Nieuw tijdperk in internationale financiële verhoudingen
Onderstaand is geschreven door Sylvester Eijffinger(hoogleraar financiële economie aan de Universiteit van Tilburg)een dag voor het bereiken van het Amerikaanse akkoord, maarevenzogoed nog net zo actueel.
‘Een ongeluk komt nooit alleen. Te midden van de ruzie tussenDemocraten en Republikeinen over het ophogen van het Amerikaanseschuldenplafond, blijkt ook nog eens dat de Amerikaanse economiedieper in recessie zat dan gedacht en dat het herstel van de groeiook maar mondjesmaat komt. Zonder schuldenakkoord dreigt deAmerikaanse kredietwaardigheid een tandje lager te worden gezet,wat verregaande gevolgen heeft voor de wereldeconomie. Tot op hedenfinancieren de Chinezen de Amerikaanse tekorten. Na een verlagingvan de kredietstatus zullen ze dat alleen nog tegen eenaanmerkelijk hogere prijs willen doen.
In de komende week komt de strijd tussen de Democratischepresident Barack Obama en de Republikeinse leider in het Huis vanAfgevaardigden John Boehner tot een climax, met grote consequentiesvoor de rest van de wereld. Het naderen van het wettelijkeschuldenplafond was altijd goed voor een verbeten strijd tussenDemocraten en Republikeinen, vooral als de presidentsverkiezingenin zicht waren. Een dergelijke strijd deed zich ook voor eind 1995en begin 1996 tussen de toenmalige president Bill Clinton enRepublikeinse leider van het Huis van Afgevaardigden Newt Gingrich,maar liep toen gelukkig met een sisser af.
Dit keer is de strijd zo verbeten dat het er op lijkt dat debeide partijen meer geïnteresseerd zijn in de nederlaag van deandere partij dan in de eigen overwinning. Ondanks de herhaaldewaarschuwingen door rating agencies als Moody’s en S&P dat nietnakomen door de Amerikaanse overheid van haar verplichtingen leidttot een afwaardering van de kredietstatus van Triple A voor deAmerikaanse obligaties, gaan de beide partijen door met hunpolitieke strijd. Of er wel of niet op het laatste moment eenakkoord over de bezuinigingen tussen Obama en Boehner zal wordengesloten maakt eigenlijk niet meer uit. Het leed is reeds geschiedin de zin dat het vertrouwen van crediteuren in de Amerikaansekredietwaardigheid een flinke deuk heeft opgelopen.
Nieuwe sleutelvaluta
Dit zal niet alleen gevolgen hebben voor de leidende rol van deVerenigde Staten op economisch en financieel terrein, maar vooralin de dominante rol van de dollar als internationale sleutelvalutain de wereld. China, Japan en andere crediteuren bouwen in raptempo hun omvangrijke reserveposities in dollars af en vervangendeze door euro’s en andere sleutelvaluta. Daarmee komt het eindevan een tijdperk in zicht van het Amerikaanse ‘exorbitantprivilege’, waarin men wel profiteerde van de voordelen van desleutelvaluta maar geen stabiliteit aan het internationalemonetaire stelsel verschafte.
De voordelen van het hebben van de sleutelvaluta zijn belangrijken groot: men kan zijn tekort op de lopende rekening in de eigenvaluta financieren, men kan een inflatiebelasting – ook welseigniorage genoemd – innen op de bankbiljetten en munten die overde wereld circuleren en men heeft een liquiditeitspremie op deinternationale kapitaalmarkt. Volgens berekeningen was deinflatiebelasting goed voor een half tot een vol procent van hetbruto binnenlands product en leverde de liquiditeitspremie tenminste een voordeel van 50 basispunten op de internationalekapitaalmarkt op. Al deze voordelen zullen de Amerikanengeleidelijk aan gaan ontvallen.
Daar komt nog eens bij dat het Amerikaanse monetaire beleid doorde kwantitatieve verruiming van de Federal Reserve System tot eenovermatige liquiditeitscreatie heeft geleid en daardoor totoplopende inflatieverwachtingen in de VS. Dit zal zich vertalen ineen verwachte waardedaling van de dollar ten aanzien van valuta’szoals de euro en de yen. De Amerikaanse overheid zal bovenop dehogere kapitaalmarktrente ook nog een wisselkoersrisicopremiemoeten betalen. Daarmee wordt herfinanciering van de Amerikaanseoverheidsschuld opeens veel duurder dan voorheen, met als gevolgmeer bezuinigingen en belastingverhogingen dan nu al aan de ordezijn.
Einde van een tijdperk
Met de verkiezingen van de nieuwe president over ruim een jaarzal de strijd tussen Democraten en Republikeinen nog verbetenerworden. Dat is geen aangenaam vooruitzicht voor de Amerikaanseeconomie, maar ook niet voor de overige economieën die daarvan zoafhankelijk geworden zijn. Het onvermogen van de VS om zijnbinnenlandse politieke problemen op te lossen ondergraaft langzaammaar zeker zijn dominantie als supermacht en markeert het einde vaneen tijdperk. Door de behoefte van de Amerikaanse kiezer om bij de’mid-term elections’ altijd een Huis van Afgevaardigden en/ofSenaat te kiezen dat tegengesteld is aan de politieke kleur van depresident is er ook geen reëel perspectief dat de politiekebestuurbaarheid van de VS in de toekomst zal gaan verbeteren.
Dit zijn duidelijke tekenen dat de VS in verval is alssupermacht. De situatie is goed vergelijkbaar met het verval vanhet Britse rijk tijdens het interbellum. De vraag is welke landendat vacuüm zullen kunnen opvullen. Naar mijn mening is met deopkomst van China en Europa als grootmachten de tijd vansupermachten voorbij en zullen wij heel geleidelijk aan afstevenenop een tripolair of zelfs op een multipolair internationaalmonetair stelsel, met politieke verhoudingen die meer recht doenaan de economische macht van grote opkomende landen als Brazilië,China en India. Wij zullen onze internationale instituties enorganisaties als het Internationale Monetaire Fonds en deWereldbank moeten aanpassen. Het begin van een nieuw tijdperk in deinternationale monetaire en financiële verhoudingen in reedsaangevangen.’
Meer vindt u op
