Autonomie HO onder liberale druk

De VVD leek al langer de sirenenzang van demaakbaarheidsgedachte moeilijk te weerstaan. Dit past wel bij deliberale wortels uit de Franse revolutie: door de staatgereguleerde vrijheid, gelijkheid en broederschap. Maar veel minderbij de meer Angelsaksische traditie van het Manchester liberalismeen zijn economische prikkels in een nachtwakersstaat. Het is meerRobespierre dan Adam Smith.
Die jacobijns-liberale trend heeft de VVD onder invloed van haarTON/PVV-vleugel wellicht nu meer in zijn greep gekregen. Daarin iser ook geen tegenstelling tussen enerzijds nadruk op ‘vrijheid vanmeningsuiting’ en anderzijds een fors centralisme vanoverheidssturing en controles uit wantrouwen tegen dievrijheid.
UU als middelpunt van discussie
In het hoger onderwijs beleid hopen de signalen hiervan zich nuop. Opvallend genoeg vaak rond het beleid en de strategie van deUniversiteit Utrecht. Meest scherp klonk het na de viering van hetsucces van de zoveelste rankings-bevestiging van de uitnemendekwaliteitsprestaties door het Nederlands HO en zijninstellingen.
Na de Shanghai Jiao Tong ranking – en vooral ook detoonaangevende CHE lijsten – gaf ook de methodisch opgefriste THEranking aan wat mondiaal de denklijn is:Nederlandse universiteiten behoren zowel als bestel als perinstelling in de bovenste regionen. En de UU is qua reputatiedaarvan de aanvoerder over het geheel gemeten.
Yvonne van Rooy reageerde namens haar universiteit opgetogen.Zij voegde daar het inzicht aan toe dat het beleid en besturing vanhet HO-bestel in de voorbije 20-25 jaar – dus sinds de invoeringvan Deetmans WHW – deze opgang mogelijk hadden gemaakt. Met namedankzij de fundamentele verbinding van autonomie enkwaliteitsverantwoording door de HBO- en WO-instellingen.
Opvallende hercentralisatie
De reactie op Twitter uit de VVD hierop was opmerkelijk. Geenomarming van dat zo vruchtbaar gebleken beleid van de laatsteCDA/VVD coalitie voor de huidige. HO-woordvoerder Anne-Wil Lucasstelde, “Yvonne van Rooy schrijft succes Universiteit Utrecht toeaan autonomie. Ze bedoelt: geef ons meer geld en bemoei je erverder niet mee.” Deze liberale interpretatie had jacobijnsepartijen als SP en PVV niet misstaan.
En zij staat niet op zichzelf. Het eerste jaar Rutte/Verhagenheeft zowel een opvallende hercentralisatie laten zien alstegelijkertijd andere, paradoxale bewegingen in het HO-beleid. Watis de koers eigenlijk? Nadruk op meer gestructureerd wantrouwen enHaagse directieven? Nadruk op ‘eigen verantwoordelijkheid’ enprikkels tot efficiency en doeltreffendheid?
De aanhangers van die eerste lijn zijn de oud-VVD-bestuurder enInholland-chef Geert Dales achter de hand zeer erkentelijk.Zijn bewind is “de metafoor” geworden voor heel veel in het HO, inde woorden van Dales’ opvolger Doekle Terpstra, inclusief vanhet naar de overheid toehalen van zoveel mogelijk bevoegdheid. Dezecasus is breed inzetbaar gebleken, niet alleen om ‘centrale
OCW geen stempelmachine
Halbe Zijlstra verwees er ook naar toen hij onderstreepte dathij bij zowel de UU als de UvA zichzelf niet als een stempelmachinevoor de voordrachten van bestuurders zou zien. Dat OCW bijInholland en alle andere bijzondere instellingen helemaal niet gaatover zulke
Deze benadering is ten principale dezelfde als die vanHO-woordvoerder Lucas in haar UU-tweet. En dezelfde als die van hetvoormalige Kamerlid Halbe
Juist eigen plannen met OCW afstemmen
Het HO-beleid van Rutte/Verhagen bevat ook een tegenovergesteldelijn, vooralsnog. Minister Van Bijsterveldt wil vooral ingesletendetailvoorschriften schrappen, zoals de VO-profielen enandere belemmeringen voor de onderwijsprofessie. Zijlstra wil VSNUen HBO-raad de prestatieafspraken voor profilering endifferentiatie laten opstellen. Maar tegelijkertijd moedigt hijindividuele instellingen aan hun eigen
Dit is weer geheel in lijn met het afscheidsinterview vanHO-staatssecretaris Mark
Eigen verantwoordelijkheid wordt bij de maatregelen richtingstudenten voorop gezet. Hun autonomie wordt bijvoorbeeld bij decollegegeld- en SF-ingrepen veel meer benadrukt dan die van deinstellingen bij andere beleidsdaden. Binnen de coalitie is het CDAmerkbaar bezig zich te hervinden en meer te profileren alsklassieke middengroepering met een sterk Europese inspiratie. Zelfsde recente speech van
Hij accentueerde het beginsel van de ‘zelforganisatie’ vanburgers, ‘de school aan de ouders’ én de noodzaak van eeninternationale visie. Zijn uithaal naar de xenofobe introvertie enanti-Europese affecten in de actuele binnenlandse politiek was daarbij karakteristiek. En ook dit thema is in hetHO-beleid snel aan het opkomen als principieel conflictpunt.
Wordt het Venlo of Utrecht?
In de VVD klinken geluiden om de financiering van buitenlandsestudenten aan banden te leggen en hun
Het is dus nog niet uitgemaakt wie in jaar 2 van Rutte-1 deoverhand krijgen: de Jacobijnen van de nieuw-rechtse maakbaarheidof de Deetmannianen van de differentiatie. Wordt het Venlo ofUtrecht?
