Noodscenario De Jager contra SF

Nieuws | de redactie
20 september 2011 | 2012 wordt het ‘crunch-year’ voor Rutte en zijn VVD-CDA-coalitie. Men is in diep geheim al bezig aan grote, structurele ingrepen tegen de staatsschuld. Ook zonder Grieks bankroet gaat de studiefinanciering er aan.

Minister Jan Kees de Jager heeft de voorbije weken bijnaachteloos de richting voor de komende jaren uitgezet. Incrisistijden is dat altijd het privilege van de schatkistbewaardervan een kabinet. Ten eerste stelde hij als feit vast, dat de PVVten aanzien van de Europese reddingsoperaties “volstrekt eenoppositiepartij” is. Verhagen sprak zelfs van een lat-relatiewaarin partners regelmatig vreemd gaan. Het CDA daagt hiermee degedoogpartner openlijk, maar impliciet uit zijn relatie tot hetkabinet te herzien.

Ten tweede heeft dit minderheidskabinet een reeks noodscenario’sin aanbouw die doen denken aan wat Onno Ruding in de jaren 80 graagboven de markt liet zweven.

Fundamenteel is de keuze voor het afzien van gedurige’franje-reductie’ bezuinigingen als die in kunst of op ‘passendonderwijs’. Deze leveren  veel fuzz en hier en daar een paarhonderd miljoen op, maar leveren geen fundamentele bijdrage aan detrend tot veel lagere staatsschulden. Dat vergt natuurlijk veeldoordachtere en dieper doorwerkende, structurele bijstellingen inde publieke financiën en hun verdeling.

Zachte voorwaarden

ScienceGuide verneemt, dat De Jager kijkt naar kostbare, weinigproductieve beleidsdomeinen én naar groeibevorderendeuitgavenposten annex inkomstenpatronen. Rijk Nederland zalbijvoorbeeld rekening moeten houden met drastische inperkingen vanuitzonderingen in de fiscale regels die hun feitelijke lastendrukver onder het toptarief houden. Meteen draagt zo’n aanpak bij aanversimpeling, transparantie en ontbureaucratisering. De oppositieén rechts staan hier machteloos tegenover, zo is deinschatting.

In de onderwijsfinanciën zit een onderdeel, dat ‘rijp’ is voorstructurele ingrepen die zouden bijdragen aan een Lange termijnbeleid van forse schuldreductie: de studiefinanciering.

Met het prestatiebeursstelsel van oud- PvdA-minister Jo Ritzenbouwt de overheid al jaren een aanzienlijk pakket uitstaandeleningen op die tegen ‘zachte voorwaarden’ afbetaald worden. Debasisbeurs en aanvullende beurs vormen daarin een giftdeel, in dezin van een kwijtschelding onder voorwaarden van studiesucces.

De grote groei van het aantal studenten – een gewenstbeleidsdoel voor het groeipotentieel van een hoogwaardige,vergrijzende kenniseconomie – zet extra druk op zulke uitgaven enschulden. Erger nog: als de langstudeerboete echt zou werken, gaathet studiesucces flink omhoog.  Dan moet OCW veel meerschuld/lening kwijtschelden, met dank aan het welslagen van heteigen HO-beleid.

Dreigende Bubble

De ramp zou voor De Jager niet te overzien zijn. Hij moet dan inzijn meerjarenbeeld niet alleen de grote kosten van de vergrijzingincalculeren, maar ook grote giften aan hoogopgeleide en veelalflinke inkomens verwachtende jongeren. Leg dat Henk en Ingrid maareens uit.

De SF zorgt derhalve voor twee in de staatsschuldencrisisongewenste patronen. Ten eerste voor inkomenssubsidie aan relatiefgoed tot zeer goed verdienende burgers. Uitgaven dus die nietprincipieel noodzakelijk lijken. Ten tweede voor een sterktoenemende schulden ‘bubble’ in de publieke sfeer, waarbij deoverheid bijdraagt aan de risico beperking van de particuliereleninghouders. Dat is een extra verhoging van de publieke schulden,die op gespannen voet staat met de noodzaak de staatsschulden vande EU-staten drastisch te reduceren.

In de USA hebben ratingagencies hier de stormbal al gehesen. Daar worden destudieschulden en leningen om deze te dekken als zeer negatievefactoren in de financiële markten voor de lange termijn gezien.

“The long-run outlook for student lending and borrowers remainsworrisome… There is increasing concern that many students may begetting their loans for the wrong reasons, or that borrowers – andlenders – have unrealistic expectations of borrowers’ futureearnings.” Er is dus alle reden voor Europese overheden om de eigenstaatsschulden niet verder op te voeren door zulke negatiefbeoordeelde leningen in stand te houden of voort te zetten.

Nieuwe coalitie

Voor ons land zou dit betekenen, dat de overheid eenaangescherpte variant van een zogeheten ‘sociaal leenstelsel’ in destudiefinanciering in enkele snelle stappen zou doorvoeren. In deKamer is daar een coalitie voor te vinden: VVD, PvdA, D66 en GL.Anderen, met name PVV, SP, CDA en CU voelen hier niet voor.

Het CDA is door De Jager en Van Bijsterveldt wel tot anderegedachten te brengen. Zeker als op enkele andere posten hetonderwijsbeleid van de minister extra ruimte krijgt, terondersteuning van ouders en scholen. De ‘Euro-coalitie’,’Pensioen-coalitie’ en ‘Kunduz-coalitie’ zou zich zo verderontwikkelen.

Maar De Jager zal zo’n 180 graden wending bij de SF nog verdermoeten doorzetten. De leningen zal hij zo veel mogelijk buiten depublieke uitgaven willen plaatsen, opdat zij niet langer een soortpinautomaat voor slim, jong volk bij de staatsschulden suggereren.Privatisering van de leningen met een minimale ‘sociaal risico’afdekking is dus aan de orde. Dat was ook het oorspronkelijke planvan CDA-minister Deetman bij de invoering van de WSF in 1986 endaar kan De jager dus op voortbouwen.

Meest actuele prognoses

Een gloednieuwe Europese analyse geeft nog aanvullendeargumenten om de SF te herzien. De vergelijkende studie vancollegegelden en beurzen in Europa door Eurydice laat zien, datNederland relatief veel van zijn HO-investeringen steekt instudiebeurzen. Bovendien lijkt dat van vergelijkbare ‘noordelijkekennisnaties’ alleen olierijk Noorwegen meer hiervoor is gaanuitgeven.

Finland en Zweden laten een langzaam dalende investering in SFzien. Denemarken heeft met de recente rechts-gedoogde coalitieszelfs een forse daling doorgezet bij de uitgaven voorstudiebeurzen.

De Jager en Van Bijsterveldt zullen de meest actuele prognosesvan de SF-uitgaven in dit licht met alarm hebben gelezen. Een meevaller in 2012 en 2013 is al opgeslokt doorde gaten van Edith Schippers. Voor de jaren nadien voorziet derijksbegroting tegenvallers bij SF.

Zou de langstudeerboete inderdaad leiden tot vlotter afstuderen,dan moeten OCW en Financiën ook nog meer giften uitdelen dan isvoorzien. Meer goedkope kredieten én meer giften dus aan jongerendie na hun studie goed gaan verdienen, dankzij de vergrijzendearbeidsmarkt. Dat is een uitgavenpatroon dat bij de scenario’s voorversnelde, forse staatsschuldreductie zeer gauw het rode potloodzal tegen komen.


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK