Bèta-studie voor niks?
De metaalvoorzitter en voormalig liberaal Kamerlid, InekeDezentjé, kent haar VVD-klassiekers, zo veel is duidelijk. Hetverminderen van het gebrek aan techneuten is door de liberalen alvaker gezocht in het manipuleren van het HO-prijsmechanisme en detarieven. Gedachten als ‘voordelige’ collegegelden zijnregelmatig uit deze kring naar voren gekomen.
Onzalig plan uit 2003
Zo legde partijleider Gerrit Zalm in de kabinetsformatie van2003 het voorstel op tafel om de bèta-instroom te verhogen door decollegegelden kwijt te schelden. In de discussies met CDA en D66werd hem duidelijk gemaakt hoe onzalig zijn plan was. Alleen alpsychologisch: blijkbaar zijn zulke studies de eigen bijdrage vande student eigenlijk niet waard.
Nog andere argumenten gaven toen aan, waarom dit idee onberadenis. Het enige directe effect zou immers zijn dat de 3TU en deandere bèta-aanbieders een groot deel van hun inkomsten zoudenverliezen, ook als er niet 1 student zich extra zouinschrijven. Dat verloren bedrag zou vervolgens elders uit derijksbegroting bijgepast moeten worden, zonder enig gunstiginstroomeffect. Zou de kortingsregeling voor de bètastudent eengroot succes blijken, dan zouden de kosten alleen maar verder uitde hand lopen.
Marktverstoring risico voor rendement
Zulk ‘succes’ zou nog andere effecten hebben. Een gratisinschrijving an sich levert helemaal geen extra bèta’s op. Alleenmeer uitstroom zorgt daarvoor. Het kunstmatig, door’marktverstoring’ oppompen van de instroom in opleidingen vormtallerminst een garantie van meer, renderende uitstroom vangediplomeerden naar bèta-technische bedrijven, zoals de ledenvan de FME. Het risico is aanzienlijk dat niet alleen de inkomstenuit het collegegeld voor deze opleidingen zouden verdwijnen, maarook hun rendement fors omlaag zou gaan.
De impact daarvan is in het nieuwe bekostigingsconcept vanVVD-bewindsman Halbe Zijlstra zeer slecht voor opleidingen. Debèta-instellingen en -faculteiten lopen dus groot risico bij hetoude VVD-idee van de FME. Zij verliezen er grote inkomsten door enworden afgerekend in hun financiering op verslechterenderendementen. Dat laatste dreigde al bij de invoering van delangstudeerboete en werd op de valreep voorkomen door het adviesvan de Raad van State en de bijstelling van het wetsvoorstel.
Toen Zalm in 2003 met zijn voorzet kwam, legde CDA-HO-specialistCamiel Eurlings in de formatiebesprekingen een alternatief optafel. In plaats van ‘gratis instroom’ zou een ‘uitstroompremie’moeten komen: kwijtschelding van studieschulden als zwarebètatech-studies met succes worden afgerond door studenten en zijin de sector aan de slag waren gegaan. Aangezien de minister vanFinanciën dan zijn ramingen voor de opbrengst van de SF-leningenonzekerder zag worden, was Zalm als snel niet meer zo enthousiastvoor bèta-tariefsveranderingen.
Geen goede voorbeelden over de grens
Dat eerst de liberalen en nu de werkgevers met zulkeprijsmanipulaties door de overheid komen, heeft ook ietsmerkwaardigs als oplossingsrichting. Zij kunnen bovendien geen landlaten zien waar deze publieke tariefsveranderingen het beoogdebèta-effect heeft vertoond. Noch in hightech-succesnaties alsZwitserland, noch bij Aziatische tijgers kent men deze aanpak.
Hoogstens zouden zij kunnen verwijzen naar Duitsland en desuccesvolle Noordse landen. Maar daar kent men bijna geencollegegelden voor heel het HO, alfa, bèta of gamma. Een voorsteltot afschaffing daarvan in ons land lijkt voorlopig geen prioriteitbij de VVD. Wel zet de liberale regeringspartij in op hetaanmoedigen van scholarships voor talenten die actief willen wrodenin de topsectoren. Het is opvallend dat de FME juist op ditinitiatief van VVD-HO-specialist Anne-Wil Lucas stil blijft bijzijn voorstellen.
