Noord Korea Kennisland

Heen

De Ilyushin van Koryo Air was uit de jaren zestig van devorige eeuw. “Dat zag je aan het behangetje. Dat voelde je aan destoelen die alle kanten op bewogen als je ging zitten. Eigenlijksteeg het toestel in Beijing nog vrij snel op. Maar binnen kreeg ikal gauw een sciencefiction gevoel van vroeger. De airco werkte nietgoed, er ontstond een mist van druppeltjes door heel het toestel,net een oude film over een verre planeet.

(foto’s: Farid Tabarki)

Hoogtepunt van de heenreis was de lectuur die werd uitgedeeld. Ikkreeg de Pyongyang Times, een opinietijdschrift van het regime, eensoort Vrij Nederland van Noord Korea. Koppensnellen was dus eenfeest: ‘Kim Il Sung’s complete works published’, ‘Coupledevote themselves to transport services’ en ‘Kim Jong Il sees lightcomedy’.

Toen mocht ik ook nog het business maandblad lezen. Helemaal apart,de Forbes van de laatste stalinistische economie. Delay-out was begin jaren 80, DDR-designers waren de laatste -denk – ik die ze hebben ingehuurd, toen dat nog kon.

De inhoud was fascinerend. Allemaal stukken over de succesvollebedrijven, hightech en innovatief in heel het land. Bijvoorbeeldover een nieuwe maalmachine in een bakkersfabriek, die hiervoorspeciaal door Kim Jong Il was bezocht ter goedkeuring. NKKL dachtik, Noord Korea Kennisland. En dat nadat er weer een miljoen mensenwas verhongerd na overstromingen en misoogsten.”

Aankomst

“Het vliegveld van Pyongyang heet natuurlijk naar vaderKim: Kim Il Sung International Airport. Het ziet er uit als foto’svan Schiphol uit 1963, met van die aanrij-trappen en busjes die dereizigers enkele meters verderop naar de aankomsthal rijden. Ik waswel opgelucht dat we heelhuids geland waren, dat klopt wel. Hetwas er stil, je kunt alleen naar Moskou of Beijing vliegen,want de vluchten naar Vladivostok zijn vervallen.

Alles moest open in de aankomsthal. De mobiele telefoons moest jeinleveren. Ik was gewaarschuwd daarvoor en liet mijn I-Phone achterin Beijing. Mijn laptop mocht ik dan weer wel meenemen door dedouane. Heel vreemd natuurlijk.

Enkele Amerikanen uit ons vliegtuig waren niet gewaarschuwdblijkbaar. Onverbiddelijk werden hun telefoons ingenomen. “This isan invasion of my privacy” raasde een van hen verontwaardigd. Ikkon me nog net inhouden en niet in lachen uitbarsten. ‘In welk landdenk jij te zijn geland?’, dacht ik.”

Onderweg

“Ik was [in september 2010, vlak voor de onthullingvan de aanstaande opvolging binnen de familieKim] toegelaten omdat ik het grote Arirang Festival wildebezoeken en er zo’n 2000 westerlingen konden komen. Het zijn immers’the mass games’ van het land en dus wil men mensen van buiten erbij, maar niet te veel en vooral Chinezen. De 50 mensen met wie ikaankwam werden in 3 groepjes van zo’n 15 opgedeeld die allemaal eenverwante taal leken te spreken. Bij ons het engels, want het warenAustraliërs, Denen, Nederlanders, Belgen, Britten en zo. Dieindeling bleek geen toeval.

We kregen namelijk vier vaste begeleiders mee, plus eencameraman. Die filmde echt alles wat we deden, heel onwerkelijk. Enhet leverde een DVD op die we aan het eind van de reis voor€ 20 konden kopen. Valuta-inkomsten dus. De begeleiders blekenniet alleen Engels te kunnen, een Vlaamse medereiziger ving op dateen van hen ook Nederlands verstond, de anderen waarschijnlijk ookDuits en dergelijke. Zo werden we extra in de gaten gehouden,vermoedelijk.

Ons hotel was uit de jaren negentig. Het stond op een eiland in derivier van de hoofdstad. En dus kon je niet zomaar naar buiten, destraat op, de stad in. We waren ingekwartierd in het Alcatraz vanKorea, zo leek het wel. Binnen was het modern, gerund werd hetvolledig door Chinezen. Zo werd elk contact met de plaatselijkebevolking minimaal gehouden.

Daarin gaat men heel ver. Met de bus werden we tot even buitenPyongyang vervoerd en in een dorp mochten we foto’s maken. Mits jedat van tevoren vroeg, bij elk plaatje dat je wilt schieten. De busreed ons naar het dorpsplein en stond stil in een kring van wittestrepen op de weg. Daarbinnen mochten wij op en neerlopen. Eromheen was een tweede, wijdere markering aangebracht en tot daarmochten de dorpelingen lopen. Het was aapjes kijken, van tweekanten eigenlijk. Heel onaangenaam voelde dat.

Verkeer is er eigenlijk niet in de stad. Straten zijn leeg.Iedereen loopt, ik zag ook nauwelijks fietsen, zoals je in Chinawel massaal ziet. 3 miljoen inwoners in Pyongyang en alles gaat tevoet.”

Het verplichte deel

“We werden in de ochtend met een busje naar het beeld vanKim Il Sung, de grote leider, gereden. In de stromende regenmochten wij wel een paraplu dragen, maar de Noord Koreanen moestenblootshoofds naar de voet van het standbeeld lopen, in groepen vanbedrijven, scholen en organisaties. Men brengt dan bossen bloemenmee of een grote vaas met bloemen en legt die neer en buigt.

Ik kon er zeker een half uur rondwandelen, je mocht ook foto’smaken. Op verzoek. Dan houden ze in de gaten hoe je de foto neemt.Want het enorme bronzen standbeeld mag alleen in volle omvang er opkomen. Doe je dat niet of vergeet je dat precies te doen, nemen zeje camera in.

Tijdens het bezoek aan het standbeeld zag ik ineens iets heelaardigs. Er rijdt over het plein een wagentje rond, dat de bloemenen de vazen na een tijdje weghaalt voor het beeld. Die rijden zedan naar een bijgebouw, waar ze allemaal opgestapeld worden. Devazen zijn allemaal hetzelfde en het leek er op dat ze gewoon weertevoorschijn worden gehaald voor een volgende groep bezoekers. Eensoort cradle to cradle aanpak, heel verrassend en eentikje komisch ook.

De vaste rondtour bracht me ook naar het grote centrale plein, waarMarx, Lenin en Kim groot uitgestald over uit kijken. Tienduizendenmensen waren daar aan het oefenen voor de turnvoorstellingentijdens het festival. Men zorgt op allerlei manieren ervoor dat ditpermanent op het netvlies van de bevolking staat. In een zijstraatlagen de duizenden tasjes van de mensen die aan het oefenen waren,bewaakt door burgers.

Zo wordt alles bewaakt, op elke kruising staat een soort vanstraatwachten die mensen vragen wat ze doen en hun pasjevragen. Een Noord Koreaan loopt ook zelden alleen over straat, menis in groepjes. Een losse wandelaar wordt snel aangesproken.

Ook in de metro is men afgeschermd. We werden naar de eindhaltegereden voor een bezichtiging van dit monument, enorme mozaïekenvan Kim Il Sung in het station, zeer indrukwekkend allemaal. Toenmochten we instappen, in een wagon met enkele Noord Koreanen diegeen krimp gaven. Na een stukje rijden gingen we er bij de volgendehalte direct weer uit. Ons busje stond al weer klaar voor deuitgang en reed ons verder. Eén halte vanaf het eindpunt was dushet toegestane traject.”

Het Museumplein

“Het Korea Museum is officieel het nationaal historischmuseum. Maar het behandelt slechts één onderwerp: de oorlog enoverwinning van Kim op Amerika. Alles voor 1950 is ‘de periode vande Japanse overheersing’ waaruit niets historisch te melden oftentoon te stellen valt. Alles buiten de oorlog is de periode vande leiding van Kim en die is overal om je heen, dus daar valt ookniet historisch over uit te wijden. Dat is immers nietvoorbij.

Een bijzonder document in het museum is de ingelijste brief van president Lyndon Johnson, waarin hij spijtbetuigt voor de grensoverschrijding door een schip en smeekt om devrijlating van de gekaapte Marines. Die brief moesten wenatuurlijk heel precies bekijken! Een dame in kittig uniform gaf inperfect Engels uitleg, met een aanwijsstok. Ze was prettigkordaat.

Op het plein voor het oorlogsmonument was één kraampje. Daar kon jeflesjes drinken kopen, maar de bevolking heeft primairvoedselbonnen voor de loketachtige winkels. Zag ik daar in datkraampje zomaar een blikje Coca Cola staan! Meteen er op af, eencollectorsitem.

En toen merkte ik hoe het is om te leven in een soortgeen-geld-economie. Ik had een biljet van 10 yuan, ongeveer 1 eurowaard bij het officiële wisselen. De winkelier wees dat meteen af,dat kon echt niet. Hij had zoveel wisselgeld helemaal niet en zomeer en ik kon geen voedselbon overhandigen. Ik bood aan hem hetbiljet te schenken in ruil voor dat mooie blikje, maar ‘oh nee!’,afwijzende gebaren. Op dat moment snelde een begeleider toe en dieregelde het streng. Ik kreeg mijn blikje, de kraamhouder moest hetbiljet aannemen.”

Het Festival

“Vrijdagavond werden we naar het stadion gereden. Debevolking kwam bijna allemaal lopend. 5000 mensen keken naareen show waaraan 100.000 uitvoerenden deelnamen. 20.000 ervanzitten tegenover je met borden die illustraties vormen en80.000 voeren op het veld hun kunsten uit. Op het vaktegenover onze zitplaatsen zaten de duizenden scholieren die met debekende gekleurde borden voor de wisselende massabeeldenzorgden.

Die kinderen moesten nog wel voorbereid worden, dat was erg leukom te beleven, want dat zie je in documentaires en zo nooit. Eenkwartier van tevoren werd een soort testbeeld gedaan, werden rijenscholieren verzet naar andere stoeltjes, zodat elke kleur preciesgoed zou zitten.

Anderhalf uur duurde de show. Men heeft grootschaligheid en hetperfectionistisme van de rituelen uit Oost-Europa in dejaren vijftig naar een gigantisch niveau opgeschaald. Hetverhaal van de opera-gymnastiek-variété voorstelling was dat vanhet museum. De Japanners werden er eerst uitgeschopt onder leidingvan Kim Il Sung. Dan vallen de Amerikanen binnen, maar het volkvecht dapper terug. De Chinezen komen als broedervolk helpen,kinderen in pandapakjes stelden de warmte en goedheid van hetChinese volk voor.

En zo kwam de hereniging van heel Korea tot stand. Heel sterkwas het accent ‘alleen China en wij kunnen dit samen klaar maken!’Het is allemaal van een macabere schoonheid. Want je weet dat ditfestival alleen maar kan, omdat de bevolking wreed, maar dan ookecht heel wreed, wordt onderdrukt.

Er waren in al die massatableaus maar twee foutjes te beleven.Een scène vol kerstboomlichtjes liep niet goed omdat ze begonnen teknipperen. Er was een stroomprobleempje. En bij een acrobatischesliert kinderen op fietsjes viel een jongetje van zijn driewieler.Hij moest als een gek achter de sliert aanhollen om niet klem tekomen in de volgende groep. Dat was zo zielig, want het wasnatuurlijk niet de bedoeling dat we er om konden lachen….”

Kunst en samenleving

“Heel het festival en alles er omheen heeft een duidelijkekernfilosofie: ‘Zulke schoonheid is alleen  mogelijk doorcollectieve productie.’ De naadloze perfectie van het massaproductis de ultieme maakbaarheid. Het individu wordt daarin letterlijkopgeheven. Hij gaat op in het geheel. Van deze permanentepeerpressure en de ideologie van het bewind is zo’nfestival de artistieke expressie. En die filosofie plaatstzich bewust tegenover de Westerse idee van het wezen van de kunst:oorspronkelijkheid, individuele expressie.

Ook de grote monumenten drukken dit uit. Noord Korea is in diebeelden en mozaieken een kennisnatie vol creative industry!Anders dan in de Sovjet-beelden staan er niet alleen een arbeideren boerin met hamer en sikkel op het voetstuk. Een man in kostuumdie een penseel de lucht in steekt staat tussen hen in.

Het officiële logo van Noord Korea als communistische staat kenteen hamer, sikkel én penseel. Zo is – eigenlijk heelAziatisch dacht ik – ook de oude mandarijnenklassegeïncorporeerd in het marxistische maatschappij-concept. Bewustanders dus dan bijvoorbeeld Pol Pot in Cambodja deed.”

Huiswaarts

“De avond van het festival waren in het hotel onze tassendoorzocht. Bij een gesprekje met de begeleiders had een van dedeelnemers laten vallen dat  Google Maps ook voor devoorbereiding van zijn trip zo handig was geweest……..kijk, dat isnatuurlijk heel erg verboden daar. Je kon met je laptop daar echtniet op komen, ook op ScienceGuide niet. Ik wist dat jullievorig jaar alleen uit Noord Korea niet één bezoek hadden gehad inAzië, dus ik heb het wel geprobeerd.

Bij het doorzoeken van de tassen was blijkbaar toch niets gevonden,ook de Google Maps printjes niet. Wat moesten we doen? Versnipperenen weggooien, maar waar? Door de wc spoelen? Stel je voor datze……Zo verknipt ben je dus zelf al na een paar dagen inPyongyang.

We zijn naar de bar in de hal van het hotel gegaan en dronken erHeineken. Stiekem tussendoor zijn toen de snippers in eenvuilnisbakje in de foyer gemikt. Ik vond dat wel confronterend metmezelf, dat je je dit soort dingen in je hoofd haalt en met anderenzit te fluisteren daarover.

Een modern vliegtuig vloog ons terug naar Beijing. De ingeleverdetelefoons kwamen netjes terug, alles deed het. Toen ik landde wasik zo blij, opgelucht. Je voelt je vrij, in China.

Bizar. Het contrast is zo heftig, tussen het minst vrije landter wereld en een ‘-1 minst vrij land’, een communistischedictatuur, dat je je in Beijing een vrij mens voelen kan. En vandaar reis je uiteindelijk naar Nederland terug, het meest vrijeland dat ik ken.”