Wageningen bloemkool, Delft water
De discussie over de agenda’s van Veerman en Zijlstra betekenenvoor universiteit en hogeschool gaat een nieuwe, heftige fase in.Wat moet er wel en wat moet zeker niet in de hoofdlijnenafsprakenmet OCW? Welke prestaties zijn wel of niet zinvol als nieuwebenchmarks? Rullman, Bormans en Sistermans kruisten op het NHOC dedegens over de conclusies die nu actueel worden.
Profilering geen doel op zich
Bormans greep eerst terug op “wat Veerman nu eigenlijkbedoelde”. Profilering en differentiatie waren wel belangrijk, maarvooral een middel. “Het was allereerst een kwaliteitsagenda. Wewilden meer meegeven, ook door intensiever onderwijs, maar vooraldoor slimmere mensen uit het hoger onderwijs te laten stromen.Mensen dus die zelf actief leren nadenken, leren onderzoeken.Daarvoor is in het HBO bijvoorbeeld de onderzoeksontwikkelinginstrumenteel.”
Profilering is een kwaliteitsinstrument, niet een doel op zichdoor bestuurlijk processen voorop te zetten, benadrukte deHAN-voorzitter. “Profileren is niet ophouden met een goed aanbod.Hogescholen zullen een brede regionale bacheloropzet houden, omdatdaar behoefte aan blijft bestaan.” Bovenop dit assortiment zullenzwaartepunten met lectoraten, bedrijven en masteraanbod groeien,waaraan sterke bacheloropleidingen zich nog meer aan zullenoptrekken, als ook meer LevenLangLeren-aanbod in deeltijd.
Rullman noemt profilering voor het WO vooral het versterken vande ketens van kennisrelaties. Elke universiteit heeft vanuit haarprofiel met meervoudige zwaartepunten van diverse aard netwerken omzich heen van zowel hogescholen, R&D-instituten als TNO,bedrijven en collega-universiteiten uit heel de wereld.
Nederland heeft veel te verliezen
“Dat kan omdat onze reputatie als bestel heel sterk is, dat isde voorbije generaties opgebouwd”, zei Rullman. Bormans voegt toe:”De universiteiten staan allen in de top 250 van de wereld.Nederland heeft veel te verliezen.”
Dat benadrukte ook Sistermans. Hij zei dat ons land voor de top5 ambitie de basis in huis heeft en ook heeft weten te leggen.”Maar kunnen we de investeringen vervolgens niet realiseren, danmoeten we realisme opbrengen. Wees dan eerlijk.”
Sistermans wees erop dat het kabinet veel van zijn advies overVeerman had overgenomen, maar dat financieel gezien het beeldmoeizaam is. “Het zal meer geld kosten als je meer kwaliteit wilten dat geld is er niet. Dat HBO en WO desondanks de uitdaging vankwaliteit en profilering oppakken is te prijzen. De mensen die wijdit vragen waar te maken onder deze omstandigheden hebben bijna eenonmogelijke taak. Maar besef wel, we hebben dit als land zobesloten te doen en dus moeten we aan de slag.”
Curieuze verhalen
Een van de “curieuze verhalen” die Bormans soms over de inhoudvan Veerman hoort, is dat er gepleit wordt voor selectie aan depoort over de volle breedte. Hij onderstreepte: “Het gaat om ruimtevoor meer soorten van selectiviteit bij opleidingen die een scherpprofiel weten te realiseren. Dat is echt iets anders. Wat iedereenmoet doen is indringender beroepsbeelden en dergelijke zichtbaarmaken en via intakegesprekken en instroomtoetsing studenten veelhelderder tot hun keuze brengen. Dat kietelt bij debachelorinstroom meteen de motivatie veel sterker.”
Sistermans zei kortaf: “numerus fixus is geen selectie.Selectief moet je zijn aan twee kanten. Bij de instroom van destudenten waar dat kan en binnen de onderwijsorganisatie bij hetvoortdurend begeleiden en via vele selectiemomenten na de poort.”Het formuleren van eigentijdse benchmarks voor kwaliteit, profielen docentenniveau is op basis van Veerman volop gaande. Maar of OCWop deze manier er naar kijkt? Daar werd omzichtig en soms schuddendop gereageerd.
“Bij profilering is men zover nog niet”, zei Bormansbijvoorbeeld. “Wageningen doet Bloemkool, Delft doet water en zoleg je de profielen vast”, schamperde Rullman over de huidigediscussie in Den Haag. Onderzoekszwaartepunten op wereldschaal zijnvolgens Bormans toch echt iets anders qua profilering en vereistmeer beleid dan het uitruilen van bacheloropleidingen tussenregio’s.
Sistermans pleitte voor meervoudige profileringsvisies. Hijstelde vast dat men in het HBO profielen ook afstemt op regionalezwaartepunten bij innovatief bedrijfsleven en op het WO datdichtbij de hogeschool gevestigd is. De kennisketens die Rullmanschilderde, kunnen zo nog veel rijker worden ingevuld. “Bij allebetogen over profielen moet je niet vergeten dat het Nederlands WOals een netwerk van instellingen opereert op wereldschaal. Datrelativeert nogal”, zei Rullman hierop.
Bloemkool-water-discours
Bormans zag in het Haagse ‘bloemkool-water-discours’ nog eenrisico. Hij waarschuwt voor het willen sturen via centraleparameters en zo geld willen verdelen. “Bekostigen via allerlei aanelkaar gekoppelde criteria is te mechanistisch en kent ruwe,welbekende perverse effecten. Het is meestal een voorbeeld vanmodellen-denken. “
Wel zou een voorwaardelijke financiering bij inhoudelijkethema’s een bruikbaar idee kunnen zijn. “Het ruw van bovenafuitruilen van activiteiten zal niet werken. Als je zo debèta-opleidingen zou benaderen dan leidt dat alleen maar totverlies van studenteninstroom die we nu juist zo nodig hebben.”
