel van mijn eerdere werk enpublicaties, zelfs al toen ik hoogleraar was aan de VU in dechristelijke sociale leer, nog voor ik in de nationale politiek eenrol ging spelen. Hetzelfde geldt voor de onderwerpen waarmee ik mebezig hield in mijn werk aan het wetenschappelijk instituut voorhet CDA.
Als ik terug kijk op de voorbije tien jaar, kan ik in alleeerlijkheid zeggen dat ik als premier een geweldige tijd mochthebben. Het is heel verrijkend als je in staat wordt gesteld zulkbelangrijk werk te doen voor je land. Maar tegelijkertijd moet jeje bewust zijn van wat ik hiervoor al zei: ‘de ene dag ben jepremier, de volgende morgen is het voorbij.’ Dus als zoiets gebeurten je krijgt dan een andere mogelijkheid om boeiend werk te gaandoen, dan zeg ik: ‘Move on!’
Nog een ander maakte die beweging: Mark Rutte. In 2004 washij staatssecretaris in uw tweede kabinet. U leerde hem daar kennenen werkte als’ zijn’ premier in die jaren met hem. Zag u toen al depolitieke kwaliteiten die hij in huis had? Hielp u hem bij deverdere ontwikkeling van zijn talent?
We zijn natuurlijk verschillend, maar we hebben een goedeverstandhouding behouden. Vergeet niet dat Rutte ooit zei: “Ik beneen fan van Jan Peter Balkenende.”
Weet je, in de politiek weet je maar nooit hoe dingen zullengaan lopen. Toen Rutte met Rita Verdonk moest knokken om hetleiderschap van de VVD, gold dat net zo goed: je weet maar nooitwat er gaat gebeuren. Trouwens, nadat hij die internepartijverkiezing had gewonnen, had Rutte het in het begin heel ergzwaar.
Nu heeft hij het op zijn post evenmin makkelijk. Beleid maken iseen zware klus. Bijvoorbeeld, de noodzakelijke hervormingen om dearbeidsmarkt meer flexibel te maken ter wille van dewerkgelegenheid komen niet vooruit, omdat de PVV elk initiatiefblokkeert.
Leerrechten blijven zinvol concept
In uw kabinet destijds was Mark Rutte zeer actief rond deintroductie van een nieuwe bekostiging van het hoger onderwijs,door middel van het concept van de leerrechten. Dat was een ideedat u in die jaren zeer steunde. Vindt u nog steeds dat diebenadering voor de toekomst van de bekostiging van het hogeronderwijs de beste is?
Ik heb altijd een positieve houding en opvatting gehad over hetconcept van de leerrechten! Het is een zeer zinvolle benadering alsje beseft dat de samenlevingen van nu op weg moeten naar een bestelvan Leven Lang Leren. Dat maakt investeringen noodzakelijk vanuitzowel de publieke middelen, als door individuele burgers die inzichzelf investeren. Een systeem van leerrechten zou een uitstekendconcept zijn om dit te verwezenlijken.
Laat me daar nog een punt van overweging aan toevoegen hier. Hetinvesteren in Leven Lang Leren is niet alleen maar deverantwoordelijkheid van de overheid, het onderwijsveld vanuniversiteiten en hogescholen en burgers zelf. Het is echt vanbelang dat het bedrijfsleven hierin mee doet en zijnverantwoordelijkheid eveneens oppakt.
En terwijl we het zo hebben over de HO-bekostiging, vermoed ikdat je mij nu een vraag wil gaan stellen over delangstudeerboete……. Dus misschien moesten we ons gesprek dan maarhier afronden, gun me dat ik niet té verwikkeld raak in het actueledebat over de financiering van het hoger onderwijs [lachtbreed].
