Ingreep kabinet in HO-bestel

Het was in het rapport-Veerman noch in de Strategische Agendavan Zijlstra te vinden. Niettemin wil het kabinet een grotewijziging aanbrengen in het stelsel van hoger onderwijs. Hetdeeltijdse HO-aanbod van de universiteiten en hogescholen zal nietmeer publiek gefinancieerd worden. Het upgraden en bijspijkeren vanhet opleidingsniveau van burgers moet voortaan door henzelf ofsociale partners bekostigd worden.

Ongelovige reacties

Daarmee legt OCW voor de zware ‘tussenbalans’ van debegroting, die de coalitie de komende weken gaat uitvoeren,een concrete bezuiniging op tafel. Deze ingreep zou zo’n €300 mlnop kunnen leveren, zo rekenen Financiën en OCW voor. Eenbelangrijk aspect is bovendien dat het geen aantasting of inperkinghoeft te zijn van kwaliteit en investeringen in de voltijdseopleidingen aan hogeschool en universiteit.  

ScienceGuide verneemt dat in de kring van ingewijdenvan deze maatregel met ongeloof is gereageerd toen de eersteberichten hierover binnen kwamen bij de grote organisaties vanacademisch en professioneel onderwijs. Voor een stevig beleid vanLeven Lang Leren bevordering lijkt de ingreep een ernstigetegenvaller. Tevens vraagt men zich af welke gevolgen ditzal hebben voor het stimuleren van de aanwas van meer leraren,mensen in de zorg en andere maatschappelijke tekortvakken.

De opbrengst van zo’n €300 mln zal niet evenredig verdeeldworden over HBO en WO. Vanwege het aanzienlijke aanbod in deeltijdbij de hogescholen zal het HBO moeten rekenen op een bezuinigingvan ongeveer €250 mln, terwijl de universiteiten zo’n €50 mlnkwijt zouden raken.

Wie heeft dit bedacht?

Waar de gedachte van deze ingreep in het HO-bestel vandaan komt?Precies een jaar geleden stelde de Nederlandse Raad voor Trainingen Opleiding, dat de overheid op dit terrein aanzienlijke besparingen kan realiseren. “Privateinstellingen zijn uitstekend in staat maatwerkopleidingen te biedenaan werkenden, ook als dit gaat om Bachelor en Master opleidingen.Daarbij spelen zij in op de leer- en opleidingswensen vanvolwassenen en leveren zij een belangrijke bijdrage aan Leven LangLeren en de wens van de vakorganisaties en werkgeversorganisatiestot het bevorderen van de zogenaamde ‘employability vanwerknemers.”

De private opleiders in deze Raad zagen toen al “voor deoverheid mogelijkheden om te besparen op (post-initieel) hogeronderwijs. Zo zou de overheid er voor kunnen kiezen om deeltijdhoger onderwijs niet langer te bekostigen. Als hiertoe beslotenwordt, dan levert dit een structurele besparing op voor debelastingbetaler van € 0,5 miljard per jaar.”

De Raad bepleitte dat het deeltijd-HO aan zijn leden, deniet-bekostigden, overgelaten wordt. Men wilde daar met het kabinetook wel een convenant over sluiten. Pikant: lid van deze lobby zijnook hogescholen die commercieel deeltijdaanbod verzorgen, zoalsAvansplus en ook het taalcentrum van de VU en de UM.

Vanuit de HO-koepels werd vorig jaar nog wat meewarig gereageerd op deze voorzet.”Laten we maar eens zien dat wij als land op het niveau van onzebuurlanden weten te komen, of nog beter, de ambitie durven tekiezen om hier op het niveau van de Scandinavische landen tekomen,” zei de HBO-raad bijvoorbeeld. Om dit waar te maken”moeten we allemaal ons erg inspannen, dat is wel duidelijk. Daarmoeten ook de niet-bekostigden aan mee doen, graag zelfs. In plaatsdat zij dit te kleine taartje van Leven Lang Leren nogweer herverdelen, kunnen we beter een grotere taartbakken.” 

Krijgt HO de opbrengst straks terug? 

De vraag die snel op tafel zal komen is: ‘Vloeit de opbrengstvan de ingreep niet terug naar het HO om de kwaliteit teversbeteren?’ Dit was in het regeerakkoord namelijk de hoofdlijnbij de herschikkingen die binnen de OCW-begroting werdenaangebracht.

“Bij die 18 miljard staat onderwijs er buiten. Er wordt nietbezuinigd op het onderwijs om dat bedrag te halen,” onderstreepteminister De Jager tijdens zijn gastcollege bij Avans. “Deonderwijsspecialisten wilden bij die ‘0’ bij de bezuinigingenniettemin op verschillende posten wel extra uitgaven realiseren.Dat kon ook, vond ik. Zij hebben daar zelf de ruimte voor gemaakt.Die collegegeldmaatregel voor langstudeerders hebben ze zelfbedacht, zodat er op andere posten meer geïnvesteerd konworden.”

Aangezien bij de nu voorliggende ingreep in het deeltijd-aanbodechter geen verschuiving van uitgaven, maar beëindiging vanbekostiging aan de orde zal zijn, mag verwacht worden dat deopbrengst hiervan niet terugvloeit naar (de rest van) het hogeronderwijs. Het zou de bijdrage vanuit OCW zijn aan het aanvullendepakket van bezuiniging, dat het kabinet de komende weken moetinvullen.

Nebenbei de langstudeerboete 

Voor staatssecretaris Zijlstra heeft deze besparing nog eenplezierig neveneffect. Dit lost meteen een netelig probleem bij de langstudeerboete op. Dedeeltijdstudenten zullen daar voortaan helemaal buiten vallen: zijschrijven zich immers straks in voor niet-bekostigd HO-aanbod enbetalen een kostendekkend collegegeld.

“Ik zou niet willen dat deeltijdstudenten in disproportionelemate worden getroffen door de langstudeerdersmaatregel,” zei debewindsman tegen de hierover zeer kritische Eerste Kamer. Dat maakthij via een heel aparte omweg nu dus feitelijk wel waar.