Eeuwenoud recht meer dan actueel
Gedurende honderden jaren, tot in de negentiende eeuw, heeftdeze codificatie in Europa haar invloed doen gelden op diversedeelgebieden van het recht: op de rechtspraak, op dewetenschapsbeoefening, op de vorming van bestuursnormen en op destructuur en inhoud van de civielrechtelijke wetgeving die in de18e en 19e eeuw tot stand kwam. Ook het Nederlands BurgerlijkWetboek is er op geënt.
2000 later nog zo dichtbij
Prof. Anton Zijderveld vertelt er bij gelegenheid van dedefinitieve Nederlandse vertaling dit over:
“Ik werd als cultuursocioloog tijdens het lezen van deze tekstenvooral door twee aspecten getroffen. Ten eerste was het kennisnemenvan al die gevallen uit het alledaagse leven van de Romeinen aanhet begin van onze jaartelling meer dan een zich vermeien in hetanekdotische. Mij viel op hoe dicht deze mensen met hunprivaatrechtelijke besognes bij ons staan.
Bijna twee millennia scheiden ons van hen, een enorme evolutiein het menselijke kennen en kunnen heeft zich in al die eeuwenvoltrokken en desondanks kunnen we de emoties, de gedachten en degedragingen volledig begrijpen en zelfs navoelen. Alleen devanzelfsprekendheid waarmee de slavernij als privaatrechtelijkinstituut wordt aanvaard, staat inmiddels ver van ons af (alhoewel,dat is ook pas minder dan anderhalve eeuw het geval).
Wat mij ten tweede opviel, is de welhaast moderne rationaliteitwaarmee telkens weer getracht wordt om uit individuele enparticuliere handelingen en gebeurtenissen algemeen geldige engeldende juridische consequenties te trekken. De bijnaWittgensteinse rationaliteit die tracht de duisternis van emotieste doorbreken, dit nauwgezette, bijna precieuze zoeken naar(juridische) waarheid geeft aan de teksten een kracht die dedecennia en eeuwen met hun enorme culturele en historischediversiteit overstijgt.
Natuurlijk hebben de redeneringen en oplossingen die gebodenworden inhoudelijk allang geen rechtskracht meer. Maar de geest, dementaliteit inderdaad de tenor iuris is zeker in dehuidige postmoderne tijd opvallend actueel!
Ondanks het Europa-zonder-grenzen
We zien immers hoe de kerken en de theologie hun ordenende, hunzekerheid en troost biedende werking verloren hebben. We zienbovendien hoe het recht en dus de rechtvaardigheid de ars boniet aequi in formalisme en professionalisme dreigen teverdampen. Hoe goed is het om dan terug te keren naar de bronnenvan onze Europese rechtscultuur en ons door middel van eenressourcement geestelijk te wapenen en te sterken.
De Europese Unie is vooral een economische en eenbureaucratisch-abstracte unie. De discussies over een Europesegrondwet zijn nog nauwelijks begonnen, laat staan dat we enigerleibesef hebben van wat ons in dit werelddeel cultureel kan of zoumoeten samenbinden. Ondanks het Europa-zonder-grenzen houdendiverse vormen van nationalisme ons Europeanen van elkaargescheiden. Spruit [de hoogleraar die de vertaling van het Corpuster hand nam]heeft aan het slot van een rede die hij 16 mei 1987aan de universiteit te Maastricht heeft gehouden, terecht opgemerktdat de universaliteit van de Romeins rechtelijke ratio bij uitstekgeschikt is om dat wat ons nationaal gescheiden houdt, teoverstijgen.”
Open bron houden
Drijvende kracht als hoofdredacteur en co-vertaler was prof. mrJ.E. Spruit, emeritus hoogleraar aan de Universiteit Utrecht. Metcollega’s uit Nederland en België werkte hij bijna 25 jaar aan demonumentale reeks. Hij zegt: “Het Corpus Iuris heeft een enormeinvloed gehad op de vorming van het westerse rechtsdenken. Desystematiek en de begrippen die het huidige privaatrecht gebruikt,maar ook veel algemene begrippen uit het strafrecht en hetstaatsrecht – ze zijn allemaal rechtstreeks afkomstig uit hetRomeinse recht. Het is belangrijk om die bron open te houden voorjuristen.”
Met de vertaling van het Corpus Iuris Civilis hebben deKoninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) en deUniversiteit Utrecht willen bijdragen aan een beter begrip van dehistorische ontwikkeling van het recht in Europa en willen zijvoorkomen dat de belangrijkste bron van – onder meer – hetNederlandse en Belgische recht in de vergetelheid raakt.
Meer informatie vindt u hier
