Verborgen activiteit van de zon op het spoor
Het revolutionaire meetconcept daarvoor is verzonnen in 2007door Frans Snik, die toen nog UU-promovendus was. “We hebben ertoen meteen een prototype van gebouwd. We moesten vervolgens langwachten op een onbewolkte dag in Utrecht, maar de eerste resultatenlieten toen meteen zien dat het idee erg goed werkte.”
De hoeveelheid zonnevlekken ondergaat een cyclus van zo’n elfjaar. Ook gebieden buiten de zonnevlekken zijn magnetisch, maar hetveld is daar vaak te zwak en te verknoopt om te meten met debeschikbare instrumenten. De nieuwste computermodellen laten echterzien dat dit zwakke magneetveld een andere oorsprong kan hebben danhet magneetveld van de zonnevlekken, zodat het wellicht geenelfjarige cyclus ondergaat.
Het instrument, de S5T (Small Synoptic Second Solar SpectrumTelescope) van astronoom Snik gaat juist dit tot nog toe verborgenmagneetveld meten in de komende zonnecyclus. Dat gaat men doen doorhet zeer nauwkeurig vaststellen van de polarisatie van het lichtbij de rand van de zonneschijf. Uit deze informatie kan wordenafgeleid hoe sterk en hoe variabel het magneetveld buiten dezonnevlekken is.
De S5T bevat een telescoop, een polarimeter en een spectrograafin een omhulsel van zo’n twee meter lang en één meter hoog enbreed. Het instrument is zo compact dankzij een nieuwe optischecomponent die bestaat uit vloeibare kristallen. Hiermee kanuiteindelijk de apertuur van de telescoop van zo’n 50 cm tot 5 cmworden teruggebracht.
Precies op tijd voor nieuwe zonnecyclus
Vanaf 2008 is er gebouwd aan het uiteindelijke S5T-instrumentdoor een nieuwe promovenda, Helena Becher, samen met UU-studentenen de universitaire werkplaats. Eind 2010 is de S5T verscheept naarArizona en na enkele succesvolle tests is het instrument nuofficieel in gebruik genomen.
“Het is redelijk uniek dat ik binnen het tijdsbestek van eenpromotie een instrument vanaf het begin kan opbouwen en ervervolgens ook wetenschap mee kan doen,” vertelt Becher. “Na eenuitzonderlijk lange rustige periode is de nieuwe zonnecyclus ditjaar gelukkig weer op gang gekomen, dus we zijn precies optijd.”
U volgt het werk van de Nederlandse zonnetelescoop
