Rode loper voor buitenlands talent?

Nieuws | de redactie

2 augustus 2011 | Docenten, ouders, studentdecanen, werkveld… allen raden studenten aan eens een jaartje in het buitenland te studeren. Ondertussen stellen universiteiten veel in het werk om internationaal talent aan te trekken. Waarom plaatsen diverse landen dan versperringen op weg naar kennismigratie?

Afgaande op recente, regulerende beleidswijzigingen inZwitserland, Australië, Engeland en Zweden zou je kunnenconcluderen dat deze landen niet staan te springen om een grotetoestroom van buitenlands talent. Alle vier lijken afschrikkenhoger in het vaandel te hebben staan dan aantrekken. Depush-strategie van de BRIC-landen neemt ondertussen steeds groterevormen aan.

Quota in Zwitserland

Het Zwitserse equivalent van de VSNU, de CRUS, publiceertbinnenkort een rapport waarin het de universiteiten de mogelijkheidbiedt om een limiet te stellen aan het aantal niet-Zwitsersestudenten. Ook moeten zij een hoger collegegeld betalen dan de’eigen’ studenten.  De Zwitsers vrezen overlopen te wordendoor Duitse studenten die uitwijken naar de zuiderburen vanwege eencapaciteitstekort in het Duitse hoger onderwijs.

Op politiek niveau kan CRUS rekenen op steun van de conservatiefrechtse Schweizerische Volkspartei SVP die minder uitnodigend isdan de afkorting doet vermoeden. Hun anti-immigratie standpuntlijkt zich al te hebben genesteld in het beleid van de Universiteitvan St. Gallen. Het elite-instituut heeft een quota ingesteld dathet aantal plaatsen voor niet-Zwitsers in de collegebankendrastisch terugdringt.

De universiteit staat nog enkel toe dat maximaal 25% van hettotaal aantal studenten niet-Zwitsers is, dus ook EU-studentenvallen onder het quota. Dit staat haaks op de afspraken van hetBologna Proces.

Strikter visa-beleid Australië

Ook Australiëis strenger geworden. Hier is de afgelopen twee jaar het percentagevan verstrekte visums voor internationale studenten teruglopen metmaar liefst 80% (van 20.000 naar 4000 studenten). Een reden diehier wel eens voor wordt genoemd is een afname van aanmeldingenvanwege de slechte reputatie die Australië heeft gekregen naaraanleiding van meerdere raciale geweldsplegingen tegen Indischestudenten. Belangrijker echter, is een restrictiever beleid vanoverheidswege.

In Australië is twee jaar geleden een belangrijke nieuwevisa-regeling doorgevoerd. Deze bepaalt dat studenten van overzeeaan strengere taaleisen moeten voldoen. Tegelijkertijdimplementeerde de Aussies een selectiebeleid waarbij buitenlandseapplicaties op basis van studiekeuze werden beoordeeld. Volg je eeningenieurs- of ICT-opleiding dan ben je uiterst welkom, aangeziendeze  onderdeel uitmaken van de skills shortage listdie in Australië gehanteerd wordt.

De gevolgen van dit beleid van Down Under zijn zeer groot. Nietalleen de universiteiten lopen veel inkomsten mis door de dalingvan 80%, ook de nationale schatkist heeft er onder te leiden.Volgens onderzoek van Deloitte leverden de internationale studentenmet $16,5 miljard in 2009 nog een aanzienlijke bijdrage aan deAustralische economie.

Selecteren en de prijs opvoeren: UK enZweden

Niet alleen Australië selecteert aan zijn eilandpoort. Ook Groot-Brittannië gaat zijn toelatingseisen voor buitenlandsestudenten strenger naleven. Zij worden zo de dupe van DavidCamerons verkiezingsbelofte van een strenger immigratiebeleid. Hetland telt momenteel zo’n 215.000 buitenlandse talenten maarverwacht tot 2015 88.000 minder visums te verstrekken danvoorheen.

Een kleine tegemoetkoming hebben de Britten ingesteld voor deabsolute top. Een nationaal expertpanel zal uit de aanmeldingen uitIndia en andere niet-Europese landen 1000 high potentialsselecteren. Zij zullen onder een nieuwe visa-regeling terechtkomendie het voor hen makkelijker maakt om in de UK te blijven.

Ook andere beleidswijzigingen kunnen van grote invloed zijn opde instroom van internationaal talent. In Zwedenzal komend studiejaar voor het eerst aan buitenlandse studenten eenaanzienlijke afdracht van collegegeld gevraagd worden.

“It is not reasonable to expect Swedish taxpayers to sponsorforeign students’, aldus de onderbouwing van de Zweedse HO-ministerTobias Krantz. Debedragen die buitenlandse studenten nu in Zweden moeten gaanbetalen liggen tussen de €11.000 en €25.000. Dat laat zich voelen.De verwachting is dat het aantal internationale studenten dat naarZweden gaat komen met 90% zal teruglopen.

Nederland hoopt op brain gain

Zwitserland, Zweden, Australië en Groot-Brittannië zijn landendie bekend stonden als populaire bestemmingen voor internationaaltalent vanwege de uitstekende reputatie in onderwijs en wetenschapdan wel een goedkoop aanbod van goed hoger onderwijs. Nu het aantalinternationale studenten dat daarheen mag en wil gaan zal afnemen,zullen zij nieuwe plekken opzoeken. De routes zullen verlegdworden.

Wie kan daarvan profiteren? Of is het de vraag, gezienbovenstaande voorbeelden, wie daarvan wíl profiteren? Nederland? Inde notitie ‘Internationale positionering van de Nederlandseonderwijs- en Kennisinstellingen’ (2009)  geeft OCW aan zichsterk te maken voor een beleid om de ‘brain gain’ die buitenlandsehoogopgeleiden aan Nederland toevoegen te versterken. Hierin wordtook gesproken over het uitleggen van een ‘rode loper’ ombuitenlandse studenten te verwelkomen.

ScienceGuide-columnist Jonathan Mijs toonde al eerder aan datdit hard nodig is. Het percentage buitenlandse studenten ophet totaal aantal studenten ligt in Nederland onder hetEU-gemiddelde. Volgens Mijs liggen de hogeonderwijskosten en typisch Nederlandse cultuurfactoren hieraan ten grondslag.

Korten op de rode loper

Onlangs maakte OCW zich bij monde van staatssecretaris HalbeZijlstra, in tegenstelling tot de Zwitsers, al sterk voor de Duitsestudenten in Nederland en hield hij een pleidooi voorinternationalisering. “De arbeidsmarkt vraagt om afgestudeerden metinternationale bagage. Dit kan door studenten geheel ofgedeeltelijk een opleiding in het buitenland te laten volgen ofdoor het creëren van een internationale leeromgeving in Nederlandvia het aantrekken van buitenlandse studenten. Dat heeft positieveeffecten op de onderwijskwaliteit.”

Toch is ook in Nederland gekort op de lengte van de rode loper.De financiële maatregelen zijn weliswaar niet zo drastisch als diein Zwitserland en Zweden, maar staan wel lijnrecht tegenoverbovenstaande uitspraak van de staatssecretaris.

Zo is er bezuinigd op organisaties die zich inzetten voor deinternationalisering van het Nederlandse hoger onderwijs en besloothet kabinet de stekker te trekken uit het Huygens-programmaen het Libertas-noodfonds(dat zich richtte op politiek geëngageerde topstudenten uitdictatoriale landen zoals Wit-Rusland en Zimbabwe). Via beidefondsen worden buitenlandse studenten een kans geboden in hetNederlandse hoger onderwijs.

Een nieuwe ambitieboete

Het stopzetten van het Huygens-programma is tevens eenteleurstelling voor ruim 100 ambitieuze Nederlandse studenten dienaar het buitenland willen. NEWS, het netwerk voorNederlandse studenten in het buitenland, noemde de bezuiniging al ‘een nieuweambitieboete‘.

“Het afschaffen van de Huygens Beurzen heeft verstrekkendegevolgen voor de positie van Nederland als mondiale kenniseconomie.Dankzij de Huygens Beurs kunnen wij als Nederlandse student op ditmoment aan prestigieuze instellingen als de Columbia Universiteitin New York, de London School of Economics of de Universiteit vanOxford studeren.”

“Het afschaffen van de Huygens Beurs levert een besparing op vandrie miljoen euro per jaar. In feite is het kapitaalvernietiging.Om dat te begrijpen hoef je niet eens aan Oxford te hebbengestudeerd”, aldus NEWS.

BRIC blijft ‘pushen’

In BRIC-landen lijken ze de waarde van programma’s à la Huygenswel goed te begrijpen. Deze landen stimuleren jaarlijks veleduizenden talenten om internationaal te leren en kennis tevergaren. China heeft bijna een half miljoen studenten in hetbuitenland, India bijna 200.000. Vorige week kondigde Brazilië aaneen programma te starten dat 10.000 keer zo groot was alsHuygens.

De Braziliaanse minister van wetenschap, Aloizio Mercadante,maakte bekend dat hij beurzen aan 100.000 studenten zal verstrekkenom in het buitenland Science and Engineering te gaanstuderen. Brazilië kampt met een groot tekort aanbètawetenschappers (de laatste tien jaar groeide het aantalafgestudeerden in de alfawetenschappen met 66%, bèta slechts met1%) en dat vormt volgens Mercandante een rem op deinnovatiemogelijkheden.

Westerse ambivalentie

De interesse van de Britten was direct gewekt. Zij sloten eendeal met de Brazilianen waardoor 10.000 Braziliaanse studenten meteen toelage van €21.200 van hun eigen land een plek in het BritseHO krijgen.

Dit lijkt illustratief voor de ambivalente houding van hetWesten ten opzichte van buitenlandse studenten. Aan de andere kanthopen landen nog steeds te verdienen aan de potentiele economischewaarde die de high potentials aan brain gainvertegenwoordigen en het geld dat zij, zoals ook het geval bleek inAustralië, opleveren voor de nationale schatkist.

Maar gelijktijdig groeit de populariteit van een strengerimmigratiebeleid, ook voor studenten, en heerst er onwil om teinvesteren in internationaal talent in tijden van nationalebezuinigingen. Lees de quote van de Zweedse minister er nog maareens op na.

Een brede rode loper of een simpele deurmat voor eenenkeling?