Derivaten niet zo ongewoon

Nieuws | de redactie
11 april 2012 | Marcel Wintels was geschokt. Scholenkoepel Amarantis bleek €7 mln schulden te hebben opgebouwd uit derivaten. Zoiets "heb ik in al mijn jaren in het onderwijs nog nooit meegemaakt." Toch zijn ze helemaal niet ongewoon in het HO. Verlies kwam bij de besten voor.

Het ministerie van OCW heeft zelfs een CFI-regeling opgesteldter actualiseirng van en aanscherpingen bij de omgang vanonderwijsinstellingen met financiële producten als derivaten. Hetgaat om het Algemeen Verbindend Voorschrift, nummerFEZ/CC-2009/150185, van 16 september 2009.

Die datum is zonder meer opmerkelijk, in historisch opzicht:precies een jaar na de val van Lehman Brothers. Elk CvB en elkeRaad van Toezicht zal hier dus van op de hoogte zijn geweest, geletop de indringende financiële situatie waarmee deze regelingsamenhing en het onderzoek daarnaar waarop de regelingvoortbouwde.

Aanpassingen doorgevoerd

In het voorschrift voor alle onderwijsinstellingen, dus ook diein de BVE als Amarantis en in het HO, definieert OCW het begripderivaten en stelt regels voor het lenen en beleggen daarin. Eenderivaat is een “contract met betrekking tot een transactie gerichtop het beperken van financiële risico’s, waarin is bepaald dat hetmoment waarop deze transactie zal of kan plaatsvinden afhankelijkis van bepaalde voorwaarden en dat de waarde van deze transactieafhankelijk is van één of meer onderliggende activa,referentieprijzen of indices.” 

Minister Plasterk geeft in het document ook helder aan waarom enbinnen welke grenzen en randvoorwaarden instellingen kunnenbeleggen in derivaten. “Naar aanleiding van de recente problemenmet beleggingen bij onder meer IJslandse banken zijn per 6 april2009 aanpassingen doorgevoerd in de Regeling uitzettingen enderivaten decentrale overheden (Ruddo).”  Voor OCW ging hetdaarbij om de verzelfstandigde rijksmusea. 

De minister had al in november 2008 aangegeven, dat hij heel precies zou nagaan water aan de hand was naar anleiding van de Icesafe en Landsbankizaken en waar nodig aanscherpingen zou laten aanbrengen voor deinstellingen.

Voorzichtige normen

Dat gebeurde dan ook, door een aanpassing van “de in 2001 in hetleven geroepen Regeling beleggen en belenen door instellingen vooronderwijs en onderzoek (BenB). Met BenB wordt voor onderwijs enonderzoek het zelfde doel beoogd als met de Ruddo voor openbarelichamen. Omdat geen verschillen zijn beoogd tussen de Ruddo enBenB, wordt voor zo ver van toepassing BenB weer in overeenstemminggebracht met de Ruddo,” schreef Plasterk in september 2009.

De strekking van BenB bleef ongewijzigd, “want de regelingformuleert voor de instellingen voor onderwijs en onderzoekvoorzichtige, maatschappelijk aanvaarbare normen voor beleggen enbelenen.” Wel werden de ratingeisen verhoogd “van A tot AA voor delidstaat van vestiging van de financiële onderneming waar wordtbelegd en beleend.”

Geen gespeculeer

Toen kort daarna berichten kwamen over vermogensverliezen vanonderwijinstellingen vanwege de kredietcrisis, reageerde hetkabinet ingetogen, maar helder. Onderwijsinstellingen hadden in2008 een boekwaardeverlies van € 47 miljoen geleden op hun voorlangere termijn aangehouden beleggingen.  “Zolang deinstellingen deze beleggingen niet hoeven te verkopen, treedt geenfeitelijk verlies op. Voor een groot deel is het boekwaardeverliesinmiddels weer ingelopen.”

De OCW-bewindslieden herkenden zich dan ook niet “in het beelddat onderwijsinstellingen met publieke middelen speculeren.” Hetomgekeerde was het geval, men is erg prudent gebleken. “Zo wijst het rapport van decommissie Vermogensbeheer Onderwijsinstellingen op voorzichtigheidin het financieel beheer.” Gelet op de actuele cijfers vanuitAmarantis mag men verwachten, dat kabinet en Kamer de instellingennu nog eens scherp zullen bevragen over hun huidige financiëlesituaties en risico’s. VSNU en HBO-raad zullen daar wel alertop zijn en in eigen kring actie op ondernemen. 

Half miljard bij Harvard 

Elders in de wereld was men minder voorzichtig geweest. Harvardmoest een verliespost van $500 miljoen westeken op derivaten. Datbleek enkele maanden na die aanscherping voor de OCW-instellingen,in november 2009. Bloomberg meldde: “Harvard paid $497.6 million toinvestment banks during the fiscal year ended June 30 to get out of$1.1 billion of interest-rate swaps intended to hedge variable-ratedebt for capital projects, the school’s annual report said. Theuniversity in Cambridge, Massachusetts, said it also agreed to pay$425 million over 30 to 40 years to offset an additional $764million in swaps.”

Toch reageerde de legendarische Harvard-voorzitter Derek Bok ingesprek met ScienceGuide alles behalvepanisch op de situatie. “De klappen die het vermogen van Harvardkrijgt zijn nu wel een forse terugslag. Maar vergeet niet dat ditvermogen in de voorbije jaren enorm groeide. De actuele cijferswijzen op een neergang met zo 25 tot 30% in een jaar. Andereuniversiteiten kennen een vergelijkbare situatie, maar fijn isanders.”

“Zulke barre tijden zijn toch af en toe nuttig, meen ik. Elkeuniversiteit moet ook wel kijken naar overtollig vet in de eigenorganisatie en activiteiten. Dat is nooit prettig. Butuniversities have never been good at getting rid of things.Starting things in research or education is not so hard, stoppingthings is. And this accumulates inevitably some slack, some fat.Therefore a crisis like this is a big worry but also a healthyprocess of weeding things out. This is not a popular view, Iknow.


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK