De nieuwe kleren van religie
In de bundel De nieuwe kleren van religiositeit gaanverschillende lectoren in op de vraag welke rol religiositeittegenwoordig nog speelt. “De sensibilisering voor (vormen van)verborgen religiositeit en het zichtbaar maken en de articulatievan verborgen religiositeit vragen om nieuwe, specifieke methodenvan onderzoek en educatie. De idee van verborgen religiositeit zelfvraagt om een theologische, filosofische encultuurwetenschappelijke verheldering”, wordt gesteld in deinleiding.
Waar moet religie gevonden worden?
Naast de afscheidsrede van Van der Tuin zelf, wordt debundel ingevuld door lectoren en docenten van Inholland en Fontys.Van der Tuin die na ruim 40 jaar op Fontys afzwaait, stelt bij zijnafscheid dat religie in de afgelopen jaren is getransformeerd. “Eris nog steeds religie maar we zouden het eerst en vooral moetenzoeken op andere plaatsen dan voorheen.”
Waar deze religie dan te vinden zijn, is volgens de publicistenniet eenvoudig te beantwoorden. Tuur de Beer, godsdienstpedagoog endocent bij Fontys, stelt zelfs dat religiositeit in het onderwijsver te zoeken is. “Nederlandse scholieren in het middelbaaronderwijs zijn steeds vaker jongeren die geen enkele bandhebben met grote religies en hun instituties. In het schoolvakLevensbeschouwing is het echter zaak om ze wel inzicht te geven indie tradities.”
Verborgen religie ook in muziek
Tuur de Beer ziet het als een ‘pedagogisch-didactische noodzaak’om leerlingen handvatten te bieden in het koppelen van hundagelijkse praktijken met de ideeën van de religies die er zijn.”Een poging om de einder te laten zien van wat voor velen in eersteinstantie toch eerst en vooral vlakland, magie of bijgeloof zoumoeten heten, maar uiteindelijk ons iets kan leren overtranscendentie en dus over (verborgen) religie.”
Niet alleen in het onderwijs is deze vorm van verborgen religieaanwezig, zo betogen andere onderzoekers die meeschreven aan Denieuwe kleren van religiositeit. Religie is ook sterk aanwezigin de muziek stelt UvT-hoogleraar Martin J.M. Hoondert. Hij vraagtzich zelfs af: “Zijn de componisten en musici dan de priesters vandeze tijd, de bemiddelaars van het religieuze? Juist in hunmuzische omgang met de werkelijkheid maken zij het religieuzeervaarbaar.”
Ook een muziekfestival vormt in die zin een omgeving waarin opeen andere ‘nieuwe ‘ manier omgegaan wordt met religiositeit enzingeving, ziet Fontys-promovenda Heleen Kommers. “Tijdens hetfestival zijn zowel musici als publiek performers: wezenlijk is hunrelationeel samenspel. Het festival biedt daarvoor een ritueleomgeving: gekenmerkt door een kwaliteit als belonging, eenafscheiding (ook door letterlijke grenzen) van het dagelijkse levenen een rijke symboliek.”
Leerling helpen zoeken
Leo van der Tuin stelt dat hoewel in nieuwe verschijningsvormen,de vraag naar zingeving, diepgang, duiding of iets dat de mensoverstijgt, blijft en alleen op een andere manier tot uiting komt.’De taal’ van religie speelt daar in een belangrijke rol en vormtook een barrière die overwonnen moet worden.
Inholland-lector Ina ter Avest brengt de discussie oververborgen religiositeit weer terug in het klaslokaal. Ter Aveststelt dat de docent een belangrijke rol speelt in de ondersteuningvan leerlingen in het vinden van hun eigen hiddenreligiosity. De docent helpt studenten als het ware ‘
“Leerlingen worden aangemoedigd tot een onderzoekende houdingnaar nieuwe en tot nu toe ongekende manieren van uitdrukking gevenaan eigen ervaringen die tot dan toe onzegbaar bleven, wat wijnoemen hidden religiosity. Niet alleen ontwikkelenleerlingen zodoende sensibiliteit voor hun eigen hiddenreligiosity, ook groeit de sensitiviteit voor de tot dan toeverborgen verlangens naar en ervaringen met transcendentie vanklasgenoten.”
Scheidend lector Leo van der Tuin sluit de bundel met zijnafscheidsrede waarin hij pleit voor religieuze educatie met defocus op het ruimte maken voor dat wat nog niet bedacht is.”Ruimte, in de letterlijke betekenis van een locatie, maarmisschien nog wel meer in overdrachtelijke zin van rust en tijd.Denken wat nog niet is gedacht: het oversteken van de grenzen vandat wat men zich bewust is en evident is, en het tot bewustzijnbrengen van wat nog onbewust aanwezig is.”
Het is het lesgeven over deze nieuwe ruimte of kleren vanreligie die essentieel is volgens Van der Tuin. “Lesgeven over (degevoeligheid voor) potentiële religiositeit (learning for hiddenreligiosity) is dus een fundamenteel proces voorafgaand aan de evenbelangrijke verwezenlijking van het onderwijs over en onderwijs uitreligiositeit.”
De
