De Europeaan in Groen
Dat conservatieve politici niet automatisch anti-Europa hoevente zijn blijkt uit het VU-promotie-onderzoek van Jelle Bijl.Opnieuw komt naar voren dat ‘oude calvinisten’ geen dorknopers ofnaar binnen gekeerde fundamentalisten zijn. Zo werd het beeld vanJohannes Calvijn recent al
Groen van Prinsterer stond bij velen tot nu toe bekend om eennaar binnen gekeerd, behoudend nationalisme, calvinisme enorangisme. Dit als reactie op de universalistische, Jakobijnsegeweldsverheerlijking van de liberale revolutie in Frankrijk. Groenverafschuwde de verbinding tussen wat hij ‘Ongeloof en Revolutie’noemde en ontleende daaraan zijn ideologische analyse en zijnpartij: de antirevolutionaire. Bijl: “Toch was hij een echteEuropeaan.”
Een uniek werelddeel
Negentiende-eeuwers dachten Europeser dan tegenwoordig wordtaangenomen. Kennis over negentiende-eeuwse Europabeelden is extrainteressant nu fundamentele vragen over Europa weer in de politiekeen maatschappelijke belangstelling staan. Ook in de huidigeeurocrisis zou Groen allereerst de vraag ter sprake hebben gebrachtwaar we met Europa nu eigenlijk naar toe willen en een evenwichthebben gezocht tussen nationale en Europese waarden.
Omdat Europa door het christendom was gevormd, beschouwde Groenzijn eigen werelddeel als uniek. Deze gemeenschappelijke cultuurkwam volgens hem tot uiting in het staats- en volkenrecht en in demaatschappelijke moraal en instellingen.
De samenhang van de ‘Christen-republiek’ of ‘Europeeschevolkerenmaatschappij’ werd in zijn ogen echter wel door derevolutiegeest van het ‘ni Dieu, ni Maitre’ aangetast. Hierdoorraakte Europa steeds meer bewoond door ‘boze geesten’ alsradicalisme en nationalisme. Dit soort geesten heeft hij alsEuropese antirevolutionair dan ook in vele geschriften bestreden.Dat de latere ARP in de herinnering van velen vooral de erflatervan vooruitstrevende christelijk-sociale politici als Aantjes en DeGaay Fortman was, is een gevolg van een verlate doorbraak in dejaren zestig en zeventig in gereformeerde kring.
Europese politici, diplomaten en geleerden
Dat Groen beslist geen starre denker was, blijkt uit hetideeëngoed waarmee hij altijd al werd geassocieerd, namelijk zijnkijk op de geschiedenis en de actualiteit. Dit ideeëngoed bood hemenerzijds de ruimte om politieke veranderingen te aanvaarden, maaranderzijds in de Europese discussie hierover wezenlijkevraagstukken aan de orde te stellen.
Dat Groen een betrokken Europeaan was, blijkt uit het feit dathij heel goed wist wat er in Europa speelde, zich via de literatuuren pers grondig en breed inlas en met tal van Europese politici,diplomaten en geleerden correspondeerde.
