Harde feiten en cijfers
Bij de opening van het academisch jaar in Utrecht schetste Smitsdat kiezen voor een langdurige fase van kennisinvesteringen geenluxebeleid inhoudt. “Europa heeft geen andere keus. We kunnen nietmet de rest van de wereld concurreren op basis van lonen ofgrondstoffen of ten koste van het milieu. Het enige waarmee Europakan concurreren is kennis. De Europa 2020 Strategie identificeerteen aantal problemen waarmee ons continent de komende tien jaargeconfronteerd gaat worden. Een snel vergrijzende bevolking,voedselzekerheid en voedselveiligheid, het energievraagstuk,klimaatverandering, veiligheid voor de burger en deconcurrentiekracht van onze industrie.”
Niet Europa maar China haaltLissabon-targets
“Het zijn problemen die niet alleen Nederland betreffen. Hetzijn complexe vraagstukken die individuele landen overstijgen endie vragen om een gemeenschappelijke, Europese benadering. Er zalin toenemende mate naar de wetenschappelijke wereld, naarkennisinstellingen gekeken worden om met oplossingen te komen. Alswe deze problemen zien als uitdagingen, bieden ze enormemogelijkheden, juist voor de kennisinstellingen.”
De investeringen in kennis zijn in Europa én in Nederland – notabene een van de rijkste kennisnaties binnen de Unie – nog steedsniet op het niveau van andere grote landen en op het niveau dat wijonszelf hadden voorgenomen. “Als deze trend zich voortzet zal nietEuropa maar China de 3 % doelstelling halen.”
“Vergeleken met de Verenigde Staten en Japan, wordt er in Europate weinig uitgegeven aan onderzoek. Van de in het jaar 2000 dooronze Regeringsleiders gemaakte afspraak om tegen 2010 3% van hetnationale BBP uit te geven aan onderzoek is nooit ietsterechtgekomen. We zijn Europa-breed blijven steken op 2%. DeScandinavische landen hebben zich wel aan hun belofte gehouden enook Duitsland gaat in de goede richting, maar daar houdt het ookop.”
“Nederland gaf in 2010 1.7% van zijn BBP uit aan onderzoek. Ditligt onder het EU gemiddelde en ver van de 3% doelstelling. Enterwijl wij ons in Europa druk maken over de 3%, gaat Zuid-Koreavoor 5% en zijn de R&D uitgaven in China de laatste jaren zelfsmet 25% gestegen. Als deze trend zich voortzet zal niet Europa maarChina de 3 % doelstelling halen.”
Spiegel je aan succesnaties
“Een extra probleem waar Europa mee te kampen heeft is dat hetmerendeel van de uitgaven aan onderzoek voor rekening komt van deoverheid. Als gevolg hiervan is onze economie stukken minderkennisintensief dan die van de Verenigde Staten en Japan waar deindustrie wél het merendeel van de uitgaven aan onderzoek draagt.”
Smits wees er op, dat er duidelijke uitzonderingen zijn, waarons land zich niet alleen maar aan zou moeten spiegelen. “In Europazijn [dit] wederom de Scandinavische landen en Duitsland, maar ookZwitserland en Israel. Nederland volgt de Europese trend. Ondanksde aanwezigheid van een aantal kennisintensieve multinationalszoals Shell, Akzo-Nobel, Unilever, ASML en Philips, is het aandeelvan high-tech producten in het totale Nederlandse exportpakket deafgelopen jaren gedaald.”
Europees HO gewoonweg niet goedgenoeg
Dat de UU en Leiden in de Shanghai Jiao Tong ranking hunposities duidelijk konden bevestigen, is reden tot lof en hulde.Maar waarom zijn het er niet meer? Vraagt de EU-topman blunt. Zijnantwoord is al even blunt. ” Heel eenvoudig: het merendeel van deEuropese universiteiten heeft gewoonweg niet die kwaliteit in huisom bij de top van de wereld te kunnen behoren. Het zijn meestalbrede universiteiten die diverse faculteiten omvatten en in eenmoeilijke spagaat zitten tussen onderwijs en onderzoek.”
“Het huidige systeem dwingt ze om meer in te zetten opkwantiteit, het ‘ afleveren van grote aantallen studenten ‘ dan opkwaliteit. Een onbevredigende situatie. Vandaar dat inverschillende landen van de EU een discussie is ontstaan over detoekomstige rol van de universiteiten. Daarbij gaat het om’profilering’, ‘smart specialisation’ en ‘scale and scope’. DeEuropese Commissie komt in het najaar met een beleidsdocument overdeze problematiek.”
De fragmentatie van het onderzoek en gebreken in dekennisoverdracht en -circulatie in Europa zijn ernstig. “Dit maaktdat het Europese onderzoeksysteem op de lange termijn niet duurzaamis. Neem bijvoorbeeld de zonnecellen. Europa levert de helft van dekennis en een derde van de patenten, bovendien ligt de markt voordriekwart in Europa. Maar waar vindt de productie plaats en wordthet geld verdiend? Inderdaad in China. De MP-3 speler en Skype zijnEuropese uitvindingen, maar de commercialisering ervan is vooral inde Verenigde Staten gebeurd.”
Te weinig slim MKB in Nederland
Op terreinen als de chemie, de transportsystemen, de treinen,auto’s en vliegtuigen of het terrein van de geneesmiddelen en deagro-food genereert Europa niet alleen de kennis, maar zorgt ookvoor de productie en schept daarmee banen. Deze ketenbenadering zouook op andere terreinen nagestreefd moeten worden, onderstreeptSmits.
“Ook in Nederland functioneert het systeem van kennisoverdrachten kennistoepassing niet optimaal. Het probleem is niet zozeer datde Nederlandse multinationals te weinig aan R&D doen; hetprobleem is dat er te weinig kennisintensieve middelgrote en kleinebedrijven zijn.”
“Nederland heeft in het verleden te weinig start ups enspin-offs gehad die zijn doorgegroeid en key players zijngeworden op het gebied van onderzoek en innovatie. Hier ligt eenenorme uitdaging voor de Nederlandse kennisinstellingen, maar ookvoor de overheid om de juiste incentives te geven.”
Anti-Europese dief
Dat ons land een dief van de eigen portemonnee is en zich in devoet schiet bij een anti-Europees discours, ook bij deinvesteringen in de gezamenlijke lange termijn aanpak van deEU-naties, liet Smits met enkele harde cijfers nog eens blijken.”De afgelopen drie jaar is al zo’n 1,5 miljard euro vanuit Brusselnaar Nederlandse kennisinstellingen gegaan. Nederland staat daarmeeop plaats 5 van belangrijkste deelnemers.”
De actualiteit maakt dit nog sterker. “Eind juni, heeft deEuropese Commissie haar voorstel voor de meerjarenbegroting van deEuropese Unie voor de periode 2013 – 2020 gepresenteerd. Opvallendin dit voorstel is de sterke stijging van de uitgaven vooronderzoek op Europees niveau met 46% tot een totaalbedrag van 80miljard euro. Hiermee maakt de Europese Commissie duidelijk dat zijde daad bij het woord wil voegen en de toekomstige EU-begrotingbeter wil afstemmen op de maatschappelijke prioriteiten van deEuropa 2020 Strategie. Kennis voor een krachtig Europa.”
Nederland doet het traditiegetrouw erg goed in de Europeseprogramma’s voor onderzoek. De afgelopen drie jaar is al zo’n 1,5miljard euro vanuit Brussel naar Nederlandse kennisinstellingengegaan. Nederland staat daarmee op plaats 5 van belangrijkstedeelnemers, met de Universiteit Utrecht als een van de actiefste.De slaagkans van Nederlandse deelnemers ligt boven hetEU-gemiddelde en het feit dat Nederland zo goed scoort binnen deERC, the European Research Council, zegt veel over de kwaliteit enaantrekkelijkheid die de Nederlandse universitaire wereld nogsteeds heeft.”
Strategisch geld en allianties benutten
En ook hier moet men niet op lauweren rusten. Nederland kan hierbeter en doeltreffender opereren in Brussel en breder binnen de EU.”Toch zouden de Nederlandse kennisinstellingen de Europeseonderzoekprogramma’s beter en meer strategisch kunnen benutten. Metname door dit instrument niet slechts te zien als een derdegeldstroom, maar als middel om zich Europees te positioneren enstrategische allianties aan te gaan met buitenlandse partners.”
Maar dan moet je wel een visie en ambitie hebben op en voorEuropa en de eigen plaats daarin van de Nederlandse kennissector.”Dit vergt echter dat de Nederlandse kennisinstellingen eeninternationaliseringsagenda richting 2020 ontwikkelen. MetPrinsjesdag en de bezuinigingen om de hoek, denk ik dat deNederlandse kennisinstellingen weinig keus hebben en zich meer danooit strategisch op de fondsen van de EU voor onderzoek eninnovatie zullen moeten richten.”
