Fusie, alliantie, wat levert het op?
De Britse ‘funding council’ voor hoger onderwijs heeft bij haarinstellingen de ervaringen onderzocht en in kaart gebracht met denieuwe organisatievormen uit de voorbije twintig jaar. Deuniversiteiten en hogescholen zijn in Engeland gelijkberechtigdgemaakt bij wet en een serie van nieuwe instellingen is ontstaandoor fusies, allianties en andere consortiavorming.
Nu ons land aan de vooravond staat van post-Veerman alliantiesals die van Leiden, Delft en Rotterdam, UvA/HvA/VU,Utrecht/Eindhoven/ UMCU en discussies over een nieuwe opzet bijInholland en lessen uit de casus Amarantis kan de Britse ervaringeen rijke bron van inzicht zijn. Wat zijn de lessen en dedo’s en don’t’s die hun Higher Education Funding Council (HEFCE) numeegeeft?
1] Elk fusieproject moet gebaseerd zijnop een glashelder oogmerk dat verbonden is met dekerndoelstellingen en kernwaarden van de betrokken HO-instellingen:onderwijs, onderzoek en kennisdeling. Geslaagde allianties enfusies in het HO ” have a strong academic purpose that isunderpinnend by a sound economic rationale.”
2] Schaalvoordelen zijn belangrijk. Maarhet is opvallend hoe weinig adequaat onderzoek bestaat naar debetekenis van schaal en complexiteit vaninstellingen en de gevolgen daarvan. Wel blijkt uit veel van deliteratuur dat “size in en of itself is rarely a good argument formerger.” De relatieve omvang van partners is wel wezenlijk:pogingen om partners van ongeveer dezelfde omvang te fuseren leidenvaak tot erg dure compromissen.
3] 1+1 = 3? Weet u het zeker? Elke fusiemoet heel duidelijk kunnen vertellen waarom samengaan meer gaatopleveren dan wat elke partner op zich al zou kunnen realiseren. “Astrategic narrative” is onmisbaar, een eenvoudig, toekomstgerichtidee dat helder begrepen kan worden en eenvoudig gecommuniceerd.Zoiets geeft richting aan een ieder.
4] Er zijn allerlei vormen van ‘samengaan’denkbaar en verdienen ook elk afweging. Een fusie heeft hetvoordeel dat het “can bring more commitment from the parties andmight achieve deeper and more extensive change.” Een fusie geeftnog een cruciaal pluspunt, als een organisatiedaar aan toe blijkt te zijn. Het “can be a ‘point of discontinuity’with the past, allowing institutions to achieve a whole series ofchanges that would be more difficult to achieve piecemeal during’business as usual’. Mergers are likely to be more successfulwhere, through a careful analysis of objectives and activities,most of the institutions’ major operations are compatible orcomplementary.”
5] Fusies van instellingen die niet bij elkaarin de buurt liggen zijn vaak ergmoeizaam. Geografie telt gewoon, zoalsbijvoorbeeld bleek bij Inholland. “Co-location is often necessaryto deliver significant synergy or efficiency. It is important toconsider the impact on students and staff of any rationalisation ofmulti-site operations.”
6] Een groot risico blijkt het gevoel vanvanzelfsprekendheid van defusiebeslissingen. De feitelijke onderbouwing moet de aard van hetvoorstel daartoe duidelijk sturen. “A rigorous options review,prepared objectively and subject to consultation, should precedeany agreement in principle, and it is important to engage withdissenting views.”
7] Waar de positie en perspectieven van destudenten een grote factor zijn in defusiestrategie, moeten hun belangen en behoeften een groteprioriteit zijn in de besluitvorming.
8] Fusiekosten worden meestal lelijkonderschat. Juist daarom is het van essentieel belang, datal in een heel tijdig stadium aandacht geschonken wordt aanduediligence.”It should not be done so late in the process that itsresults cannot be properly taken into account and the proposalreconsidered or renegotiated if necessary.”
9] Voordat echt overgegaan wordt tot fusie ofalliantievorming moeten de betrokken partners een gedeeldevisie ontwikkelen, niet pas gedurende het gebeuren.”Clarity about objectives will energise the parties and avoidwasted effort.”
10] Hoe het topbestuur en deverantwoordelijkheid concreet zullen worden ingericht, moet in eenvroeg stadium van een fusie en alliantie worden vastgelegd. Gebeurtdit niet, geeft dat de verdedigers van de status quo allerleiredenen moeilijk te gaan doen. “If these issues are not resolved,ambiguity may undermine trust.”
11] Tijdens de rit gaat er nog veel mis enanders dan iedereen dacht. Bouw dat in in het hele proces vanverandering. “Institutions should therefore agree ‘breakpoints’ to mitigate the risk of being swept alongand missing warning signs.”
12] En ja, inderdaad, fusies enallianties gaan altijd veel stroperiger daniedereen voor mogelijk hield, “more time, effort and money thanthey originally expected. This observation accords with privatesector experience, where the benefits are often overestimated andthe costs and degree of difficulty underestimated.” Een zonnigoptimisme is dan goed, maar kan ook een signaal zijn, dat men geenidee heeft wat men eigenlijk aan het doen is.
13] Last but not least, hetmerk, de naam. Denk echt goed na of d bestaande naamvoldoet of iets nieuws nodig is. “This reflects the growingsignificance of name recognition, linked to institutional identityand differentiation, to prospective students, employees, employersand other partners and funders.”
Het volledige rapport lees u
