HBO staat voor tweesprong

Nieuws | de redactie

19 mei 2011 | Hoe moet het verder met het HBO? De Kamerhoorzitting van gisteren leek de spotlight ineens te verleggen van de borging van kwaliteit naar de publieke verantwoording en eventuele excuses. De HBO-raad buigt zich dezer dagen over zijn koers, zowel strategisch als tactisch. Is ‘een compacte Veerman’ toch Calimero? Wat is het advies van Marja van Bijsterveldt?

De minister leek gisteren in Leiden te weten, dat deHO-bestuurders voor cruciale koerskwesties staan. Haar speechvoor de studentendiscussie in de Schouwburg van de oudeuniversiteitsstad was een ondubbelzinnig advies om zich te richtenop wat écht nodig is. Zij herinnerde de Leienaren eventjes aaneen eerdere fase van scherp debat over de HO-kwaliteit. Onderstaatssecretaris Rutte.

“[We] zijn geconfronteerd met kritische vragen naar de kwaliteitdie wij de grote instroom naar het hoger onderwijs weten aan tebieden. Van zulke kritiek, ook scherpe kritiek, worden we alsbeleidsmakers én u als universiteit niet minder. Ze moet ons scherphouden en zo nodig opporren tot ingrijpen en verbeteringen.”

“U herinnert zich misschien nog wel de verontwaardigde reactiesvan uw eigen universiteit toen de toenmalige staatssecretaris MarkRutte met de eerste editie van ‘Kennis in kaart’ kwam. Deroemruchte rechtenfaculteit van Leiden scoorde toen nogalmiddelmatig.” Het is trouwens de moeite waard juist nu in eenvergelijkbaar debat over HO-kwaliteit nog eens te lezen wat deLeidse rector-voorzitter Douwe Breimer daar over zei en over zijnkeuze de confrontatie daarover met Rutte op tezoeken.

Niet beledigd wegwuiven

“Was die verontwaardiging erg? Welnee,” zegt Van Bijsterveldt nutegenover de Leidse studenten en bestuurders. “Ik snap heel goeddat u die boodschap van toen niet fijn vond om te horen. Maar gingu zitten mokken in een hoekje? Ook dat niet. Als een hogeschool ofeen universiteit kritiek ondervindt, goed onderbouwde, serieuzekritiek op haar kwaliteitsresultaten, dan is dat allereerst eenforse opdracht. Of het nu Rechten is in Leiden, de Ipabo inAmsterdam of de hogeschool Inholland, als men forse kritiek nietbeledigd wegwuift, maar oppakt om snel en grondig de zaak teherstellen, dan verdient dat respect. En dan verdient dat vooralook navolging. Serieuze kritiek is welkom, krachtdadige aanpak vande noodzakelijke verbeteringen is nog veel meer welkom.”

Op hetzelfde moment was in de Kamer een hoorzitting gaande overditzelfde vraagstuk, met name gericht op het huidige HBO-debat rondkwaliteit en de borging daarvan. Daarin werden door verschillendeexperts en bestuurders gezichtspunten op tafel gelegd. Zo weesHAN-bestuurder Ron Bormans – lid van de Commissie Veerman bovendien- er op, dat een stevige basis in het bacheloraanbod van het HBOnoodzakelijk is om Veerman echt door te kunnen voeren.

“Die basis moet op orde zijn voor de doorontwikkeling die decommissie Veerman ons voorgehouden heeft. In de kern gaat het omeen kwaliteitsopdracht: naar een hoger niveau en met een hogermaatschappelijk rendement,” zei hij. “Omwille van de internationalecompetitie die zich voor een belangrijk deel zal afspelen in dekennisintensieve economie, moet het HBO evenals het WO eenkwaliteitsstap zetten. Voor het HBO is het daarbij nodig datonderzoek belangrijker wordt in het curriculum, dat beroepsgerichtemasters tot ontwikkeling komen, dat er meer differentiatie komt, enzo meer.”

Anderen moeten kwaliteit bevestigen

Het HBO moet daarbij snel uit de houding springen vanCalimero-achtig zelfbeklag, leek hij bijna te willenzeggen. Analoog aan minister Van Bijsterveldt klonk dat zo:”Juist vanwege onze maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen wijde kritiekpunten van de inspectie serieus en handelen we conformhaar aanbevelingen. Vanuit diezelfde verantwoordelijkheid schrijvenwe ook in ons jaarverslag dat we verder gaan met het verhogen vande kwaliteit van ons onderwijs, zich uitend in een blijvendstijgende studenttevredenheid en in het willen inzetten van onsgeld op meer contacttijd.”

“We hebben ook geen moeite met het feit dat de NVAO het toezichtaanscherpt. We geloven zelf in onze kwaliteit. We toetsen diedoorlopend met behulp van interne audits met docenten en studentenen gaan die betrokkenheid verder intensiveren. Uiteindelijk is hetvan nog groter belang dat anderen die kwaliteit bevestigen en onskritisch bejegenen.”

Tegelijk pleit Bormans voor enige ontnuchtering in de discussie,affecten en meningen. Zo meldt de inspectie zelf dat haarHBO-rapportage een beperkt en nogal specifiek element van dekwaliteitskritiek onderzocht. “Dit onderzoek geeft geen algemeenbeeld of algemene stand van zaken van het gehele bekostigde hogerberoepsonderwijs, laat staan van het gehele hoger onderwijs.”

Bormans wees op nog andere feiten en analyses: “Het Jaarverslagvan de Inspectie geeft een vergelijkbaar signaal: de gemiddeldekwaliteit van het HBO is goed. Als we het vervolgens over deinhoudelijke kwaliteit hebben, is het beeld al jaren consistent.Visitaties door vakexperts geven het beeld dat opleidingen ‘vrijwelallemaal voldoen aan internationale normen van basiskwaliteit en inveel gevallen is die kwaliteit zelfs bovengemiddeld.’ Aldus KarlDittrich in ScienceGuide, in januari 2011.”

Compacte Calimero?

Binnen de HBO-raad moet men nu koers bepalen. Gaat men ‘de compacte Veerman’ agenda van voorzitter Guusjeter Horst invullen en uitdragen als een signaal dat men gebukt gaatonder de kritiek? Gaat men doen wat Van Bijsterveldt zoontraadt? “Ik snap heel goed dat u die boodschap van toen niet fijnvond om te horen. Maar ging u zitten mokken in een hoekje? Ook datniet,” zegt de minister. “Als een hogeschool of een universiteitkritiek ondervindt, goed onderbouwde, serieuze kritiek op haarkwaliteitsresultaten, dan is dat allereerst een forseopdracht.”

Ter Horst wil Veerman “zó uitvoeren dat we primairde dingen doen die de basiskwaliteit echt omhoog helpen brengen.Dat betekent dat je van de punten uit Veerman heel bewust moetkiezen welke je voorrang geeft en je niet van alles wat doet.” Eeninperking van ‘Veerman’ tot aandacht voor opwaardering van hetbacheloraanbod zou die compactheid misschien wel funest kunnenmaken voor dat aanbod.

De bacheloropleiding van nu vereist immers een inhoudelijke enonderwijskundige differentiatie en veel meer verscheidenheid vanzowel docenten als deelnemers. En zij moet intensief uitwisselenmet de professie waar zij voor opleidt, dus ook dat vereistkennisverwerving onderling en uitzicht op mastersaanbod enonderzoek met de beroepspraktijk ter wille van een hoogwaardigercurriculum.

“Het zal er steeds meer om gaan dat de hogeschool een bijdragelevert aan de ontwikkeling van de professie en niet meer alleenopleidt voor de professie. Praktijkgericht onderzoek vervultdaarbij een sleutelrol; het levert niet alleen een bijdrage aan deprofessie, maar is ook de voedingsbodem voor de opleiding. Dat isde niet meer weg te denken onderlinge verwevenheid, de verbindingvan onderwijs en onderzoek,” zoals Frans Leijnse dezer dagen het hoger onderwijs nogeens voor hield.

Alles iedereen alles wil doen….

Compactheid bij de agenda voor ‘Veerman’ zou dus niet een soortinsnoering van het HBO tot een post-MBO aanbod moeten verworden.Dan gaan de hogescholen hun rol als deel van het hoger onderwijsverliezen. Een interessantere lijn is geschetst door RobbertDijkgraaf in zijn advies aan de HBO-raad over de toekomst van deopleidingen die zich richten op de creatieve industrie, de kunstenen de docentenopleidingen op deze terreinen.

Dijkgraaf definieert heel scherp waarop de betrokkenopleidingen zich moeten richten en waar zij een ‘compact’ en dusscherp profiel aan zouden moeten ontlenen. Serieus gevalideerde engeborgde kwaliteit, voldoende kritische massa en sterkeverbindingen met de praktijk vormen de grondslag voor zulkeprofielkeuzes. En hij geeft aan hoe zij met elkaar tot vaststellingen waar nodig ook ‘uitruil’ van profiel en aanbod moeten komen. Alsiedereen alles pretendeert te kunnen doen, doet niemand iets echtheel goed, was een adagium van Dijkgraaf. Compactheid die zich uitin toespitsing op kwaliteit en ambitie dus.