Tijd rijp voor eScience
Aan de grote vergadertafel van het Netherlands eScience Centerop het Amsterdam Science Park zitten Amandus Lundqvist (voorzitterSURF) en Jos Engelen (voorzitter NWO) naast elkaar. De één na deander vuurt enthousiast salvo’s vol tekst en uitleg af over hetgezamenlijk oprichten van het eScience Center. Lundqvist: “De tijdwas er rijp voor, misschien iets te rijp zelfs. Het idee achtereScience is zo simpel en in potentie zo verrijkend dat ik wel eensdenk: ‘we hadden er nog eerder mee moeten beginnen!'”
Engelen noemt de opdracht van NWO en SURF via het <ahref=”http://esciencecenter.com/” target=”_blank”>eScienceCenter ‘mensen en middelen bij elkaar brengen en zo iets nieuwsop gang brengen’. “Velen denken bij eScience eerst aan ‘elektronic’ten behoeve van ‘science’ , niet aan ‘enhanced Science'”, legtEngelen uit. “De ‘e’ staat echter voor enhanced, voor verrijking eninnovatie van de wetenschap. Het centrum beoogtwetenschapsbeoefening ‘enhanced’ te maken door geavanceerde “BigData” -analysetools, en ICT-methodes uit andere wetenschappelijke disciplines in te zetten voorwetenschappelijk onderzoek. Daarnaast helpt het centrum dezetools innovatief en creatief in te zetten. Zo is eScience ook eenaansporing tot interdisciplinariteit. Logisch dus dat SURF en NWOdit samen hebben opgepakt.”
De ‘linking pin’
Lundqvist en Engelen onderstrepen beiden het belang van hetadvies van het ICT Regieorgaan voor de totstandkoming van heteScience Center. “Dit advies met een totaalblik op dee-infrastructuur en de ontwikkeling van ICT voor de wetenschapheeft ons de echte impuls gegeven. We zagen dat we én vernieuwendewetenschappelijke projecten en moderne eScience-concepten moetencombineren, én de noodzakelijke e-infrastructuur daarvoormoeten uitbouwen. Zoiets samen uitvoeren is veel krachtiger endoelmatiger”, aldus Engelen.
Lundqvist noemt ook de AWT-studie naar de toppositie van onsland bij de ‘enhanced science’ ontwikkeling als extra aansporing”om de cruciale stappen te zetten om zoiets dan ook te gaan dóen.”Met deze impulsen en de aanknopingspunten in de sterke punten inhun beider organisaties besloten NWO en SURF het eScience Center opte richten als ‘linking pin tussen de wetenschap in concreteuitvoering en de e-infrastructuur’. Engelen: “We zijn allebeiA-merken. Op terreinen als Open Access en nu ook eScience weten wesamen de positie en kansen van ons land optimaal te maken.”
Elf prioriteiten
In het voorjaar hebben Engelen en Lundqvist prof. Jacob de Vliegbenoemd als directeur van het eScience Center. Hij en zijn teamhebben elf onderzoeksgebieden geïdentificeerd waar ze deontwikkeling van eScience nadrukkelijk gaan intensiveren. “Bijsommige disciplines zal dit makkelijker gaan dan bij andere”, zegtLundqvist. “Niet elk domein kan direct vooroplopen. Je ziet dat inNederland de astronomen er direct mee aan de slag zijn gegaan, deeHumanities zijn nog in opkomst.”
Via eScience integrators en eScience engineers brengt hetcentrum eScience naar de wetenschap. De engineers zijnwetenschappers met geavanceerde ICT-kennis die nieuwe technologieënen concepten ontwikkelen en implementeren. Zij helpen anderewetenschappers deze te gebruiken en de data ervan te interpreteren.De integrators zijn toponderzoekers die bekend zijn met demogelijkheden van eScience. Binnen de elf prioriteitsgebiedenzetten zij nieuwe eScience-projecten en -samenwerking op. “Datgeldt ook voor de verbinding tussen fundamentele en meer toegepastevormen van wetenschapsbeoefening. In de USA is men bijvoorbeeldeScience aan het inzetten voor het ontwikkelen van de vertaalslagenvan innovatieve kennistoepassingen naar handzame modellen dieslimme MKB-bedrijven kunnen gebruiken. Daar kunnen wij vast wat vanleren”, meent Lundqvist.
Nederland voorbeeldland
Nederland loopt momenteel wereldwijd wel voorop bij eScience,vervolgt Engelen. Het behouden en vergroten van die voorsprong isvoor SURF en NWO van essentieel belang. Ze zien dit als eengezamenlijke verantwoordelijkheid. Lundqvist: “We zijnvooraanstaand dankzij de hoge ontwikkeling van techniek en kennis.Daarnaast vormen we geen ‘bedreiging’ voor de andere grote systemenof landen, maar zijn we wel groot genoeg om voluit een belangrijkerol, ook voor hen, te vervullen.”
“In andere landen is de ontwikkeling van eScience vooral’tech’-gedreven, verklaart Lundqvist. “Hier niet. Wij zetten in opeen science-driven benadering. Het gaat erom dat wetenschappers inhun werk de beste middelen hebben om met de noodzakelijke ICT endata om te gaan. Onze benadering trekt nu al internationaal deaandacht, de Scandinaviërs zijn bijvoorbeeld zeer geïnteresseerd.De Aziaten blijven vooralsnog wat achter.”
“De wetenschap in Azië bloeit volop, maar het ontbreekt wel aande capaciteit die nodig is om zowel infrastructuren, inhoud als ookeen stevige traditie van wetenschappelijke interactie te verbinden.In Azië leeft nog te veel de neiging om op alle terreinen te gaanvoor ‘heel groot’, ‘de meest zware’ en dergelijke bij apparatuur eninstituties. Belangrijk is echter ook de vraag wat je er dan meekunt doen in een veel breder verband. Dan komt eScience echt om dehoek kijken”, licht Lundqvist verder toe.
Geldbesparing door hergebruik
NWO en SURF hopen met de ‘science driven’ benadering ook nieuwesamenwerking te verkennen via eScience, niet alleen om nieuwe toolste ontwikkelen maar ook om oude efficiënt te hergebruiken. Dat kande Nederlandse wetenschap veel geld besparen. “Maar dat lukt alleenals men vertrouwen krijgt in elkaar. Als wetenschappers elkaarservaringen leren kennen en daar nieuwe vormen van data-benutting enandere toepassingen leren ontwikkelen, dan zal het ‘hergebruik’ vantools en succesvolle onderzoeksstrategieën impulsen krijgen. Detijd lijkt hier echt rijp voor”, zegt Engelen.
De grootste kansen zien Engelen en Lundqvist nu bij de lifesciences. Maar ook de eHumanities bieden grote mogelijkheden voorsprongen vooruit, zoals bijvoorbeeld de ‘Verrijkte Publicatie’ overde 16e eeuwse <ahref=”/201107/renaissance-muziek-verrijkt.aspx” target=”_blank”>componist Josquin des Prez fascinerend laatzien.
“Onderzoek naar systeembiologie, bijvoorbeeld, vereist zulkediepe verwerking van gegevens en we genereren op dit gebied zoongelooflijk veel data, dat je heel slimme manieren nodig hebt omdaar de echte sprongen vooruit in kennis en innovatiekansen eruitte kunnen halen”, aldus Engelen. Een vergelijkbare uitdaging is hoede astronomen bij LOFAR de enorme data-hoeveelheden uit het diepsteheelal benutten. “Hoe je daaraan vragen kunt stellen is dan ineensheel relevant. Het gaat er om slimheid van onderzoeksstrategieën ende inzet van fysieke capaciteiten van data te verbinden met elkaar.Dat is over de grenzen van de wetenschappen heen aan de orde.”
Topsectoren en MKB
Voor het eScience Center en de ontwikkeling van dit thema zien NWOen SURF dan ook een reeks wezenlijke partners. “De thema’s die wijnu ontwikkelen en die van de topsectoren en hun boegbeelden latenal veel synergie zien”, zegt Engelen. “Dat moet ook, vind je niet?”plaagt hij Lundqvist die als ‘boegbeeld’ van de ELI-topsectorhightech optreedt.
Het misverstand moet vooral niet rijzen dat eScience alleen ietsvan wetenschappers in universitaire laboratoria is. “Oh nee!” zegtEngelen. “Kijk naar dat voorbeeld uit de USA en de inzet vaneScience-tools voor de innovaties in het MKB. We zullen met hetHBO, de lectoraten daar en met innovatieve MKB’ers veelverbindingen moeten leggen. Hopelijk staan er een aantal lectorenop die zullen zeggen: “hier kunnen wij wat mee”. En dan bedoel ikniet alleen in het onderzoek voor het MKB, maar ook in de eigenopleidingen. Want eScience biedt zo veel nieuwe mogelijkheden.”
REACTIE LIETEKE VAN VUCHT TIJSSEN
Het nieuwe eScience Center waarvoor SURF en NWO de handen ineenhebben geslagen, ontmoet direct enthousiasme bij Lieteke van VuchtTijssen. Zij was er immers al bij toen de universiteiten inNederland een voortrekkersrol gingen vervullen in het ontwikkelenvan het dataverkeer via computers en daarna via internet.
Van Vucht staat er op dat haar voorganger in het bestuur van deUU, Hans Rosenberg, hier met ere genoemd wordt. Een visionair diezich in al die tijd heel hard heeft gemaakt voor de samenwerkingvan de universiteiten tot wat nu SURF is en Nederland voortrekkerheeft gemaakt, ook bij de komst van het internet.
Eerste e-mail
“Op een gegeven moment stuurden we de eerste e-mail naar destudentenflat op de Flatweide in Zeist, dat was wel een historischmoment. Ik weet nog dat er hele discussies waren of wij bij denieuwbouw van een UU-locatie wel glasvezelkabel moesten aanleggen.Of dat nou wel zo nodig was. Ik vond van wel en heb dat toendoorgezet. Gelukkig maar.”
Internet en het gebruik ervan hebben in de jaren erna eenenorme vlucht gekregen. Wat ooit als een experiment bij profLeonard Kleinrock in UCLA begon [lees <ahref=”/print.aspx?id=14116″target=”_blank”>hier zijn interview met ScienceGuideover zijn uitvinding], is nu voor iedereen een vanzelfsprekendheid.Gaat dat met eScience ook zo gebeuren?
Samenwerking met MKB
“Het nut van eScience is ook voor het HBO buitengewoon sterk, zoblijkt uit wat Engelen en Lundqvist hier nu al weten te schetsen.Met name in samenhang met het Midden- en Kleinbedrijf op het gebiedvan innovatiemodellen. Dat Amerikaanse voorbeeld van Jos Engelen isvoor ons HBO, WO en bedrijfsleven een heel goedevingerwijzing.”
Op het gebied van eLearning is Inholland al druk bezig met eenlectoraat, maar ook eScience verdient volgens Van Vucht zeker eenplek in de ontwikkeling van de komende jaren. Op de suggestie vanScienceGuide om in elk geval Inholland-lector Daan <ahref=”/200804/spanning-tussen-onderzoek-en-praktijk-van-de-lector.aspx” target=”_blank”>Andriessen hier aan te linken is zeenthousiast. “Een hele goeie, daar had ik zelf nog niet aangedacht, maar nu je het zegt!”
