Miljarden extra voor studeren
Nederland investeert flink in hogere opleidingen. Ook geven wegul studiebeurzen om succesvolle vorming en diploma’s mogelijk temaken. Tegelijk klagen we over langstudeerders, consumptief,calculerend gedrag en besnoeien op kennisuitgaven allerlei kleineen grote bedragen. En dus mopperen de studenten, professoren,HBO-docenten en lectoren over schraalhans keukenmeester.
Perverse bekostiging hervormd
UM-econoom Lex Borghans komt met een fascinerende, radicaalandere analyse. Die kan zowel de studenten als Jan Kees de Jagertot gelukkige mensen maken. Zijn bezuinigingsoplossing levert “afhankelijk van de precieze bezuinigingen van miljarden euro’s op,terwijl de perverse bekostiging van het hoger onderwijs structureelwordt hervormd.”
Lex Borghans keek naar het economische totaal van hoe Nederlandstuderende jongeren aan incentives en inkomsten helpt. Hij steltiets eigenaardigs vast. Studenten worden sterk geprikkeld niet tehard te studeren en vooral veel tijd te steken in hun bijbaantjes.De gevolgen daarvan zijn uiterst negatief.
Wat EUR-rector Henk
Het mes snijdt aan twee kanten
“Studeren levert in de toekomst een rendement op waarover destudent 42 of 52% belastingen moet betalen, maar tijdens de studieeen bijbaantje nemen is belastingvrij,” rekent Borghans voor. “Destudent profiteert van belastingregels die bedoeld waren omniet-participerenden te stimuleren om te gaan werken en om tezorgen dat mensen met een laag gezinsinkomen toch nog goed in hunlevensonderhoud kunnen voorzien. Het onbedoelde neveneffect hiervanis geweest dat studenten een mooie subsidie van de belastingdienstkunnen krijgen onder de voorwaarde dat ze een flinke bijbaannemen.”
Lex Borghans komt met een lucide, radicale en voor VVD en CDAhoogst attractief alternatief. Door de heffingskortingen voorjongeren fors te verlagen “snijdt het mes aan twee kanten.” DeJager krijgt meer inkomsten van de werkende jeugd en de studentenkunnen een beurs krijgen die de volle focus op hard studerenmogelijk maakt.
Rekensom voor de Catshuis-sessies
Rutte kan met deze aanpak €2 miljard bezuinigen. Deze rekensomvan Borghans is voor de Catshuissessies misschien wel de meestverbluffende. Hij geeft daarbij zelfs enkele heel wel denkbarescenario’s ter realisatie ervan. Bij een milde versie is al ruim€700 miljoen te besparen. Dat levert zeer interessantebeleidsopties op voor een krachtig investeringsbeleid in kennis.Immers, de VVD beloofde in 2010 dat het sociaal leenstelsel in zijngeheel geherinvesteerd zou worden in het HBO en WO.
Bij het ‘2 miljard scenario’ kan het kabinet de basisbeurs meerdan verdubbelen en tegelijkertijd de inkomsten verhogen door dejongeren met bijbaantjes langs de normale route daarover belastingte laten betalen. De impact hiervan is adembenemend: ijverige,studieuze studenten worden maatschappelijk beloond en wie nog watextra wil voor levensonderhoud wordt als een normale werknemerbehandeld door de fiscus. Perverse effecten in SF en fiscusverdwijnen.
Twee scenario’s met twee opties voor kabinet énHO
ScienceGuide heeft de berekeningen van de UM-econoomnader uitgewerkt om een zo helder mogelijk beeld te krijgen, zowelvoor Rutte en De Jager, als voor HBO en WO en zeker ook voor destudent met haar basisbeurs.
Scenario A] Eenrelatief kleine verlaging van de heffingskorting
Optie1: Alles terugploegen in de studiebeurs
De besparingen voor de minister van Financiën belopen dan zo’n€740 miljoen per jaar. Bij het aantal studenten tussen 18 en 25 van525.000 is de opbrengst hiervan per student per jaar €1410. Datbetekent dat per student per maand €117.5 meer beschikbaar zoukunnen komen voor de basisbeurs. Dat kan hen al flink stimulerenmeer tijd en aandacht aan de studie te geven: de nieuwe studiebeursis dan immers €266.23 + €117.50 = €383.73.
Optie2] Deel voor De Jager, deel voor student
Het Catshuisberaad zou gelet op de nood van de publiekefinanciën heel goed kunnen kiezen voor een verdeling van deopbrengst van de ingreep in de heffingskorting. Bijvoorbeeld €400miljoen aan bezuinigingen en €340 miljoen voor de SF. Dan is hetbeeld voor de nieuwe basisbeurs met een stijging van 20%: € 266.23+ €54 = €320.23 per maand.
ScenarioB] Een forseverlaging van de heffingskorting
Optie1] Alles terugploegen in de studiebeurs
De besparingen voor de minister van Financiën belopen in ditgeval €1975 miljoen per jaar. Bij het aantal studenten tussen 18 en25 van 525.000 is de opbrengst hiervan per student per jaar €3762.Dat betekent dat per student per maand €313.5 meer beschikbaar zoukunnen komen voor de basisbeurs. De stimulans tot grote focus opstudie en excellentie kan dan nog veel krachtiger worden: de nieuwstudiebeurs is dan immers 266.23 + €313.50 = €579,73.
Optie2] Deel voor De Jager, deel voor HO, deel voor student
Het Catshuisberaad zou gelet op de nood van de publiekefinanciën heel goed kunnen kiezen voor een verdeling van deopbrengst van de ingreep in de heffingskorting. Maar dit scenariobiedt ook ruimte voor een forse impuls aan de kwaliteitsbekostigingvoor het HO. De nu nog ‘marginale’ 7% die Zijlstra voorziet te gaanbieden zou dan fors omhoog kunnen. Bijvoorbeeld door een verdelingvan €400 miljoen aan bezuinigingen, €575 voor kwaliteit enexcellentie in de HO-bekostiging (€350 mln HBO, €225 mln WO) en€1000 miljoen voor de SF. Dat betekent dat per student per maand€158.73 meer beschikbaar zou kunnen komen voor de basisbeurs. Destimulans tot grote focus op studie en excellentie kan dan nogsteeds krachtig zijn. De nieuw studiebeurs is dan immers meer dande helft hoger: €266.23 + €158.73 = €424,96.
Borghans’ volledige betoog:
U leest hieronder de analyse van prof. Borghans waarin hij zijnaanpak helder schetst. U vindt
“Het streven om het Nederlandse hoger onderwijs te versterken,wordt breed gedragen. Ondanks dat zitten we in een neergaandespiraal waarbij het studenten steeds moeilijker wordt gemaakt ietsmoois van hun studie te maken. De oorzaak van dit probleem moetniet gezocht worden bij het Ministerie van OCW maar bij Financiën.Het belastingstelsel maakt werken naast de opleiding veelaantrekkelijker dan hard studeren. En doordat studenten zoveelbijverdienen, ontvangen zij een deel van hun studiesubsidie nietvia de studiebeurs maar via de belastingen.
Om op een slimme wijze te bezuinigen op onderwijs zou Financiënmoeten stoppen met het sponsoren van studenten via deinkomstenbelasting en in plaats daarvan OCW studenten een beurslaten geven zodat ze hun kostbare tijd aan hun studie kunnenwijden. Een bijbaan is prima, maar moet niet extra gestimuleerdworden, zoals nu het geval is. Verandering van deze regels zal ertoe leiden dat studenten minder gaan werken en meer tijd krijgenvoor hun studie. Dit maakt ook zware studies, waarbij er geen tijdis om veel te werken, weer aantrekkelijker. Juist in dezeeconomisch moeilijke tijd betekent dat extra werkgelegenheid voormensen die nu moeilijk een baan kunnen vinden. Afhankelijk van deprecieze aanpak kan dit forse bezuinigingen van miljarden euro’sopleveren, terwijl de perverse bekostiging van het hoger onderwijsstructureel wordt hervormd.
Onlangs is een wet ingediend die “studeren is investeren” heet.Iemand die gaat studeren maakt kosten en verdient enkele jaren geenvolledig inkomen. Maar deze investering kan worden terugverdienddoor het hogere loon dat door deze studie wordt verworven. De wetis bedoeld om omstandigheden te scheppen, waarin gestimuleerd wordtdat zinvolle onderwijsinvesteringen ook daadwerkelijk wordengedaan. Eén maatregel daarvoor is een leenstelsel. Doordat dekosten voor de baten uitgaan heeft een student om in zijnlevensonderhoud te kunnen voorzien geld nodig, dat hij bij de bankwaarschijnlijk lastig kan lenen. Daarnaast moet de overheid zorgendat de beslissing om te gaan studeren niet verstoord wordt doorbelastingen. Het probleem is dat de opbrengst van een studie – hethogere loon dat men later zal krijgen – belast wordt tegen 42 of52%, terwijl werken (in plaats van studeren) voor jongeren veelminder wordt belast. Er zit dus een premie op niet studeren. Hetgevolg is dat mensen minder studeren dan maatschappelijk gezienwenselijk is, terwijl de grootste rekening hiervan bij de overheidkomt te liggen.
Een stelsel dat deze ongewenste neveneffecten voorkomt heetfiscaal neutraal. Er zijn twee manieren waarop de fiscaleneutraliteit verstoord kan worden. In de eerste plaats moet eenstudent kiezen of hij gaat studeren of werken. De gemiddeldebelastingen over het inkomen dat jongeren typisch verdienen zijnveel lager dan de marginale belastingen die zij gemiddeld gedurendehun leven moeten betalen. Daardoor ontstaat een ongewenste prikkelom te werken in plaats van te studeren. Door een groot deel van dekosten van de onderwijsinstellingen te betalen en de student eenstudiebeurs te geven kan de overheid dit weer in balans brengen.Hoger onderwijs is natuurlijk meer dan alleen maar geld verdienenen belastingen innen. Het maatschappelijk belang van hogeropgeleiden voor de samenleving kan bij deze berekening betrokkenworden.
In de tweede plaats kan een student naast zijn studie gaanwerken door een bijbaantje te nemen. Daar is natuurlijk op zichniets mis mee. Het kan leuk en leerzaam zijn en de extra inkomstenkunnen een welkome aanvulling op het budget zijn. Het probleem isechter dat de structuur van het Nederlandse belastingsysteemstudenten bovenmatig stimuleert om te gaan werken naast de studie.Op een baan tot 6.400 euro betaalt hij immers totaal geenbelastingen. De afweging tussen studeren en werken wordt daarmeeverstoord. Studeren levert in de toekomst een rendement op waaroverde student 42 of 52% belastingen moet betalen, maar tijdens destudie een bijbaantje nemen is belastingvrij. De student profiteertvan belastingregels die bedoeld waren om niet-participerenden testimuleren om te gaan werken en om te zorgen dat mensen met eenlaag gezinsinkomen toch nog goed in hun levensonderhoud kunnenvoorzien. Het onbedoelde neveneffect hiervan is geweest datstudenten een mooie subsidie van de belastingdienst kunnen krijgenonder de voorwaarde dat ze een flinke bijbaan nemen.
Als de subsidie van de fiscus aan studenten niet in deberekening wordt meegenomen, profiteert de overheid veel meer vande baten van hoger opgeleiden dan dat ze meedeelt in de kosten. Metde subsidie van de fiscus draagt de overheid bijna voldoende bijaan de totale studiekosten. Voor studenten die zich graag met volleenergie op een moeilijke studie willen storten levert dit echtereen lastige situatie op. Men gaat er immers al vanuit dat zij ooknog een bijbaan nemen. Het ligt dus voor de hand om studenten weldeze subsidie te geven, maar dit niet meer afhankelijk van eenbijbaan te maken. Deze overheveling kost geen extra geld, maarbetekent alleen een verschuiving van budget van Financiën naarOnderwijs.
Daarnaast biedt deze manier van redeneren ook mogelijkheden omte bezuinigen. Waar het immers om draait is dat er een balans istussen de publieke bijdrage aan een studie en de belastingvoordelendie een werkende jongere krijgt. Deze balans is nu ernstigverstoord. Hij kan hersteld worden door studenten een hogere beurste geven, maar ook door werkende jongeren minder belastingvoordeelte geven. Men zou bijvoorbeeld de heffingskortingen voor jongerentot 25 jaar een stuk lager kunnen maken. Het mes snijdt dan aantwee kanten. De belastingopbrengsten voor werkende jongeren zullenstijgen en de studiebeurs die nodig is om fiscale neutraliteit tekrijgen wordt lager.”
