Anderhalf miljard voor kennis en innovatie

Nieuws | de redactie

16 januari 2012 | Het bedrijfsleven is bereid €1,5 miljard te investeren in onderzoek en innovatie in de topsectoren. Hoe kan dat geld bij het HO en R&D concreet terecht komen? De Human Capital Agenda’s leggen een reeks eisen en verbeteringen neer. Zo moeten HBO en WO hun definitie van ‘onderwijstijd’ flink opfrissen.

Life Sciences & Health

Het Topteam Life Sciences & Healthkomt met de volgende voorstellen en punten van aandacht enverbetering die het bedrijfsleven in het HO willen doorgevoerd zienterwille van de investeringen en hun welslagen. [In de linkvindt u de volledige Human Capital Agenda van het Topteam, ookbij de vlgende hier beschreven voorzetten vanuit detopsectoren]

Wat dit topgebied nodig heeft zijn “maatschappelijkgeoriënteerde bèta’s”. Daarnaast wil men de “internationale wervingvan kenniswerkers hand in hand laten gaan met de integratie in deNederlandse samenleving.”

Aangezien het keuzeproces van jongeren voor het kiezen van eenstudie grotendeels bepaald wordt door beelden, zal life sciences& health een belangrijke slag moeten slaan om deze beelden tecreëren en daarmee de nieuwe doelgroepen te interesseren. Hetonderwijs zal inhoudelijk moeten veranderen om de technologischetrends (medtech, biomed) te kunnen vertalen naar de werkvloer.

In het zorg-onderwijs worden mensen vooral gestimuleerd omrisicomijdend te zijn in het belang van de patiënt. Dit staat opgespannen voet met de inzet van nieuwe technologieën. De topsectorziet de oplossing voor dit probleem in de snelle toepassing van denieuwste technologieën in de opleidingen. Verwacht wordt dat “hetprofiel van de zorgprofessionals in de care generieker zal worden,aangezien zij steeds meer verantwoordelijkheden en bevoegdhedenkrijgen (medisch en sociaal-communicatie). In de care daarentegenzal de behoefte aan specialisatie juist toenemen.”

Uitdaging voor de life sciences & health is omadaptatievermogen te creëren: de belangrijkste nieuweontwikkelingen vinden immers ‘transdisciplinair’ plaats. Dezetopsector ziet voor zich dat “universiteiten steeds meer metarbeidsmarktrelevante profielen in de masterprogramma’s zal gaanwerken om de arbeidsmarktpositie van hun afgestudeerden teversterken.”

Agrofood

Het Topteam voor de sector Agrofooden Tuinbouw en Uitgangsmaterialen wil dat de focus gelegd wordt opde beleving van werken en leren in de sector. Dit moet veel meeraansluiten op belevingswereld van jongeren van vandaag.Internationaal denken moet daarbij een basiskwalificatie zijn, nieteen uitzondering. Dit vereist een gezamenlijk “intelligentimago-offensief” van bedrijven en de kennisinstellingen. De Centresof Expertise in het HBO en WO moeten zich ontwikkelen totschakelpunt tussen MKB en Kennis in zowel onderwijs alsonderzoek.

Bedrijven moeten zich collectief sterk maken voor aantrekkelijkwerkgeverschap . dat vereist bijvoorbeeld een stimulans voorLevenLangLeren op cao niveau. Bedrijvenmoeten in dit verband ookmede verantwoordelijk worden gemaakt voor de leerloopbaan vanjongeren en in hun clusters studenten ‘adopteren’ tijdens hunleerloopbaan en hen mee nemen in hun bedrijfsontwikkeling enondernemerschap.

Het besef dat in deze sector vooral ook kennis als exportproducteen grote betekenis heeft wordt benadrukt. Meer nadruk moet daaromgegeven worden aan het thema ondernemerschap in het onderwijs. Deoverheid moet zorgen dat een herdefinitie mogelijk wordt van detoerekening van onderwijstijd om meer ruimte te scheppen voor lerenin de authentieke praktijk.

De opleidingen voor specialistische beroepen in deze sectormoeten in hun voortbestaan gegarandeerd worden. Tevens moet deOverheid de regelgeving ten aanzien van de inzet van afgestudeerdenuit het buitenland op de Nederlandse arbeidsmarkt verminderen envereenvoudigen.

Water

De human capital agenda van de topsector Watergaat uit van een situatie in 2020 en redeneert van daaruit terugnaar huidige doelstellingen. Tentatief stelt deze agenda dat in detopsector 180.000 mensen werkzaam zijn; dat de vervangingsvraag tot2020 15% is  en dat zelfs bij bescheiden groei-ambities eenuitbreidingsvraag van 1% per jaar van 2012 tot 2020 nodig is. Datbetekent een personeelsbehoefte van 40.000 personen tot 2020.Voorgesteld wordt om financiële prikkels in te voeren voorstudenten, bijvoorbeeld een bonus bij het behalen van eendiploma.

“De werkgevers zorgen dat de watersector een aantrekkelijkcarrièreperspectief biedt voor werknemers. Werkgevers realisereneen landelijk ‘human capital netwerk’ waarmee zij toekomstigeinstroom binden door een opleiding en traineeship aan te bieden.Werkgevers verzorgen promotie en voorlichting over techniek entopsector water.”

“Excellente kennis en opleidingsmogelijkheden wordeninternationaal gepromoot. Voor studenten en buitenlandse werknemersworden belemmeringen weggenomen om in  Nederland aan de slagte gaan.” Dat raakt zowel onderwijs als onderzoek. “De humancapital agenda verbindt deze doorlopende onderzoeksprogramma’s aande opleidingsstructuur waardoor de kennis doorstroomt in hetonderwijs op alle niveaus. Promotieplaatsen en lectoraten zijn hiereen onderdeel van.”

Energie

Het topteam Energiegaat uit van een tijdshorizon van tien jaar en wil dat daar defocus op gaat liggen bij het versterken van het bestaandepersoneelsbestand en de internationale instroom. Daartoe dient ookhet in kaart brengen van de kansen welk arbeidspotentieel relatiefmakkelijk door bij- of omscholing en zij-instroom in hetenergieveld actief kan worden. Daarbij is er aandacht voor perifereen krimpregio’s en het daar teloorgaande onderwijsaanbodnoodzakelijk.

In het HO en MBO zijn de Centres of Expertise en Centra voorInnovatief Vakmanschap daarop te richten. Onderwijsaanbod moetwendbaar en inventief inspelen op de vraag uit de sector. Dehuidige tijdgeest en de vigerende regelgeving voor middelbaar,hoger onderwijs en het beroepsonderwijs zijn echter behoudend enwerken daarmee belemmerend op innovatie en kennisversterking.Continue conversatie binnen de Gouden Driehoek is daarvoornodig.

De aantrekkelijkheid van e energiesector kan men verdervergrotendoor maatschappelijke problemen als vertrekpunt te kiezen vanopleidingen en onderzoeksprogrammering. Per innovatiethema moet mentoekomstige profielen helpen formuleren als strategische input vooronderwijsinstellingen en hun aanbod. Del daarvan is dat hetondernemerschap als thema in het onderwijs breed verbonden wordtmet het thema duurzaamheid.

Het verder versterken van de HBO-onderzoeksfunctie en hetvergroten van MKB-participatie daarin moet impulsen krijgen. Ookhet accent op sociale innovatie verdient in MKB en onderwijsverdient aandacht.

Handschoen opgepakt, ook binnen HBO en WO

In een brief aan het kabinet zetten de ‘boegbeelden’ van detopsectoren hun plannen uiteen. Over de versterking van deonderwijsaspecten zeggen zij het volgende:

“Doel van de aanpak via human capital agenda’s (HCA’s) is datonderwijs en bedrijfsleven duurzame partners worden, waarbij devraag van het bedrijfsleven sterker leidend wordt. Ook wordenvoorstellen gedaan om de aantrekkingskracht van de topsectoren op(toekomstige) werknemers te vergroten. Onderwijs en bedrijfslevenin de topsectoren hebben de handschoen opgepakt. De overheid moetdeze plannen nu ondersteunen. 

Het is goed dat de human capital agenda’s een prominente plaatshebben gekregen in de hoofdlijnenakkoorden tussen OCW en de VSNU ende HBO Raad. De ‘profilering’ van universiteiten en hogescholenmoet zo worden uitgewerkt dat de topsectoren agenda’s medebepalendworden voor de profilering in het hoger onderwijs.

De topteams zijn beschikbaar om daarover in overleg te tredenmet de universiteiten en hogescholen. De topteams gaan ervan uitdat het kabinet met de onlangs ingestelde review commissie voorzietin een adequate ex ante toetsing van profileringsvoorstellen aan dehuman capital agenda’s (en de innovatiecontracten voor wat betrefthet onderzoek).”

Meer differentiatie bij instroom engeld 

“De human capital agenda’s hebben zeker ook betrekking op hetmiddelbaar beroepsonderwijs. Verschillende topsectoren maken zichgrote zorgen over de dreigende tekorten in het MBO in met name detechniek. […..] Cruciaal is dat de arbeidsmarktrelevantie van hetmiddelbaar en hoger onderwijs wordt vergroot. Onderwijsinstellingenmoeten worden gestimuleerd zich te richten op opleidingen die voorde Nederlandse samenleving en welvaartsontwikkeling van grootbelang zijn.

We kunnen het ons niet permitteren om in het onderwijs er vanuitte gaan dat iedere opleiding dezelfde bijdrage levert aan dearbeidsmarkt en welvaart. Opleidingen voor tekortsectoren, zoalsvoor techniek, die van groot belang zijn voor onze welvaart moetenniet op dezelfde manier behandeld worden als opleidingen met eenslecht arbeidsmarktperspectief en een lage welvaartsbijdrage.

In het middelbaar en hoger onderwijs moet bij de toegang enfinanciering meer worden gedifferentieerd. Dit zou invulling kunnenkrijgen met de inzet van instrumenten als selectie,collegegelddifferentiatie en ultiem een numerus fixus vooropleidingen met een beperkt arbeidsmarktperspectief.”

Krachtige impuls bèta

“Verschillende topsectoren benadrukken in de HCA’s het belangvan bètatechnische opleidingen op alle niveaus. Door structureleoorzaken neemt de kwantitatieve en kwalitatieve schaarste aanbètatechnisch personeel op alle niveaus toe. Bedrijven,onderwijsinstellingen, regionale en nationale overheden zullen zichlangdurig en intensief moeten inspannen om te voorkomen dat dezeschaarste zal leiden tot welvaartsverlies voor ons land.

Om bèta- en techniekonderwijs een krachtige impuls aan te gevenwordt daarom een Masterplan bèta en techniek vormgegeven. Daarinworden bovenstaande elementen uit de HCA’s in een integraal plansamengebracht, activiteiten op elkaar afgestemd en de hiervoorbepleite differentiatie in financiering en toegang van onderwijsnaar arbeidsmarktrelevantie geconcretiseerd. Het Masterplan richtzich op de hele onderwijsketen, van basisonderwijs tot en met hetwetenschappelijk onderwijs. Het Masterplan bèta en techniek wordtuiterlijk 7 februari aan het kabinet aangeboden.

Private beurzen, geld uit O&O

Ook het bedrijfsleven kan een rol spelen door bijvoorbeeldarbeidsmarktrelevante opleidingen aantrekkelijker te maken doorprivate excellentiebeurzen beschikbaar te stellen en door teinvesteren in publiekprivate samenwerking, zoals de Centra voorInnovatief vakmanschap en de Centres of Expertise.

Waar het scholing betreft zouden vanuit werkgevers- enwerknemerskant de O&O fondsen kunnen worden betrokken. Deoverheid kan hier een aanvullende bijdrage leveren, bijvoorbeelddoor aanpassen van publieke bekostiging (zodat investeren inarbeidsmarktrelevante opleidingen aantrekkelijker wordt) enof – naar analogie van RenD-samenwerking met de RDA+ -onderwijssamenwerking fiscaal te faciliteren.”