Oorlog over HO-kwaliteit
Het duurde even, maar nu ziet iedereen het. De
Het drietal wijzen Dijkgraaf-Sistermans-Van Wieringen hadgepleit voor niets minder dan een regeringscommissaris ofprocesregisseur voor de doorvoering van profilering endifferentiatie. Sistermans schetste zelfs zijn voorkeurs-
Bij elke naam wel een bezwaar
Zijlstra
“Het gaat mij niet om de benaming, maar om het resultaat van hunwerk. Die commissie moet monitoren en op resultaten, geobjectiveerdconclusies formuleren. Dat maakt afrekenbaar wat men doet en weetwaar te maken. Dat is bij het Siriusprogramma ook in gang gezet devoorbije jaren.”
“Zo’n stevige, geobjectiveerde monitoring is noodzakelijk,willen we concrete resultaten boeken. De studentenbonden hadden inons recente overleg een stapel oude stukken bij zich, waarondereerdere nota’s als het HOOP. Ook daarin stonden veel goedevoornemens, analoog aan Veerman en de Strategische Agenda. ‘Waaromzou het nu wél gebeuren?’ vroegen ze mij uitdagend. En terechtvroegen ze dat.”
Letterknechterij?
Kortom, als het beestje maar een naam heeft, leek Zijlstra tesuggereren. Wat hij vervolgens feitelijk deed, was ingrijpend. MetVan Vught en de zijnen zette hij alsnog zo’n procesregie aan hetwerk. En met de persoon Van Vught legde ook nog een directe relatiemet die monitoring bij het Siriusprogramma. De nieuwe procesregietoetst allerminst marginaal, zo blijkt nu.
De koepels, dachten dat hun hoofdlijnenakkoorden met OCWvoldoende waren. Een review-commissie zou immers ‘reviewen’ en dusper instelling de prestatieafspraken toetsen aan die hoofdlijnen.Meer niet. Maar Van Vught doet iets anders. Hij wil dat elkeinstelling en detail de eigen profilering koppelt aan de daarvoornoodzakelijke zwaartepunten en prestaties en deze bovendien in debrede context van die koepel-hoofdlijnen weet te onderbouwen.
De klaagzangen over ‘letterknechterij’ en ‘detailzucht’ zijn danook niet van de lucht. Zo heeft de HBO-raad OCW formeel gemeld, datzij op deze basis niet tot afspraken met het kabinet kan en wilkomen. De grootste bezwaren zijn allereerst dat Zijlstra nietkwaliteit voor alles laat gaan. Hij wil veel meer sturen op”herordening van het onderwijsaanbod”, lees: ‘fusies entaakverdeling’. Dat is ook bij de eisen aan de universiteiten eenzwaar punt in de voorwaarden voor bekostiging die Zijlstra via VanVught gaat stellen.
Angst voor HOA en onderkoning
Ook vindt men de gekozen werkwijze “een omvangrijkregelcomplex.” Maar dat bureaucratie-bezwaar is een verpakking vaniets veel diepers, fundamentelers. Zowel de koepels als de groteuniversiteiten en hogescholen voelen zich in hun macht ernstigbedreigd door de aanpak van de review-commissie. Daarom beschimptmen Frans van Vught in kleine HO-kring zelfs al als “zelfbenoemdeonderkoning die uit het niets komt.”
Voor niets zijn de koepels en instellingen zo bevreesd als een’HOA’. Een Hoger Onderwijs Autoriteit. Een orgaan dat zich tussende regering en het veld plaatst en de grote lijnen van OCW/EL&Ibeleid vertaalt in eisen, criteria en normen. Alleen via zo’n HOAzouden zij dan nog geld krijgen zodra zij aan die normen voldoen.Een Funding Council dus zoals Tony Blair – geen VVD’er als Zijlstramaar een sociaaldemocraat! – bij de Britten doorvoerde.
Een HOA schuift een besluitvormingsniveau tussen de instellingenen de politiek waar geen CvB of koepel omheen kan. Wie gewend wasom direct met bewindslieden of de top van OCW contacten teonderhouden en tot afspraken te komen, moet dan toontjes lagerzingen. Hun netwerken zijn bij zo’n HOA-opzet feitelijk niet ergrelevant meer. Het geld komt immers niet meer direct via OCW, maarop basis van normatieve criteria die de HOA onafhankelijktoetst.
De ingreep in de deeltijdopleidingen zien velen bij koepels eninstellingen als een voorbode van wat hen te wachten staat. Buitende eerdere afspraken rond het bestel en het rapport-Veerman omgrijpt OCW in, maar houdt vervolgens wel onverkort vast aan deprestatie-eisen die universiteit en hogeschool moeten zien teverwezenlijken. De vrees voor een scheidsrechter die tijdens dewedstrijd voortdurend de doelpalen verplaatst, is daardoor nu grootgeworden.
Een buffer als bij cultuur
De HBO-raad
Is Van Vught met zijn review-commissie inderdaad een proto-HOA,een Raad van Cultuur type voor hoger onderwijs? Nee. Dereview-commissie toetst de eerste serie van prestatie-afspraken ophun realiteitsgehalte en context in HBO en WO. Niets mismee dus.
Maar het antwoord is ook ‘Ja’. De HO-bekostiging zal voortaanstructureel aan kwaliteit gebonden zijn en die factor moet snelgroeien. Dat is de kern van de afspraken over de StrategischeAgenda van de staatssecretaris. Dan moet OCW structureel weldegelijk zo’n proces-regisseur hebben. Bovendien willen velen in deKamer dat onder meer de NVAO excellentie-keurmerken gaan
HO-kenners bij de koepels en de instellingen zien de bui alhangen. De kans is groot dat OCW de NVAO als keurmeester optermijn zal onderbrengen bij een permanent gemaakte’review-commissie’, om zo te komen tot een echte, blijvende HOA.OCW kan de Kamer dan bij klachten en perikelen over ‘de kwaliteitvan het hoger onderwijs’ verwijzen naar dat orgaan en zijn strengenormering en toedeling van geldmiddelen op basis van kwaliteit.Precies zoals het kabinet ook altijd zich ‘verschuilt’ achter deRaad voor Cultuur als het gaat om een inhoudelijk, kwalitatiefoordeel over kunstuitingen en hun bekostiging….
“Heren van het kartel, we doen het zonderu!”
De koepels zijn dan hun machtspositie als onmisbaar kanaal van’deals’ met OCW kwijt en zo’n kanaal is bovendien eigenlijk nietmeer zo relevant. Precies zoals in de kunstwereld het geval is.”Heren van het kartel, we doen het zonder u!” zei Mark Rutte al bijzijn
Die vrees neemt snel toe, te meer omdat VVD-HO-specialistAnne-Wil Lucas niet nalaat juist die titel van Rutte’sScienceGuide-interview tegen de koepels encollegevoorzitters met grote regelmaat te citeren. Zij raaktevia Twitter al in heftig debat met Thom de Graaf van de HBO-raad enFontys/Amarantis-chef Marcel Wintels over de scherpe reactie vanuithet HBO tegen Zijlstra’s plannen met Van Vught. “Niet verschuilenachter ‘bureaucratie’. Er moeten gewoon afspraken nagekomen wordenover meer kwaliteit in het HBO!” meldde Lucas.
Dat bewees volgens Wintels dat zij de kern van zijn bezwarenniet snapte. Over de brief met kritiek van de HBO-raad twitterdehij haar bits: “Lees het en je begrijpt het.” De zeeën gaan hoog,de emoties ook. Tegen ScienceGuide liet één van de meestdoorgewinterde HO-mensen zich over Van Vught, de review-commissieen Zijlstra’s deeltijdingreep ontvallen: “Dit is het beleid van eenstel struikrovers. We doen precies wat zij vragen en vervolgensdoen ze een overval en gaan er vandoor met de buit.”
